Emisje w handlu – jak je mierzymy i dlaczego mają kluczowe znaczenie dla gospodarki?
Współczesny handel międzynarodowy to nie tylko wymiana towarów i usług, ale także znaczący czynnik wpływający na emisję gazów cieplarnianych. Produkcja, transport, magazynowanie – każdy etap łańcucha dostaw generuje określony ślad węglowy. Jak jednak dokładnie mierzymy emisje w handlu? Jakie metody są stosowane do ich monitorowania, a jakie wyzwania stoją przed globalną gospodarką w kontekście ich redukcji?
- Handel a emisje – niewidzialny ślad globalnej gospodarki
- Jak mierzymy emisje w handlu?
- Handel a emisje: kluczowe sektory i ich wpływ
- Metody pomiaru emisji w handlu
- Walka z emisjami – regulacje i inicjatywy globalne
- Rola firm w redukcji emisji handlowych
- Przyszłość handlu w erze neutralności węglowej
Handel a emisje – niewidzialny ślad globalnej gospodarki
W obliczu rosnących regulacji klimatycznych i ambicji osiągnięcia neutralności węglowej, coraz więcej krajów i firm stara się zrozumieć pełny wpływ swoich operacji handlowych na środowisko. W tym artykule przyjrzymy się, jak mierzy się emisje w handlu, jakie są ich główne źródła oraz jakie działania podejmują globalne instytucje i przedsiębiorstwa w celu ich ograniczenia.
Jak mierzymy emisje w handlu?
Zakres emisji: od produkcji do konsumpcji
Aby skutecznie mierzyć emisje generowane przez handel, stosuje się podział na trzy zakresy emisji (tzw. Scope 1, 2 i 3):
- Zakres 1 (Scope 1): Obejmuje emisje bezpośrednie, generowane przez działalność firmy – np. spalanie paliw w zakładach produkcyjnych czy w pojazdach należących do przedsiębiorstwa.
- Zakres 2 (Scope 2): Obejmuje emisje pośrednie związane z zakupioną energią – np. energią elektryczną używaną do produkcji.
- Zakres 3 (Scope 3): Najbardziej skomplikowany do obliczenia, obejmuje emisje powstałe w całym łańcuchu wartości – od dostawców surowców po emisje związane z użytkowaniem i utylizacją produktów przez konsumentów.
Handel a emisje: kluczowe sektory i ich wpływ
Niektóre branże są szczególnie narażone na wysokie emisje związane z handlem. Należą do nich:
- Transport i logistyka – według Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) transport morski odpowiada za około 3% globalnych emisji CO₂, a transport lotniczy – za ok. 2%.
- Przemysł ciężki – produkcja stali, cementu czy aluminium wymaga ogromnych ilości energii, co przekłada się na znaczące emisje gazów cieplarnianych.
- Sektor technologiczny i elektronika – choć często kojarzony z „czystszą” produkcją, generuje duże emisje w wyniku wydobycia surowców, produkcji półprzewodników i transportu komponentów na globalnym rynku.
Sektor związany ze sztuczną inteligencją i serwerowniami potrzebnymi do jej obsługi odpowiada za około 3,9 % globalnych emisji. Fot. Mint_Images/ envato.com
Metody pomiaru emisji w handlu
Aby precyzyjnie oszacować ślad węglowy związany z handlem, stosuje się różne techniki i narzędzia analityczne:
- Analiza cyklu życia produktu (LCA – Life Cycle Assessment): Pozwala określić emisje na każdym etapie życia produktu – od wydobycia surowców po jego utylizację.
- Modele wejścia-wyjścia (EIO – Environmentally Extended Input-Output Models): Narzędzie ekonomiczne służące do oceny wpływu różnych sektorów gospodarki na emisje gazów cieplarnianych.
- Technologie satelitarne i IoT: Coraz częściej wykorzystywane do śledzenia rzeczywistych emisji w czasie rzeczywistym, np. w transporcie morskim.
Walka z emisjami – regulacje i inicjatywy globalne
Podatek węglowy i mechanizmy regulacyjne
Unia Europejska wprowadza coraz bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące emisji w handlu. Jednym z kluczowych instrumentów jest CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) – mechanizm dostosowania cen emisji na granicach UE. Jego celem jest zapobieganie tzw. carbon leakage (ucieczce emisji), czyli przenoszeniu produkcji do krajów o mniej restrykcyjnych regulacjach środowiskowych.
Ponadto wiele krajów wprowadza własne podatki węglowe, które zmuszają przedsiębiorstwa do uwzględniania kosztów emisji w swoich strategiach handlowych.
Zrównoważony transport i dekarbonizacja logistyki
Sektor transportowy, kluczowy dla globalnego handlu, podejmuje coraz więcej działań mających na celu redukcję emisji:
- Zielony transport morski: Międzynarodowa Organizacja Morska planuje wprowadzenie norm dotyczących paliw alternatywnych, takich jak wodór czy amoniak.
- Elektryfikacja transportu ciężkiego: Coraz więcej firm inwestuje w ciężarówki elektryczne i kolejowy transport towarowy jako alternatywę dla transportu drogowego.
- Efektywność łańcucha dostaw: Firmy wdrażają nowoczesne algorytmy optymalizacji tras, aby zmniejszyć zużycie paliwa i emisje.
Rola firm w redukcji emisji handlowych
Globalne korporacje coraz częściej zobowiązują się do osiągnięcia neutralności klimatycznej. Giganci tacy jak Amazon, Apple czy IKEA inwestują w ekologiczne rozwiązania logistyczne, odnawialne źródła energii i programy kompensacji emisji.
IKEA stosuje wiele ekologicznych rozwiązań. Fot. Sandsun/ envato.com
Przyszłość handlu w erze neutralności węglowej
Światowy handel nieuchronnie zmienia się w odpowiedzi na wyzwania klimatyczne. Regulacje, innowacje technologiczne i rosnąca presja społeczna sprawiają, że przedsiębiorstwa muszą na nowo przemyśleć swoje modele biznesowe i dostosować się do niskoemisyjnej gospodarki.
Choć mierzenie emisji w handlu pozostaje wyzwaniem, rozwój technologii i coraz bardziej precyzyjne metody analityczne pozwalają skutecznie kontrolować ich poziom. Kluczowe pytanie brzmi: czy globalna gospodarka zdąży na czas wdrożyć zmiany, by uniknąć najgorszych skutków kryzysu klimatycznego?
Absolwentka Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej. Badaczka eko-trendów i nastrojów panujących w Unii Europejskiej. Ekolog. Prywatnie wielbicielka spacerów nad brzegiem jeziora i jazdy na rowerze.
Opublikowany: 4 marca, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- "World Economic Forum, „Emissions in trade: How we measure them”, 2025, dostęp: https://www.weforum.org/stories/2025/03/emissions-in-trade-how-we-measure-them/";
- "European Commission, „Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM)”, dostęp: https://ec.europa.eu/clima/eu-action/european-green-deal/carbon-border-adjustment-mechanism-cbam_en";
- "The World Bank, „State and Trends of Carbon Pricing 2023”, dostęp: https://www.worldbank.org";
- "International Maritime Organization (IMO), „Fourth IMO GHG Study 2020”, dostęp: https://www.imo.org";
