Jak zmiany klimatu wpływają na smak i dostępność kawy?
Kawa to nie tylko napój, a globalny fenomen, który niebawem może stać się luksusem. Zastanawiasz się, jak ekstremalne zjawiska pogodowe i rosnące temperatury wpływają na Twoją ulubioną filiżankę? Przeczytaj dalej i odkryj, jak Twój wybór wpływa na środowisko!
- Wpływ klimatu na smak kawy – kluczowe czynniki
- Temperatura a profil smakowy kawy
- Opady deszczu a jakość ziaren
- Zmiany klimatyczne a globalna produkcja kawy
- Zagrożone regiony upraw kawy
- Prognozy spadku obszarów uprawnych kawy specialty
- Adaptacja upraw kawy do zmieniającego się klimatu
- Innowacyjne techniki uprawy i obróbki
- Nowe odmiany kawy odporne na warunki klimatyczne
- Wpływ zmian klimatycznych na łańcuch dostaw kawy
- Kawa w Polsce – wyzwania i możliwości
- Rola świadomego konsumenta
Wpływ klimatu na smak kawy – kluczowe czynniki
Jak temperatura i opady wpływają na smak kawy, aromat kawy oraz profil smakowy kawy, a w efekcie na jakość ziaren?
Temperatura a profil smakowy kawy
W rzeczywistości to, co nazywamy smakiem kawy, to jej aromat, a ten w dużej mierze zależy od temperatury, w jakiej kawa jest uprawiana. Wyższa temperatura sprawia, że owoce dojrzewają szybciej, ale mają mniej związków aromatyzujących; jeśli owoce dojrzewają szybciej niż same ziarna, jakość kawy pogarsza się. Wyższe położenie oznacza chłodniejszy klimat, dzięki czemu dojrzewanie jest wolniejsze i bogatsze w profil smakowy.
W skrócie:
• w chłodniejszych regionach kawy są często bardziej kwiatowe i owocowe;
• w cieplejszych – słodsze, z nutami czekolady i karmelu.
Opady deszczu a jakość ziaren
Jeśli temperatura „reguluje” harmonogram dojrzewania, to opady wpływają na „karmienie” kawowca i przebieg procesów w owocach:
• ich niedobór powoduje stres wodny kawowca;
• ich nadmiar zwiększa podatność kawowca na choroby;
• ich obfitość sprawia, że roślina lepiej pobiera składniki – profile takie jak kwiatowe wymagają właśnie obfitych opadów deszczu.
Zmiany klimatyczne a globalna produkcja kawy
Prognozy przewidują zmniejszanie się obszarów nadających się dla arabiki oraz przesuwanie upraw na wyższe wysokości lub nowe szerokości geograficzne; na znaczeniu może zyskiwać robusta. W specialty najprawdopodobniej czekają nas mniejsze plony, większa zmienność jakości i rosnące koszty adaptacji, co może ograniczyć produkcję i zwiększyć ceny.
Zagrożone regiony upraw kawy
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na „Pas Kawowy” – przestrzeń pomiędzy Zwrotnikiem Raka a Zwrotnikiem Koziorożca, gdzie panujące warunki cieplne umożliwiają rozwój krzewu kawowca. Kraje, które obecnie produkują kawę, takie jak Brazylia, Wietnam, Kolumbia czy Etiopia, odczuwają już skutki globalnego ocieplenia w postaci susz, powodzi i ekstremalnych wahań temperatur.
fot. AndersonPiza/envato
W Brazylii badania historyczne wykazały, że od 1974 roku temperatura w gminach produkujących kawę wzrosła średnio o 0,25°C na dekadę, a ilość opadów zmniejszyła się w krytycznych okresach kwitnienia i dojrzewania, co przełożyło się na spadek plonów o ponad 20%. We Wietnamie trwająca susza i nietypowo niskie temperatury obniżają przewidywane zbiory Robusty, która jest najczęściej wykorzystywana do produkcji kawy rozpuszczalnej.
