Plaga szczurów! Jak zmiana klimatu napędza rozprzestrzenianie się gryzoni
„Ratmageddon” – tak BBC nazywa plagę szczurów, która szerzy się na Wyspach Brytyjskich. Problem jest jednak znacznie szerszy i dotyczy również największych miast świata i Polski. Jak się okazuje, to stopniowe ocieplanie się klimatu odpowiada za niezwykłą karierę gryzoni, które oskarża się o przenoszenie bardzo niebezpiecznych chorób. Co nam grozi?
Na angielskich śmieciach
John Gladwin z Croydon w Wielkiej Brytanii w wywiadzie dla BBC opowiada, jak pewnego dnia zbudził go hałas dwóch szczurów walczących pod wanną. Już kilka dni wcześniej jego podejrzenia obudziły podziurawione worki w kuchni i nieprzyjemny zapach. Wyłożył natychmiast w mieszkaniu trutkę na szczury, a kąty skropił olejkiem miętowym i póki co ma spokój. Czy na długo jednak?
Doniesienia z Wysp Brytyjskich są bardzo niepokojące – w ciągu dwóch lat zgłoszono tu pół miliona przypadków infestacji. Jedna czwarta z nich dotyczyła samego Londynu, pozostałe zaobserwowano w północno-zachodniej Anglii i Szkocji. Co ciekawe, w ramach szerokich akcji deratyzacji znaleziono brytyjskiego superszczura – rekordowo wielki osobnik mierzył na długość 55 cm!
W jednym z londyńskich bloków mieszkalnych udało się sfilmować całe „sznurki” gryzoni wspinające się po piwnicznych kratach. Ludzie czują się sterroryzowani, nie mogą spać z powodu szmerów za ścianami. Gryzonie gromadzą się przede wszystkim w pomieszczeniach z odpadami, więc walka z nimi polega w pierwszej kolejności na likwidowaniu otwartych śmietników.
Szczury przyciągają przede wszystkim otwarte śmietniki, źródło: Steve Browne & John Verkleir, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Szczurza plaga na świecie
Niestety, budzące grozę gryzonie obecne są również pod drugiej stronie kanału La Manche i to w dość niepokojących ilościach. W Amsterdamie populacja szczurów rośnie w rekordowym tempie – większy przyrost zaobserwowano wyłącznie w północnoamerykańskich metropoliach.
W Berlinie tego lata sytuacja stała się na tyle poważna, że na Hermannplatz w dzielnicy Neukölln wprowadzono zakaz dokarmiania ptaków i innych zwierząt oraz obowiązek codziennego opróżniania wszystkich śmietników. Władze przestrzegają przed pozostawianiem jakichkolwiek resztek jedzenia na otwartej przestrzeni. Rok wcześniej w berlińskiej dzielnicy Charlottenburg-Wilmersdorf zamknięto place zabaw dla dzieci w obawie przed chorobami roznoszonymi przez wszędobylskie gryzonie.
Na czele rankingu najbardziej zdominowanych przez szczury miast świata znajdują się jednak Waszyngton, San Francisco, Toronto i Nowy Jork. W tym ostatnim w 2023 r. odnotowano wręcz niepokojący wzrost zachorowań na leptospirozę, niebezpieczną chorobę przenoszoną w moczu gryzoni. Nieleczona powoduje ona niewydolność nerek, uszkodzenie wątroby, zapalenie opon mózgowych, a nawet śmierć.
W Sydney tunele drążone przez szczury pod ziemią doprowadziły do rozwoju wielu niebezpiecznych zapadlisk. Mieszkańcy skarżą się na przegryzione kable od klimatyzacji na dachach domów, a restauratorzy dokumentują całe stada wkradające się na zaplecza gastronomiczne w poszukiwaniu żywności. Co gorsza lokalne badania dowodzą, że sprytne gryzonie stają się coraz bardziej odporne na stosowane od dekad trutki.
Tabela przedstawiająca choroby przenoszone przez szczury wraz z możliwymi powikłaniami; opracowanie własne na podst. CDC
Pogoda dla gryzoni
Według naukowców z Uniwersytetu w Richmond, którzy przeanalizowali szczurze statystyki w 16 światowych metropoliach, współczesna plaga jest przynajmniej po części zawiniona zmianą klimatu. Im bardziej ociepla się dane miasto, tym więcej szczurzych współobywateli. Jak to wyjaśnić?
