Cyrkulacja oceaniczna może się załamać. Naukowcy wieszczą katastrofę pogodową
Czy czeka nas stałe ocieplanie się klimatu? Niekoniecznie. Z badania opublikowanego w czerwcu 2025 r. wynika, że w wyniku załamania cyrkulacji prądów oceanicznych niektóre miasta świata doświadczą w kolejnych dekadach nawet 50-stopniowych mrozów. Skutki społeczne mogą być dramatyczne – ostrzegają naukowcy. Jak to możliwe i dlaczego siła oceanu słabnie?
Co to jest cyrkulacja oceaniczna?
Wpływ jaki oceany mają na życie na Ziemi jest wciąż niedoceniany przez większość społeczeństwa. Mało kto słyszał na przykład o Atlantyckiej południkowej cyrkulacji wymiennej (AMOC, z ang. Atlantic Meridional Overturning Circulation), która de facto decyduje o globalnym klimacie. Jest to system prądów morskich występujących w Oceanie Atlantyckim, które niczym taśma produkcyjna transportują ciepłą wodę ze stref tropikalnych na północ, a zimną na południe.
W rezultacie pogoda w Europie jest znacznie cieplejsza niż wynikałoby to wyłącznie z szerokości geograficznej i poziomu nasłonecznienia. Ów zasadniczy wpływ na pogodę rozciąga się również na inne regiony świata, decydując nie tylko o temperaturze, ale także o poziomie opadów. Dodatkowo cyrkulacja oceaniczna ma też ogromne znaczenia dla procesu pochłaniania dwutlenku węgla przez ocean, co z kolei pomaga trzymać w ryzach zmianę klimatu wywołaną działalnością człowieka.
Jedną z głównych przyczyn osłabienia cyrkulacji oceanicznej jest topnienie lodowców, fot. from_withlove/envato
Cyrkulacja oceaniczna słabnie
Samo istnienie prądów oceanicznych tworzących AMOC uzależnione jest od gęstości wody (czyli poziomu jej zasolenia) oraz różnic w temperaturach. Postępujące ocieplanie się klimatu ma niestety wpływ na oba te czynniki. Wysokie temperatury powodują topnienie ogromnych mas lodowców, co prowadzi do uwalniania słodkiej wody, a stężenie soli w oceanie maleje. Zmienia się gęstość wody, a prądy tracą wówczas na sile.
Już od kilku lat naukowcy z całego świata alarmują, że AMOC słabnie – wskazują na to empiryczne obserwacje z wielu regionów Atlantyku. Niektórzy, przewidują wręcz, że przy obecnym tempie zmian cyrkulacja oceaniczna załamie się całkowicie do końca XX w. Z badania opublikowanego przez holenderskich badaczy w 2024 r. wynika wręcz, że całkowity kolaps systemów prądów może nastąpić już w przyszłej dekadzie.
Tabela przedstawiająca potencjalne konsekwencje osłabienia cyrkulacji oceanicznej; opracowanie własne
Co się stanie, gdy AMOC się załamie?
Naukowcy z Utrechtu w Holandii postanowili przeanalizować wielce prawdopodobny scenariusz, w którym cyrkulacja oceaniczna osłabnie o 80%, a średnia globalna temperatura utrzyma się na poziomie o 2°C wyższym niż przed epoką industrialną. W oparciu o zaawansowane modele stworzyli oni prognozę możliwych ekstremów pogodowych w dalszych dekadach po załamaniu AMOC. Co się okazuje?
Badanie opublikowane w czerwcu 2025 r. w czasopiśmie Geophysical Research Letters sugeruje, że mimo globalnego trendu ocieplenia Europę dotknie poważne oziębienie klimatu. Z interaktywnej mapy będącej jednym z produktów badania (https://amocscenarios.org/) dowiadujemy się na przykład, że temperatury zimowe w Norwegii i Finlandii mogą sięgać -50°C, a w Białorusi -43°C. W Polsce na północnym wschodzie przewiduje się ekstrema rzędu nawet -38°C. Prawie 30-stopniowe mrozy prognozowane są również dla Austrii, Rumunii oraz Węgier.
