Czy ludzie powinni manipulować klimatem? Naukowcy ostrzegają
Gigantyczne lustra odbijające promienie słoneczne, odwierty w lodowcach czy nawożenie oceanu – to tylko kilka pomysłów na przeciwdziałanie globalnej zmianie klimatu. Specjaliści od geoinżynierii proponują światu radykalne kroki, aby powstrzymać wzrost temperatury i zapobiec katastroficznym scenariuszom. Sceptycy pytają jednak, czy przeprogramowanie klimatu nie obróci się kiedyś przeciwko nam?
Co to jest geoinżynieria?
Zmianę klimatu zgotowaliśmy sobie sami, a wraz z nią powodzie błyskawiczne, coraz silniejsze huragany, długoletnie susze i niszczycielskie pożary. Teraz próbujemy zatrzymać negatywne trendy za pomocą interwencji w oceany, gleby i atmosferę. Taka jest właśnie definicja geoinżynierii, którą dodatkowo dzieli się na dwie podstawowe kategorie:
- Modyfikacje promieniowania słonecznego (SRM, z ang. Solar Radiation Modificiation), czyli technologie mające na celu odbijanie światła słonecznego, a tym samym zmniejszanie ciepła zatrzymywanego w atmosferze;
- Usuwanie dwutlenku węgla (CDR, z ang. Carbon Dioxide Removal), czyli szeroki wachlarz metod absorbowania CO2 z powietrza, tak aby ograniczyć efekt cieplarniany.
Co ważne, geoinżynieria ma zasięg globalny i pod tym względem różni się od lokalnych modyfikacji pogody, takich jak zasiewanie deszczu. Jej repertuar wciąż się jednak rozwija i zdaniem jednych prezentuje ogromny potencjał; według innych zaś może okazać się gwoździem do trumny dla naszej planety.
Jednym z pomysłów w geoinżynierii jest rozjaśnianie chmur, fot. bilanol/envato
Genialne czy diaboliczne? Pomysły na manipulowanie klimatem
Jak dotąd geoinżynieria realizowana jest na małą, pilotażową skalę. W maju 2025 r. media ujawniły, że rząd brytyjski finansuje śmiałe eksperymenty w tym zakresie, co wywołało spore kontrowersje wśród naukowców i opinii publicznej. Za manipulacjami klimatem stoją przede wszystkim bogatsze kraje Globalnej Północny i prywatne koncerny zaangażowane w rozwój nowych technologii.
Na czym to polega? Aby odbić więcej promieniowania słonecznego, postuluje się np. rozjaśnianie chmur za pomocą dronów. Urządzenia mają rozpraszać w niższych strefach atmosfery wodę morską lub aplikować ładunki elektryczne cząsteczkom wody w powietrzu, tworząc tym samym tarczę odbijającą promienie. Podobne zadanie mają spełniać aerozole związków siarkowych dystrybuowane w stratosferze – ich działanie imituje efekt ogromnego wybuchu wulkanu i przynosi okresowe ochłodzenie.
Zwiększanie absorpcji dwutlenku węgla za pomocą samego tylko sadzenia drzew jest mało realne – o tym wie już cały świat. Dlatego specjaliści od geoinżynierii proponują bardziej radykalne rozwiązania, np. sztuczne lasy z mechanicznych drzew pochłaniających CO2 lub dodawanie żelaza do oceanów celem zwiększenia zakwitów fotosyntetyzujących glonów.
Tabela przedstawiająca proponowane rozwiązania geoinżynieryjne na rzecz zatrzymania zmiany klimatu; opracowanie własne na podst. https://www.geoengineeringmonitor.org/technologies/
Geoinżynieria na biegunach
Pomysły, jak zwalczać zmianę klimatu, skupiają się również na ziemskich biegunach, które zdaniem naukowców są kluczowe dla zachowania stabilności na całej planecie, a co gorsza, ocieplają się najszybciej. Jak temu zaradzić? Jedna z proponowanych technologii obejmuje wpompowywanie słodkiej wody do lodu morskiego u wybrzeży północnej Kanady. Zamarzając ma ona zwiększyć powierzchnię i objętość masy lodowej, a tym samym wydłużyć jej trwałość i podwyższyć poziom odbijania światła od powierzchni oceanu.
