Albinosy w świecie zwierząt – skąd się biorą, co im grozi?
W świecie zwierząt kolory są bardzo ważne – pozwalają się kamuflować, afiszować partnerkom czy odstraszać napastników. Raz na jakiś czas natura płata jednak figle i pozbawia zwierzęta typowego dla danego gatunku umaszczenia. Albinosy są z jednej strony podziwianymi unikatami, z drugiej bywają jednak tępione. Jak to jest być całkiem białym?
Skąd się bierze albinizm?
Określone ilości pigmentu w skórze, sierści, łuskach czy piórach to charakterystyczne cechy poszczególnych gatunków, które od wieków pomagają nam w ich rozróżnianiu. Mamy przecież w zoologii fokę szarą, niedźwiedzia brunatnego czy bociana czarnego. Za barwy te odpowiadają melaniny, cząsteczki barwnikowe produkowane w wyspecjalizowanych komórkach ciała zwanych melanocytami.
W przypadku albinizmu mamy do czynienia z wrodzonym brakiem melaniny, który jest wadą genetyczną przekazywaną jednocześnie przez oboje rodziców (geny recesywne). Mutacji do niej prowadzących może być wiele, a naukowcy zajmują się rozróżnianiem poszczególnych. Owa różnorodność sprawia, że nie wszystkie albinosy są kompletnie białe i nie wszystkie mają różowe lub czerwone oczy – te ostatnie bywają np. błękitne lub fioletowe wskutek obecności innych niż melanina pigmentów w tęczówce.
Przy okazji warto dodać, że od albinizmu odróżnia się leucyzm, czyli chorobę polegającą na częściowych niedoborach melaniny. Ta druga może się przejawiać np. białymi plamami na futrze, ale może też prowadzić do całkowicie białego umaszczenia. Oczy leucystycznych osobników są jednak normalnie wybarwione.
Snowflake – jedyny dotąd odnotowany goryl-albinos, źródło: aTarom, Public domain, via Wikimedia Commons
Jak często występuje albinizm u zwierząt?
Jak częsty jest albinizm wśród zwierząt? Różne źródła podają, że w środowisku naturalnym jego częstotliwość wynosi od 1:20 000 do nawet 1:1 000 000. Wszystko zależy od gromady i gatunku. W warunkach hodowlanych albinizm może być częstszy, jeśli hodowcy zależy na uzyskaniu białych osobników – krzyżowanie albinosów jest powszechnie praktykowane w przypadku myszy i szczurów laboratoryjnych.
Albinizm w przyrodzie obserwuje się przede wszystkim u ptaków, gadów i płazów, a także mięczaków, np. ślimaków. U ptaków albinosy rodzą się nawet częściej niż 1 na 2 tys. przypadków! Wbrew pozorom większość białych pawi czy gęsi nie jest jednak dotknięta brakiem melaniny, a ich umaszczenie wynika raczej z ekspresji genów odpowiadających właśnie za biały kolor piór, dość częsty wśród ptaków różnych barw.
U ssaków albinizm jest zjawiskiem znacznie rzadszym, a niektóre gatunki doświadczają go wręcz sporadycznie. Dlaczego? To zjawisko nie zostało jeszcze wyjaśnione. Jak dotąd zaobserwowano na przykład tylko jeden przypadek goryla-albinosa, którego schwytano w 1966 r. w Gwinei Równikowej. Niestety, biedne zwierzę resztę swojego czterdziestoletniego życia spędziło w ogrodzie zoologicznym w Barcelonie.
Stosunkowo rzadko albinizm obserwuje się również wśród koali, kangurów, zebr, łosi i wielorybów; częściej zaś u wiewiórek, fretek, skunksów, szopów praczy oraz jeżów.
Tabela przedstawiająca charakterystyczne cechy albinizmu u zwierząt; opracowanie własne
Co grozi albinosom w środowisku naturalnym?