W Ameryce Środkowej coraz poważniejszym problemem stają się rdzowce – grzyby atakujące liście i niszczące uprawy, które również są związane ze zmianami klimatu. Natomiast w Etiopii, Ugandzie, Burundi i Rwandzie ocieplenie sprzyja rozprzestrzenianiu się kornika Hypothenemus hampei na zboczach wzgórz, powodując ogromne straty.
Prognozy spadku obszarów uprawnych kawy specialty
W tym obszarze segment kaw specialty jest najbardziej zagrożony. To ziarna najwyższej jakości, oceniane przez Q-Graderów na minimum 80 punktów i rosnące w specyficznych warunkach mikroklimatu.
Scenariusze RCP (Representative Concentration Pathways) jasno wskazują na gwałtowny spadek upraw wraz z niewielkim ociepleniem 2–2,5°C. W scenariuszu umiarkowanym 42% obszarów traci możliwość produkcji wysokiej jakości kawy, a w scenariuszu ekstremalnym 69% – oznaczając tym samym kolosalny spadek podaży kawy specialty.
fot. AndersonPiza/ envato
We wszystkich scenariuszach do 2050 roku nastąpi drastyczne kurczenie się obszarów zdolnych do uprawy kawy: w klasie S1 – najlepszej – zmniejszenie przekroczy 50%. Analizy regionalne dopełniają obrazu: według badań z 2021 roku na ponad połowie obecnego obszaru uprawy kawy w Ameryce Środkowej warunki produkcyjne ulegną znacznemu pogorszeniu do 2050 roku. Do tego roku region West Lampung Robusta w Indonezji może stracić ponad 23% i aż 54% obszarów z doskonałymi lub dobrymi warunkami do uprawy kawy. W efekcie arabika będzie wypierana z dotychczasowych wysokości i szerokości geograficznych, a podaż kawy specialty zmaleje.
Adaptacja upraw kawy do zmieniającego się klimatu
W odpowiedzi na te zmiany, producenci i naukowcy idą dwutorowo: udoskonalając metody uprawy i tworząc bardziej wytrzymały materiał roślinny.
• uprawa – np. cieniowanie, agroleśnictwo, dostosowanie nawadniania i drenażu, lepsza higiena w kontekście chorób i szkodników,
• materiał roślinny – krzyżowanie i selekcja odmian bardziej odpornych na upały, suszę i patogeny, ale też z dobrą jakością sensoryczną.
Dzięki temu możliwe jest dostosowanie i zrównoważony rozwój upraw w nowych warunkach.
Innowacyjne techniki uprawy i obróbki
W Ameryce Środkowej za najbardziej efektywną uznaje się migrację plantacji w górę, ale bardziej wykonalne wydaje się wzmacnianie odporności upraw za pomocą rozwiązań technicznych, finansowych i instytucjonalnych.
Zarządzanie cieniem, czyli sadzenie drzew, które zapewniają cień, obniża temperaturę na plantacjach, chroniąc owoce kawowca przed przegrzaniem.
Wsparcie finansowe ułatwia wdrażanie zmian: w brazylijskim stanie Minas Gerais plantatorzy mogą ubiegać się o kredyty na budowę systemów nawadniania lub wprowadzenie zrównoważonych praktyk uprawy gruntów.
Nowe odmiany kawy odporne na warunki klimatyczne
Równolegle pracuje się nad nowymi odmianami, które będą lepiej przystosowane do ocieplenia i presji biologicznej. Naukowcy starają się stworzyć rośliny, które łatwiej zniosą wyższe temperatury i niedobory wody, a jednocześnie będą mniej podatne na szkodniki.
fot. APchannel/ envato
Wprowadzanie odmian mniej podatnych na stres wodny i choroby to dziś obok zmian w praktykach uprawowych jedna z kluczowych strategii adaptacyjnych. W literaturze naukowej coraz częściej słychać też głos, że warto wykorzystać w tym celu rośliny modyfikowane genetycznie, by bezpiecznie zapewniać wysokiej jakości ziarna kawy także przy zmieniającej się temperaturze.