Kolejny pomysł rodem z filmu science-fiction to rozprzestrzenianie na powierzchni lodu milionów szklanych koralików, które zwiększyłyby poziom odbicia promieni słonecznych. Idea pozornie powinna działać, ale sceptycy zwracają uwagę potencjalnie szkodliwy wpływ na dziesiątki gatunków zwierząt polarnych, które i tak już mierzą się z ogromnymi wyzwaniami.
Najbardziej śmiałe (i kosztowne) wizje obejmują budowę podwodnych kurtyn, które sięgałyby ok. kilometra w głąb oceanu i blokowały coraz cieplejszej wodzie oceanu dostęp do lodowców Arktyki i Antarktydy. Alternatywnie sugeruje się również wykonywanie odwiertów i wypompowywanie wody roztopowej, która sprzyja rozpadaniu się lodowców na kawałki i osuwaniu do morza. Nic z tego nie jest łatwe do wykonania, a potencjalna efektywność pozostaje pod znakiem zapytania.
Interwencje w regionach polarnych mogą zaszkodzić tamtejszym gatunkom, fot. goinyk/envato
Plasterek, nie lekarstwo
Zwolennicy geoinżynierii mówią, że redukcja emisji postępuje zbyt wolno, a odważne technologie zadziałają jak hamulec bezpieczeństwa i uchronią nas przed najgorszym. Przeciwnicy uważają, że to nie lek na zmianę klimatu, ale zaledwie plasterek, który na domiar złego odwraca uwagę od koniecznych działań mitygujących i adaptacyjnych. Nie bez znaczenia są też potencjalne skutki uboczne „hakowania” świata.
Poza faktem, że geoinżynieria jest droga, trudna do realizacji, a jej efektywność jak dotąd nie została jednoznacznie potwierdzona, sceptycy przekonują, że majstrowanie przy klimacie może przynieść jeszcze gorsze rezultaty niż dotychczasowa ludzka działalność. Każde z proponowanych rozwiązań rodzi bowiem poważne wątpliwości.
Wzrost liczebności glonów w oceanach może zwiększyć absorpcję węgla z atmosfery, ale ograniczy też poziom tlenu dostępy dla zwierząt morskich. Tarcze przeciwko promieniowaniu słonecznemu, nawet jeśli obniżą temperaturę o kilka stopni, najprawdopodobniej zaburzą cykle opadowe powodując ogromne straty w rolnictwie i ekosystemach. Wszelkie interwencje na Arktyce i Antarktydzie grożą natomiast zaburzeniem i tak już mocno rozchwianej równowagi biologicznej i wymieraniem gatunków, które nie mają alternatywnego środowiska życia.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 7 października, 2025
- “Real-world geoengineering experiments revealed by UK agency” Damian Carrington, https://www.theguardian.com/environment/2025/may/07/real-world-geoengineering-experiments-revealed-by-uk-agency, 12/09/2025;
- „Geoengineeering: the basics” Geoengineering Monitoring, https://www.geoengineeringmonitor.org/what-is-geoengineering, 12/09/2025;
- “Underwater curtains and reflective beads are ‘unrealistic and dangerous polar geoengineering ideas’” Damian Carrington, https://www.theguardian.com/environment/2025/sep/09/polar-geoengineering-branded-dangerous-and-unimaginably-expensive, 12/09/2025;
- “About Geoengineering” EPA, https://www.epa.gov/geoengineering/about-geoengineering, 12/09/2025;
- “Just 5 questions: Hacking the planet” Eric Conway, https://climate.nasa.gov/news/1066/just-5-questions-hacking-the-planet/, 12/09/2025;
- „Geoengineeering: the basics” Geoengineering Monitoring, https://www.geoengineeringmonitor.org/what-is-geoengineering, 12/09/2025;
- “Podcast: Should We Change Our Planet’s Climate…On Purpose?” Brooke Borel, https://undark.org/2025/09/03/podcast-geoengineering-climate/, 12/09/2025;