Co ciekawe, oziębienie Europy spowodowałoby zwiększenie pokrywy śnieżnej, co z kolei oznacza więcej odbitych promieni słonecznych i… jeszcze większe zimno. Lód znad Arktyki może zacząć rozprzestrzeniać się w kierunku południowym, docierając aż do Wysp Brytyjskich. Gdyby tego było nie dość, w częściach Europy przewiduje się znaczące zwiększenie intensywności burz, spowodowane drastycznymi różnicami temperatur między północną a południem kontynentu.
Załamanie cyrkulacji oceanicznej będzie miało również wpływ na klimat półkuli południowej, gdzie ma być jeszcze cieplej. W Amazonii może wręcz dojść do całkowitego odwrócenia cyklu opadów – pora sucha zmieni się w deszczową i na odwrót. Dodatkowo prognozuje się silny wzrost poziomu mórz, który zagrozi w szczególności północno-wschodniemu wybrzeżu Stanów Zjednoczonych.
W Oslo temperatury mogą spaść poniżej -50°C; fot. envato
Co to oznacza dla ludzi?
Można by przypuszczać, że w sytuacji, gdy nieustannie ostrzega się nas przed konsekwencjami globalnego ocieplenia, oziębienie będzie dobrą wiadomością. René van Westen z Uniwersytetu w Utrecht uważa jednak, że nie mamy powodów do optymizmu. Społeczeństwa na północnej półkuli nie są bowiem przygotowane na tak poważne ekstrema zimowe – mogą nastąpić problemy z podażą energii dla zapewnienia ogrzewania oraz uszkodzenia publicznej infrastruktury. Zimno może też niszczyć uprawy, co zagrozi bezpieczeństwu żywnościowemu i doprowadzi do znacznego wzrostu cen.
Według holenderskich badaczy jest też całkiem możliwe, że podczas gdy zimą Europejczycy cierpieć będą z powodu siarczystego mrozu, w letnie miesiące nadal nękać nas będą fale upałów. Dla osób starszych i długotrwale chorych te ekstrema pogodowe będą wielkim zagrożeniem.
W skali globalnej załamanie się AMOC może spowodować kaskadę skutków społeczno-ekonomicznych – od zmiany zasięgu gatunków uprawnych po wzrost lub utratę atrakcyjności geograficznej określonych regionów. Stawką jest zdrowie i dobrobyt setek milionów ludzi. Nie należy też zapominać o dalekosiężnych skutkach ekologicznych, które obejmą całe łańcuchy żywieniowe i mogą doprowadzić do wymarcia określonych gatunków – również tych najważniejszych dla człowieka.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 12 sierpnia, 2025 | Zaktualizowany: 24 sierpnia, 2025
- “Scientists mapped what happens if a crucial system of ocean currents collapses. The weather impact would be extreme” Laura Paddison, https://edition.cnn.com/2025/06/11/climate/ocean-currents-amoc-collapse-extreme-cold, 30/06/2025;
- “What is the Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC)?” NOAA, https://oceanservice.noaa.gov/facts/amoc.html, 30/06/2025;
- “Probability Estimates of a 21st Century AMOC Collapse” Emma J.V. Smolders i in., https://www.researchgate.net/publication/381510992_Probability_Estimates_of_a_21st_Century_AMOC_Collapse, 30/06/2025;
- “Collapse of the Atlantic Meridional Overturning Circulation in a Strongly Eddying Ocean‐Only Model” René M. van Westen i in., https://research-portal.uu.nl/ws/portalfiles/portal/261075107/Geophysical_Research_Letters_-_2025_-_Westen_-_Collapse_of_the_Atlantic_Meridional_Overturning_Circulation_in_a_Strongly.pdf, 30/06/2025;
- “Impacts and State-Dependence of AMOC Weakening in a Warming Climate” Katinka Bellomo i in., https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2023GL107624, 30/06/2025;