Wpływ zmian klimatycznych na łańcuch dostaw kawy
Zmiany klimatyczne nie zatrzymują się na polu – obejmują cały łańcuch dostaw, od plantatorów i przetwórców po konsumentów.
Finansowo skutki odczuje każdy: kawosze zapłacą więcej, a dla 25 mln gospodarstw domowych w rolniczych regionach zależnych od uprawy kawy sytuacja może być znacznie trudniejsza.
• W 2014 roku ziarna arabiki kosztowały około 2 dolarów za funt, niemal dwukrotnie więcej niż rok wcześniej,
• na przestrzeni ostatniej dekady ceny kawy na giełdzie wzrosły o ponad 150%, osiągając 11.02.2025 najwyższy poziom od ponad pół wieku.
Na przyszłość kawy jako konsumenci mamy realny wpływ: możemy świadomie wybierać kawy ze zrównoważonych certyfikatami oraz kupować kawy specialty.
Kawa w Polsce – wyzwania i możliwości
W Polsce sytuacja przedstawia się inaczej: ze względu na klimat nie ma możliwości uprawy kawy w otwartym gruncie, a więc faktycznej produkcji w kraju nie ma – poza szklarniami lub hobbystycznymi warunkami kontrolowanymi.
Problemem nie są zatem plantacje, a lokalne ogniwa łańcucha – importu, palenia, przetwarzania i konsumpcji – oraz ich wpływ na środowisko:
• logistyka i magazynowanie – transport kawy do Polski oraz utrzymywanie jej w warunkach kontrolowanej wilgotności i temperatury zwiększają ślad węglowy,
• palenie – zużycie energii i emisje z bębnów palarni, konieczność filtracji spalin i odzysku ciepła,
• miejscowe przetwarzanie mokre (rzadziej) – zużycie wody i oczyszczanie ścieków,
• odpady – łuski, pył kawowy, fusy i opakowania wymagają recyklingu lub utylizacji,
• zużycie energii w palarniach i kawiarniach – piece, młynki, ekspresy, chłodzenie magazynów.
Sposoby na poprawę wpisują się w ogólnoświatowe trendy zrównoważenia: wybór dostawców redukujących emisje przy produkcji kawy, transport morski zamiast lotniczego, energooszczędne piece z rekuperacją, certyfikowane systemy filtracji spalin, zamknięty obieg wody w myjniach, kompostowanie fusów i wykorzystanie łusek jako paliwa lub surowca.
Dla polskich palarni i konsumentów oznacza to, że zmniejszenie śladu środowiskowego dokonuje się głównie w zakupach, energetyce i odpadach – a nie w samej uprawie.
Rola świadomego konsumenta
Jako miłośnik kawy masz realny wpływ na przyszłość upraw i środowiska. Wybierając kawę pochodzącą z certyfikowanych, zrównoważonych źródeł, wspierasz plantatorów stosujących metody ograniczające emisję CO₂, oszczędzające wodę i chroniące bioróżnorodność. Warto zwracać uwagę na informacje o pochodzeniu ziaren, warunkach ich uprawy oraz o tym, czy producent inwestuje w uczciwe wynagrodzenie dla rolników. Rezygnacja z tanich, przemysłowych mieszanek na rzecz kaw specialty to nie tylko lepszy smak w filiżance, ale i wsparcie odpowiedzialnego łańcucha dostaw.
Takie właśnie kawy specialty oferuje Coffee & Sons – palarnia, która stawia na bezpośrednią współpracę z plantatorami i transparentne źródła pochodzenia ziaren. Dzięki temu każda paczka to nie tylko wyjątkowy smak, ale także pewność, że kawa została wyprodukowana w sposób etyczny i z poszanowaniem środowiska.
art. sponsorowany
