Jak założyć uprawę pieczarek? – krok po kroku
Uprawa pieczarek zyskuje na popularności w całej Europie. Smaczne, białe grzyby stały się już synonimem zrównoważonej produkcji, która dostarcza ludziom cennych związków odżywczych bez obciążania środowiska naturalnego. Sprawdź, gdzie można uprawiać pieczarki i jakie obowiązki oraz korzyści wiążą się z tym procesem.
Polska jest jednym z największych producentów pieczarek w Europie – rocznie produkujemy ich 330 tys. ton. I choć masową produkcją zajmują się zindustrializowane pieczarkarnie zlokalizowane w ogromnych halach, domowa uprawa smacznych grzybów cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem. A można ją realizować w piwnicy lub na poddaszu – dostęp światła nie jest wcale konieczny. Kluczowa jest za to temperatura mieszcząca się w przedziale 12-25°C oraz odpowiednia wilgotność.
Co warto wiedzieć o uprawie pieczarki?
Jeden cykl uprawowy pieczarki trwa od 4 do 6,5 tygodni. Owocniki pojawiają się rzutami – co ok. 8 dni można zbierać kolejne grzyby. W warunkach uprawy ekologicznej, bez zastosowania sztucznych nawozów i chemicznych środków ochrony roślin, zazwyczaj można liczyć na dwa rzuty o podobnej produktywności. W warunkach domowych, gdzie utrzymanie stabilnej temperatury nie jest problemem, pieczarki można w cyklach uprawiać przez cały rok. To samo podłoże może być wykorzystywane kilkakrotnie, pod warunkiem, że zostanie oczyszczone z resztek owocników i odpocznie przez ok. 3 tygodnie.
Profesjonalna pieczarkarnia ma Węgrzech, źródło: Andrew Bossi, CC BY-SA 2.5, via Wikimedia Commons
Przede wszystkim podłoże
Pierwszym i najważniejszym etapem produkcji pieczarek jest pozyskanie odpowiedniego podłoża. Ponieważ pieczarka jest grzybem saprotroficznym, nie potrzebuje światła do syntezy. Całe swoje pożywienie czerpie jednak z materii organicznej obecnej w ziemi.
W uprawie amatorskiej często wykorzystuje się gotową kupną ziemię, odpowiednio wzbogaconą w składniki odżywcze, z zaszczepioną już grzybnią. To najprostsze rozwiązanie, które minimalizuje pracę i pozwala zyskać grzyby na domowe potrzeby w ramach nawet 3 zbiorów. Profesjonalni hodowcy przygotowują jednak podłoże samodzielnie na bazie słomy z pszenicy lub pszenżyta, pomiotu kurzego oraz gipsu. Instytut Ogrodnictwa ze Skierniewic zaleca proporcje 1 tony suchej słomy, 1 tony nawozu kurzego, 70 kg gipsu oraz 3000 l wody. Alternatywnie pieczarki można również hodować na nawozie końskim.
Przygotowanie podłoża do uprawy wymaga przeprowadzenia dwóch faz fermentacji, samoistnej i kontrolowanej. Po jej zakończeniu ziemia powinna mieć wilgotność 67-69% i pH w przedziale 7,4-7,7.
Grzybnia pieczarki
Kto nie zdecyduje się na gotowe zestawy do uprawy pieczarki, musi również samodzielnie pozyskać czystą kulturę grzybni. W tym zakresie do dyspozycji są różne rasy, sprzedawane w plastikowych opakowaniach z oznakowaniem partii. Taką grzybnię wysiewa się do przygotowanego wcześniej podłoża i pozostawia do inkubacji na okres 15-17 dni w temperaturze ok. 20-24°C. Samo podłoże powinno być kilka stopni cieplejsze i nieustannie wilgotne.
Biały nalot na powierzchni oznacza, że grzybnia się należycie rozwinęła. Na tym etapie należy ją rozerwać za pomocą grabek i rozprowadzić po powierzchni podłoża. W profesjonalnej uprawie na wierzch wykłada się jeszcze ziemię okrywową, która chroni przed wysychaniem, dba o zapewnienie odpowiedniego poziomu dobroczynnych bakterii i pozwala utrzymać optymalną koncentrację CO2.
Amatorskie uprawy wykorzystują często mini-szklarnie z pokrywą z tworzywa sztucznego, która dba o utrzymanie optymalnych warunków. „Farmer” musi wówczas regulować jedynie temperaturę powietrza i wilgotność podłoża.
