Dzień Czystego Powietrza. Czy wiesz, czym naprawdę oddychasz?
14 listopada obchodzimy Dzień Czystego Powietrza – datę, która co roku przypomina nam, że jakość powietrza w Polsce wciąż pozostawia wiele do życzenia. Smog, pyły i toksyczne związki chemiczne to nie abstrakcja, lecz codzienność wielu mieszkańców miast i mniejszych miejscowości, szczególnie w sezonie grzewczym. To dobry moment, by zatrzymać się na chwilę i zadać sobie ważne pytanie: co tak naprawdę wdychamy każdego dnia?
Czego nie widać, a co szkodzi najbardziej
W chłodnych miesiącach powietrze w wielu miejscach w kraju jest dosłownie naszpikowane zanieczyszczeniami. W skład smogu wchodzą przede wszystkim pyły zawieszone PM10 i PM2,5, benzo(a)piren, tlenki azotu i siarki oraz ozon przyziemny. To właśnie one – jak podkreśla Światowa Organizacja Zdrowia – należą do najgroźniejszych dla ludzkiego organizmu.
Wysokie stężenia tych substancji mogą prowadzić do rozwoju chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, zaburzeń neurologicznych, a nawet nowotworów. Długotrwała ekspozycja skraca życie – i to nie w wymiarze metaforycznym, lecz statystycznie udowodnionym.
Polskie statystyki nie napawają optymizmem
Według analiz GIOŚ i Polskiego Instytutu Ekonomicznego głównym sprawcą smogu w Polsce pozostaje tzw. niska emisja, czyli spalanie węgla, drewna, a nierzadko odpadów w domowych piecach. Na mapie kraju nadal pracuje blisko 3 miliony przestarzałych „kopciuchów”, mimo działania programów wsparcia, takich jak „Czyste Powietrze”.
— „Wiele osób wie, że stary piec to problem, ale wymiana nie jest prosta. To nie tylko koszty, lecz także nawyki, formalności i czas” – zauważa Lisa Scoccimarro, liderka Akademii Ekologicznej Amest Otwock. — „Dlatego oprócz dopłat potrzeba czytelnych informacji i edukacji, które przełożą się na realną zmianę.”
Jeszcze bardziej niepokoi fakt, że w części domów nadal spala się odpady. „Raport o stanie środowiska w Polsce 2023” wskazuje, że nawet 4% gospodarstw domowych wrzuca do pieców śmieci – w tym plastik, meble czy tekstylia. Problem dotyka również uzdrowisk, gdzie odnotowuje się przekroczenia poziomu benzo(a)pirenu.
Dlaczego zimą smog rośnie jak na drożdżach?
Powodów jest kilka. Oprócz jakości stosowanego paliwa znaczenie ma także techniczny stan pieców, brak filtrów i zła izolacja budynków, przez którą ciepło ucieka i zmusza mieszkańców do intensywniejszego palenia.
Swoje dokłada też transport drogowy – odpowiada za około 13% emisji PM10 i 10% PM2,5. I nie chodzi tu wyłącznie o spaliny, ale także o pył powstający przy ścieraniu opon, asfaltu i hamulców.
Jak poprawić jakość powietrza? Najskuteczniejsze działania
— „Kluczem jest wymiana źródeł ciepła, poprawa efektywności energetycznej budynków i całkowita rezygnacja ze spalania odpadów” – podkreśla Lisa Scoccimarro. — „A tam, gdzie to możliwe, warto wybrać spacer lub rower. Ogromne znaczenie ma też roślinność – to naturalna bariera dla zanieczyszczeń.”
Dzień Czystego Powietrza to nie tylko symbol. To przypomnienie, że zdrowie zależy również od decyzji podejmowanych w domach, samorządach i na poziomie państwa. A każde czystsze palenisko, każdy ocieplony budynek i każdy kilometr pokonany pieszo ma znaczenie – dla nas i dla przyszłych pokoleń.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 14 listopada, 2025
