Program Czystej Produkcji
Dotychczasowe wyniki i oferta Polskiego Programu Czystej Produkcji (CP): ONZ-towskiego Programu CP, występującego obecnie pod nazwą Programu Zrównoważonej Produkcji i Konsumpcji (Sustainable Consumption and Production Program – SCP) wskazuje w naszym kraju trzy ścieżki realizacji: edukacyjną, systemową i wydawniczą.
„Czystsza Produkcja jest strategią ochrony środowiska polegającą na ciągłym, zintegrowanym, zapobiegawczym działaniu w odniesieniu do procesów, produktów i usług, zmierzającym do zwiększenia efektywności produkcji i usług oraz redukcji ryzyka dla ludzi i środowiska przyrodniczego”(definicja wg Programu Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych – UNEP)
Szkoły CP są to szkolenia, skierowane do przedstawicieli przemysłu, władz, instytutów, itp., obejmujące: część wykładową z zakresu zarządzania środowiskiem; część projektowo-wdrożeniową (przygotowanie i wdrażanie w szkolonych instytucjach, pod okiem konsultantów, pilotażowych zmian prośrodowiskowych zgodnych ze strategią CP); Publiczną obronę przygotowanych prac projektowo-wdrożeniowych.
Osoby, które ukończyły pełny cykl szkoleniowy, otrzymują międzynarodowy dyplom Eksperta Czystszej Produkcji.
Przedsiębiorstwa, które ukończą Szkołę CP, nie tylko czerpią korzyści z wdrożonego projektu (środowiskowe, finansowe oraz społeczne), ale mogą też kontynuować działalność w tym zakresie, w ramach Polskiego Rejestru Czystszej Produkcji i Odpowiedzialnej Przedsiębiorczości.
Dotychczas zakończono 41 Szkół CP, w ramach których wdrożono prawie 700 pilotażowych Projektów CP.
Zagadnienia dotyczące ochrony środowiska w zakładach przemysłowych są zazwyczaj kojarzone z budową instalacji do oczyszczania gazów, ścieków, ogólnie mówiąc – oczyszczaniu powstających odpadów. Postrzega się je głównie jako źródło kosztów związanych z proekologicznymi inwestycjami.
Przeciwstawieniem takiego podejścia jest Czystsza Produkcja (CP), opisana w art. 30 Agendy XXI jako jedna z kluczowych strategii w dążeniu do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Idea CP kładzie nacisk na ograniczenie zanieczyszczeń „u źródła”, czyli w momencie ich powstawania w procesie produkcyjnym, zamiast budowy kolejnych, coraz to nowocześniejszych oczyszczalni „na końcu rury”. Nie oznacza to wykluczenia oczyszczania – jest ono traktowane jednak jako rozwiązanie ostateczne, w stosunku do tych odpadów, których powstaniu nie da się jeszcze zapobiec.
Zmniejszenie uciążliwości dla środowiska jest jednym z głównych aspektów Czystszej Produkcji. Kolejnym jest tzw. „dodatkowy efekt ekonomiczny”. Oznacza to, że projekty CP przynoszą korzyści zarówno przyrodzie jak i przedsiębiorstwu. Dla przykładu: zamykając obieg wody przy zwilżaniu lub chłodzeniu redukuje się zużycie wody (jako zasobów przyrody), ale równocześnie zmniejsza opłaty za jej zużycie. Z kolei zmniejszenie emisji toksycznych substancji ogranicza opłaty za korzystanie ze środowiska, itp. Jest to zatem droga do zmniejszenia kosztów przedsiębiorstwa.
Czystsza Produkcja nie jest działaniem jednorazowym. Przedsiębiorstwa decydujące się na dobrowolne wdrożenie strategii CP stale dążą do redukcji zanieczyszczeń, zmniejszenia zużycia energii oraz kosztów związanych z opłatami środowiskowymi, poprzez opracowywanie i wdrażanie tzw. projektów CP. Inwestycje takie zwracają się po okresie nawet kilku miesięcy (zależnie od projektu CP).
W strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa powstają specjalne grupy projektowe ds. Czystszej Produkcji. Najistotniejsze jest więc zainteresowanie tą strategią naczelnego kierownictwa i stworzenie Systemu Zarządzania Środowiskiem (SZŚ) opartego o strategię CP, który staje się później często podstawą do wdrażania standardu ISO 14001.
CZYSTSZA PRODUKCJA NAJKRÓTSZĄ DROGĄ DO ISO 14000.
Redukcje zanieczyszczeń i zużycia energii nie mogą być rozpatrywane w skalach bezwzględnych; jeżeli spadnie wielkość produkcji, wystąpi co prawda zmniejszenie zanieczyszczeń, lecz nie oznacza to poprawy oddziaływania na środowisko naturalne. Ilości odpadów, surowców, energii oraz koszty muszą być odniesione do wielkości produkcji zakładu w danym okresie.
Ideę CP przedstawia tzw. model dynamiczny (Rys. 2)
PODSUMOWANIE
1.Idea CZYSTSZEJ PRODUKCJI jest przeciwstawieniem idei USUWANIA SKUTKÓW oddziaływania produkcji na środowisko naturalne przez budowę: oczyszczalni ścieków oczyszczalni gazów, bezpiecznych składowisk odpadów stałych i likwidację innych zagrożeń.
2.USUWANIE SKUTKÓW w tym podejściu jest złem koniecznym – ostatnim etapem działania, gdy wszystkie inne możliwości, które stwarza zastosowanie CP, zostały wyczerpane.
3.Ideałem CZYSTSZEJ PRODUKCJI jest produkcja bezodpadowa.
4.Ideałem USUWANIA SKUTKÓW produkcji jest nieprzekraczanie dopuszczalnych norm zrzutów do środowiska.
5.CP jest procesem zarządzania i sterowania produkcją i usługami zmierzającym do ZAPOBIEGANIA I OGRANICZANIA powstawaniu marnotrawstwa zasobów pracy ludzkiej, surowców, materiałów i energii.