Wśród książek bycie białym krukiem to komplement; wśród zwierząt jest jednak zazwyczaj przekleństwem. Jak już wspomnieliśmy na wstępie, pigmenty u wielu gatunków decydują o przetrwaniu, pełniąc funkcję ochronną. Łatwo sobie tymczasem wyobrazić bycie jedynym białym elementem pośród brązowego stada, zielonej trawy czy na burej ziemi – dla drapieżców z dobrym wzorkiem nie ma lepszej niespodzianki.
Przykład aligatorów-albinosów, które spotykane są relatywnie często, uzmysławia również inne zagrożenia. Otóż pozbawiona pigmentu skóra czyni ciało bezbronnym wobec promieniowania UV. W rezultacie większość młodych aligatorów o białej skórze nie przeżywa zwykle pierwszych 24 godzin!
Kolejnym problemem jest narząd wzroku, który bez pigmentu nie rozwija się prawidłowo. U większości albinosów obserwuje się nieprawidłowości tęczówki, soczewki, a nawet nerwu wzrokowego, co skutkuje gorszym widzeniem. Kontakt z intensywnym światłem prowadzi wręcz do utraty fotoreceptorów, których zadaniem jest przetwarzanie światła w oku. Albinosy ogólnie widzą więc gorzej, co naraża ich na zagrożenia i utrudnia poszukiwanie pokarmu.
Drugim upośledzonym narządem zmysłu bywa słuch – zwłaszcza wśród myszy, kotów, świnek morskich i szczurów pozbawione melaniny osobniki bywają głuche. Co gorsza, albinosy padają też często ofiarą zwierzęcego „rasizmu”. Ze względu na swoją odmienność bywają wykluczane z rodziny lub ze stada i mają trudności ze znalezieniem partnera.
Aligator-albinos, źródło: snnellis, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Biała żyrafa jako trofeum
Gdyby nie dość było naturalnych problemów wynikających z albinizmu, białe unikaty wśród zwierząt cieszą się też niezdrowym zainteresowaniem hodowców, kolekcjonerów i kłusowników. Ich cena na czarnym rynku bywa dziesięciokrotnie wyższa niż normalnie umaszczonych osobników. Poluje się zwłaszcza na „białe” aligatory, węże, a także lwy i tygrysy, choć te ostatnie nie są naprawdę albinosami, ale przypadkami leucyzmu. W 2020 r. serwis BBC poinformował, że kłusownicy w Kenii zabili wyjątkowo rzadkie dwie leucystyczne żyrafy.
Mimo etycznych kontrowersji i oficjalnych przeciwwskazań weterynaryjnych niektórzy hodowcy decydują się krzyżować osobniki albinistyczne sztucznie, zwiększając częstotliwość wady genetycznej, która może wyglądać zjawiskowo, ale zdecydowanie nie ułatwia życia. Na szczęście, na świecie są już również organizacje, które zajmują się ochroną zwierząt albinosów, umieszczając je w rezerwatach i specjalnych ostojach, tak aby dać im większe szanse na przetrwanie.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 17 czerwca, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- „21 Stunningly Rare Albino Animals” Angela Nelson, https://www.treehugger.com/stunningly-rare-albino-animals-4869228, 13/05/2025;
- “Albino animals, explained” Jani Hall, https://www.nationalgeographic.com/animals/article/albino-animals, 13/05/2025;
- “Albinism In Wildlife” Purdue University, https://www.purdue.edu/fnr/extension/albinism-in-wildlife/, 13/05/2025;
- “Albinism in the largest extant amphibian: A metabolic, endocrine, or immune problem?” Liming Chang i in., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9742363/, 13/05/2025;
- “Why Do Animals With Albinism Have Red Eyes?” Holly Large, https://www.iflscience.com/why-do-animals-with-albinism-have-red-eyes-75951, 13/05/2025;
- “Rare white giraffes killed by poachers in Kenya” BBC, https://www.bbc.com/news/world-africa-51816083, 13/05/2025;
- “Color on, color off” Susan Kaneko Binkley, Minnesota Conservation Volunteer, Nov-Dec. 2001;