Tabela przedstawiająca niezbędne warunki do uprawy pieczarki; opracowanie własne
Uprawa i zbiór pieczarki
W oczekiwaniu na owocniki należy przede wszystkim dbać o odpowiednie warunki uprawy. Gdy tylko zaczną być one widoczne, temperaturę należy obniżyć do 12-18°C – profesjonalni producenci określają ten proces „szokiem”. Jednocześnie zalecane zmniejszenie poziomu CO2 oraz ograniczenie wilgotności powietrza. Oba te cele można osiągnąć umiejętnym wietrzeniem pomieszczenia z uprawą.
W dość krótkim czasie okrągłe z początku owocniki zaczynają się różnicować i widoczny staje się kulisty kapelusz oraz cylindryczny trzon. Gdy spód kapelusza zacznie się łuszczyć grzyby można zacząć stopniowo zbierać. W tym celu należy delikatnie wykręcać z podłoża te większe, tak aby nie zakłócić rozwoju mniejszych. Gdy wszystkie owocniki zostaną zebrane wystarczy poczekać jeden- dwa tygodnie na kolejny rzut.
Zebrane pieczarki należy oczyścić z resztek podłoża i przechowywać w lodówce przed okres maksymalnie 6-7 dni.
Grzybnia pieczarki; źródło: Pradejoniensis, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Dlaczego warto uprawiać pieczarki?
Pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus) to bardzo smaczny, mięsisty grzyb, znajdujący zastosowanie w wielu daniach międzynarodowej i polskiej kuchni. Jest niskokaloryczny (22 kcal/100 g), a przy tym zawiera duże ilości białka, witaminy B2 i B3 oraz miedzi. W codziennym jadłospisie jest też dobrym źródłem selenu, fosforu i potasu oraz innych witamin z grupy B. Dodatkowo dostarcza cennych antyoksydantów w postaci związków fenolowych, tokoferoli oraz karetonoidów.
Co ważne, uprawa pieczarki spełnia również wymogi zrównoważonego rozwoju i ekologicznego rolnictwa. Zużywa bowiem relatywnie małe ilości wody i prądu, zużywa zaś surowce, które są łatwe do pozyskania (np. słoma i obornik). Uprawa pieczarki bardzo efektywnie wykorzystuje również dostępną przestrzeń, dając nawet 25-30 kg grzybów z 1 m2. Godny podkreślenia jest fakt, że uprawa pieczarki wpisuje się w schemat biogospodarki o obiegu zamkniętym, a zużyte podłoże może być wykorzystane jako nawóz w rolnictwie.
Uprawa pieczarek – pytania i odpowiedzi
Czy pieczarki można uprawiać w ogrodzie?
Tak, między kwietniem a lipcem, gdy temperatura jest odpowiednio wysoka, uprawę pieczarki można rozpocząć w ogrodzie, w zacienionym miejscu.
Jak długo rosną pieczarki?
Od momentu założenia uprawy do pierwszych zbiorów czeka się ok. 3 tygodni.
Czy uprawa pieczarek jest opłacalna?
Amatorska uprawa pieczarek prowadzona jest zwykle na domowe potrzeby. W skali komercyjnej uprawa była przez długie lata opłacalna, ale ostatnio zyski zaczęły się kurczyć wskutek wzrostu cen surowców oraz ludzkiej siły roboczej.
- „European Mushrooms, your sustainability ally” European Mushrooms, https://europeanmushrooms.eu/en/sustainable-production/, 18/09/2024;
- “Six Steps to Mushroom Farming” PennState Extension, https://extension.psu.edu/six-steps-to-mushroom-farming, 18/09/2024;
- “Pieczarka – polski hit eksportowy”, I-rolnik, https://i-rolnik.pl/vademecum/uprawa-produkcja-pieczarek-w-polsce-wyzwania-i-szanse/, 18/09/2024;
- „Metodyka ekologicznej uprawy pieczarki” Instytut Ogrodnictwa In Hort, https://www.inhort.pl/wp-content/uploads/2024/01/7.2_metodyka_PIECZARKA.pdf, Skierniewice 2023, ;
- „Perspektywy, szanse i zagrożenia dla produkcji pieczarek”, Zmarlicki K., Brzozowski P. https://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2018/Zmarlicki_2018_RAPORT_pieczarki_zad_5.1.pdf, Skierniewice 2018;
- „SZANSE I ZAGROŻENIA DLA ROZWOJU PRODUKCJI PIECZAREK W POLSCE Olga Stefko, Barbara Ciesielska, ROCZNIKI NAUKOWE EKONOMII ROLNICTWA I ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH, T. 101, z. 3, 2014 ;
