Zabija już garść plastiku. Naukowcy przerażeni nowymi wynikami badań
Nowe badanie opublikowane w Proceedings of the National Academy of Sciences pokazuje, że wystarczy zaledwie kilka gramów plastiku, by doprowadzić do śmierci wielu gatunków zwierząt morskich. Według naukowców już ilość odpowiadająca mniej niż trzem kostkom cukru może okazać się fatalna dla życia ptaków morskich – w tym tak charakterystycznych gatunków, jak maskonury atlantyckie.
Wyniki sugerują, że próg toksyczności mechanicznej plastiku dla organizmów morskich jest dramatycznie niższy, niż dotąd zakładano. Zespół badaczy ze współpracujących instytucji naukowych zgromadził dane z sekcji zwłok ponad 10 000 osobników. W analizie uwzględniono: liczbę połkniętych fragmentów plastiku, objętość plastiku względem wielkości przewodu pokarmowego, rodzaj tworzywa i jego właściwości fizyczne, informacje o przyczynie śmierci.
Dane pochodziły z dziesiątek badań i globalnych baz, obejmujących osobniki wyrzucone na brzeg lub przypadkowo złowione przy okazji połowów. Powstały w ten sposób model pozwala prognozować prawdopodobieństwo śmierci w zależności od ilości i typu spożytego plastiku.
Autorzy podkreślają, że rodzaj połkniętego plastiku ma kluczowe znaczenie dla jego toksyczności mechanicznej.
Ptaki morskie szczególnie wrażliwe okazały się na: gumę, twarde tworzywa sztuczne, które mogą łatwo uszkadzać przewód pokarmowy. Największe ryzyko dla żółwi morskich stanowią miękkie plastiki, w tym torby foliowe, które mogą zatykać układ pokarmowy i imitować pokarm (np. meduzy).
Dla wielorybów i delfinów wyjątkowo groźne są elementy sprzętu rybackiego, duże bryły plastiku, często połykane przypadkowo.
Jak podkreśliła Erin Murphy z Ocean Conservancy, „jeden z przebadanych wielorybów miał w żołądku pojemnik o wielkości trzygalonowego wiadra”.
Badacze zwracają też uwagę, że aż połowa analizowanych osobników należy do gatunków zagrożonych, narażonych lub krytycznie zagrożonych wyginięciem.
Murphy podkreśla, że zanieczyszczenie plastikiem należy traktować jako „egzystencjalne zagrożenie dla dzikiej przyrody oceanicznej”. Dodaje, że faktyczna skala problemu jest niedoszacowana, bo badanie obejmuje jedynie zgony wynikające z:
- mechanicznych urazów przewodu pokarmowego,
- bezpośredniego zatkania jelit.
- Nie uwzględniono natomiast:
- przewlekłej toksyczności chemicznej (np. uwalniania BPA, ftalanów, PFAS),
- mikroplastiku i nanoplastiku,
- skutków zaplątywania się w odpady.
Dlaczego to badanie jest przełomowe?
Według prof. Kerry Lavender-Law z Sea Education Association, praca ma charakter „niezwykły” i „systematyczny”, ponieważ umożliwia: przewidywanie ryzyka dla poszczególnych gatunków, ocenę, jakie materiały są najgroźniejsze, projektowanie skuteczniejszych programów monitoringu.
Naukowcy podkreślają, że wyniki powinny przełożyć się na zmiany w polityce dotyczącej ochrony środowiska – m.in. zakaz niektórych typów jednorazowych tworzyw, jak balony czy torby foliowe.
Według OECD w 2019 roku do środowiska wodnego trafiło około 6 milionów ton plastiku. Zanieczyszczenia te są obecne wszędzie: w najgłębszych miejscach na Ziemi, w tkankach morskich zwierząt, w ludzkiej krwi, płucach i łożyskach.
W ostatnich latach duży nacisk położono na badania mikro- i nanoplastiku oraz ich wpływu na zdrowie ludzi. Jednak – jak podkreślają autorzy – nie powinno to odwracać uwagi od faktu, że większe fragmenty plastiku nadal zabijają duże zwierzęta szybciej i bardziej bezpośrednio.
Jak zatrzymać kryzys? Badacze są zgodni: ograniczenie śmiertelności wśród zwierząt morskich wymaga radykalnego zmniejszenia produkcji plastiku, poprawy systemów recyklingu oraz usuwania odpadów już obecnych w oceanach.
„Nauka jest jednoznaczna” – podsumowuje Murphy. – „Musimy zmniejszyć ilość plastików, które trafiają do środowiska”.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 18 listopada, 2025
- https://www.sciencealert.com/lethal-dose-of-plastic-for-marine-animals-far-lower-than-we-thought;
