Czy będziemy żyć wśród wilków i dzikich koni? Renaturyzacja Europy kontra ludzki strach
Zniszczyliśmy europejskie puszcze, wytrzebiliśmy drapieżniki, zabetonowaliśmy łąki i mokradła. Teraz, gdy świat pogrąża się w kryzysie ekologicznym, próbujemy choć częściowo odwrócić straty, przywracając dzikie zwierzęta do ich pierwotnych domów. Korzyści są zaskakujące, ale niestety nie brakuje też protestów. Bo nie każdy chce mieć niedźwiedzie za płotem.
Dzikie konie ochronią Hiszpanię przed pożarami
Lato 2025 r. upłynęło w Hiszpanii pod znakiem gigantycznych pożarów. Spłonęły tysiące hektarów lasu, nie obyło się bez ofiar śmiertelnych. Klimatolodzy są zgodni, że takich katastrof będzie coraz więcej z powodu przedłużających się susz i coraz intensywniejszych upałów. Czy można temu jakoś zaradzić?
Organizacja Rewilding Spain proponuje wykorzystać w tym celu dzikie konie. W 2023 r. na wyżynę w prowincji Guadalajara przewieziono pierwszych 16 koni Przewalskiego i wypuszczono je na wolność w tym najmniej zaludnionym terenie całej Hiszpanii. To ostatni gatunek dzikich koni na świecie, który doskonale daje sobie radę bez ludzkiej kontroli. Pasąc się na trawie, która jest zbyt długa dla jeleni, nowi przybysze utrudniają pożarom rozprzestrzenianie się po okolicy.
W likwidacji łatwopalnej roślinności pomaga bydło wyhodowane w ramach Taurus Project właśnie na potrzeby renaturyzacji. Zastąpiło one przemierzające niegdyś Europę tury leśne, podobnie jak konie Przewalskiego zajęły miejsce dzikich koni, który żyły w środkowej Hiszpanii… przed 10 tys. lat!
Konie Przewalskiego – ostatni dziki gatunek koni na świecie, fot. wirestock/envato
Więcej wody w Dolnej Odrze
Działanie renaturyzacyjne prowadzone są również na granicy Polski i Niemczech. W Dolinie Dolnej Odry, gdzie aż 70 tys. ha stanowi woda, co roku gromadzą się tysiące wędrownych ptaków. Nie zawsze było jednak tak dobrze. Dopiero odbudowa mokradeł na niemieckich pastwiskach i ograniczenie wydobycia torfu po polskiej stronie przywróciło tej krainie pierwotny, naturalny charakter. We wrześniu 2025 r. Rada Ministrów oficjalnie zaaprobowała projekt utworzenia Parku Narodowego Dolnej Odry, 24-ego w Polsce.
Renaturyzacja Dolnej Odry to przede wszystkim odnowa i ochrona mokradeł. Tylko tyle wystarczyło, aby powróciły bieliki, które obecnie mają tu najwyższą gęstość par lęgowych w całej Europie. Coraz lepiej mają się żurawie, wydry, bobry, a także łososie i trocie wędrowne. Organizacje ekologiczne z obu krajów pracują nad przywracaniem naturalnego toku dopływów Odry i usuwaniem przeszkód dla migracji ryb. Odtwarza się również obszary, które tradycyjnie stanowią obszary lęgowe ptaków siewkowych.
W Dolinie Dolnej Dory coraz lepiej czują się migrujące żurawie, fot. DennisJacobsen/envato
Brytyjczycy walczą o retencję
W Wielkiej Brytanii problemem ostatnich lat jest narastająca susza. Brzmi to mało prawdopodobnie, ale legendarne opady nie są tak częste jak dawniej, a zbiorniki retencyjne pozostają w dużej części suche. Ekolodzy forsują więc naturalną retencję, której mistrzami są bobry, wybite na Wyspach Brytyjskich przed 400 lat dla skór, mięsa i tłuszczu.
Reintrodukcja bobrów w Anglii, Szkocji i Walii jest wielkim sukcesem. Wypuszczone na wolność zwierzęta z hodowli już zadomowiły się w rzekach i kanałach, a ich liczba stale rośnie. W hrabstwie Devon przybywa żeremi i tam, które zatrzymują wodę, stwarzając siedliska dla czapli, zimorodków i karczowników ziemnowodnych. Całe ekosystemy odżywają.
Renaturyzacja w Wielkiej Brytanii cieszy się ogromną popularnością wśród społeczeństwa, które coraz lepiej rozumie korzyści związane ze wspieraniem różnorodności biologicznej. Nie do końca jednak. Wciąż brakuje poparcia dla przywrócenia wilków i rysi, które ludzie postrzegają jako śmiertelnych wrogów.
Bobry europejskie przywracają zdrowie ekosystemom przybrzeżnym, fot. tomek61/envato
Oddać zwierzętom ląd
Ekosystem bez drapieżników szczytowych nigdy jednak nie będzie stabilny. Tą prawdę rozumieją działacze środowiskowi we włoskim regionie Abruzzo, walczący o zachowanie endemicznego gatunku marsicańskich niedźwiedzi brunatnych. W całym regionie pozostało ich zaledwie ok. 60, a poza granicami parków narodowych zagrażają im auta, kłusownicy i farmerzy ze swoimi trutkami. Niedźwiedzi ambasadorzy robią co mogą, aby uświadamiać ludzi i ograniczać ruch samochodowy.
Organizacja Rewilding Europe działa w całych Apeninach, próbując pogodzić społeczeństwo z dzikimi zwierzętami. W tym celu stworzyła pięć korytarzy ekologicznych o całkowitej powierzchni 100 tys. ha, które łączą regionalne parki narodowe. Renaturyzacja to bowiem nie tylko przywracanie gatunków, ale także ustępowanie dzikim zwierzętom miejsca. Brak możliwości migracji w celu poszukiwania pożywienia lub partnerów jest dla nich równoznaczny z wymieraniem. Swoboda przemieszczania się to natomiast potencjał dla życia.
Środkowe Apeniny już dziś są mekką dla obserwatorów przyrody. Można tu spotkać nie tylko niedźwiedzie, ale także jelenie szlachetne, orły przednie czy sępy płowe. Człowiek jest tylko gościem, nie panem.
Tabela pokazująca przykłady działań renaturyzacyjnych w Europie; opracowanie własne na podst. https://rewildingeurope.com/
Dzięki ochronie i reintrodukcji gatunków dzika przyroda odradza się w wielu regionach Europy. Nie jest to jednak proces łatwy – ekologia wciąż musi konkurować z urbanizacją i uprzemysłowieniem, a w odbudowie populacji drapieżników przeszkadza ludzki strach. Chcemy mieć wokół zieleń, ptaki i motyle, ale niechętnie patrzymy na rysie, wilki czy niedźwiedzie. Pozostaje pytanie, czy to człowiek powinien decydować o kształcie ekosystemów, czy może jednak sama Matka Natura?
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 1 października, 2025 | Zaktualizowany: 2 października, 2025
- European Rewilding Network, https://rewildingeurope.com/european-rewilding-network/, 15/09/2025;
- “Rewilding project aims to restore resilience to fire-prone Spain via wildlife” Jeremy Hance, https://news.mongabay.com/2025/08/rewilding-project-aims-to-restore-resilience-to-fire-prone-spain-via-wildlife/, 15/09/2025;
- “From beavers to bison: England’s rewilding revolution” Rhett Ayers Butler, https://news.mongabay.com/short-article/2025/09/from-beavers-to-bison-englands-rewilding-revolution/, 15/09/2025;