Szczury jak wszystkie małe ssaki kiepsko radzą sobie w zimie. Trudniej im utrzymać temperaturę ciała i spędzają czas raczej w ukryciu niż na polowaniach czy miłosnych igraszkach. W sytuacji, gdy mrozy przychodzą jednak kilka tygodni później albo nie nadchodzą wcale, szczurzy sezon na uczty i orgie znacząco się wydłuża. Rezultatem bywa dodatkowy miot w ciągu roku i więcej pożywienia dla nowego pokolenia. Według amerykańskich naukowców jedna para szczurów może rocznie spłodzić 15 tys. potomków!
Szczurom sprzyjają również stale rozrastające się i coraz gęściej zaludnione miasta. Im więcej ludzi, tym więcej odpadów, a to właśnie śmietniki są rajem dla gryzoni, których jadłospis w dużej mierze kopiuje nasze preferencje gastronomiczne.
Osoby, które hodują szczury w klatkach jako domowych milusińskich, mogą dziwić się tą społeczną odrazą. Niestety, dzikie szczury na wolności to dla ludzi faktycznie zła wiadomość – to w końcu im zawdzięczamy epidemię dżumy, która w XIV w. wybiła 30-60% ówczesnej populacji Europy. Gryzonie nie tylko bowiem same roznoszą bakterie i wirusy groźnych chorób, ale są też żywymi transporterami dla pcheł – infekcyjnego czarnego Piotrusia.
Szczury w indyjskiej świątyni, shutterstock
Szczur polski też na fali
Niestety, plaga nie omija również Polski. Według szacunków prof. Stanisława Ignatowicza, w całym kraju może żyć około 19 mln szczurów, a liczba ta stale się powiększa. Największe skupiska odnotowywane są w Warszawie, Krakowie i Wrocławiu, gdzie jest już prawdopodobnie więcej szczurzych niż ludzkich mieszkańców.
W ostatnich miesiącach media donoszą o coraz większych zuchwalstwach w ich wykonaniu. „Gazeta Wyborcza” wspomina przypadki, gdy szczury wychodziły już z toalet w krakowskich blokach, a również w Zakopanem gryzonie kanalizacją dostają się do mieszkań. Coraz więcej mówi się o dewastacji małej infrastruktury typu wiaty, która łatwo ulga ostrym zębom oraz o ogólnym zaśmieceniu okolic – szczury uwielbiają rozgrzebywać i roznosić znalezione odpady.
Deratyzacja niestety nie jest łatwa, więc nawołuje się do prewencji – usuwania wszelkich źródeł pożywienia i wody oraz zastosowania naturalnych odstraszaczy w postaci cytryny, mięty czy wrotyczu. Nie da się jednak ukryć, że sprzyjającą szczurom zmianę klimatu zgotowaliśmy sobie sami i już jesteśmy na straconej pozycji!
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 29 października, 2025 | Zaktualizowany: 30 października, 2025
- „Ratmageddon: Why rats are overrunning our cities” Justin Rowlatt, https://www.bbc.com/news/articles/c4gvk397j80o, 1/10/2025;
- „Amsterdam, New York, Toronto: The cities where climate change is causing a rat population overload” Euronews Green, https://www.euronews.com/green/2025/02/03/amsterdam-new-york-toronto-the-cities-where-climate-change-is-causing-a-rat-population-ove, 1/10/2025;
- “Controlling Wild Rodent Infestations” CDC, https://www.cdc.gov/healthy-pets/rodent-control/index.html, 1/10/2025;
- “Rat infestation on Hermannplatz: Strict measures from July”, Berlin.de, https://www.berlin.de/en/news/9722665-5559700-rat-infestation-on-hermannplatz-strict-m.en.html, 1/10/2025;
- “Increasing rat numbers in cities are linked to climate warming, urbanization, and human population” Jonathan L. Richardson i in., https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.ads6782?utm_source=chatgpt.com, 1/10/2025;
