Zielone dachy i elewacje: Jak Twój blok może pomóc w walce ze zmianami klimatycznymi?
Jednym z najnowszych trendów w architekturze są zielone dachy i elewacje – nie tylko atrakcyjne wizualnie, ale przynoszące realne korzyści dla mieszkańców i szerokiego środowiska. Z międzynarodowych badań wynika, że mogą nas one chronić przed upałami, powodziami i suszą, będąc cennym antidotum na zmianę klimatu. Jak buduje się zielone dachy i wertykalne ogrody?
Co to jest zielony dach? Jak powstaje?
Koncepcja zielonego dachu wiąże się ze stworzeniem ogrodu na powierzchni dachu. Jego podstawowym elementem jest nieprzepuszczalna membrana chroniąca budynek przed wodą i wrastaniem korzeni (hydroizolacja). W tym celu wykorzystuje się często folie PVC lub HDPE. Dodatkowo budowa zielonego dachu wymaga często instalacji izolacji termicznej, wykonanej najczęściej ze styropianu oraz paraizolacji chroniącej przed wilgocią.
Na tak przygotowany dach wykłada się warstwę drenażową, która pochłania wodę z opadów. Może się ona składać z naturalnych materiałów (żwir) lub sztucznych (geowłókniny, maty pętelkowe). Wierzchnią warstwę stanowi substrat mineralny z niewielkim dodatkiem składników organicznych, takich jak kompost lub torf. Jako zamiennik substratu dla roślin stosuje się natomiast często wełnę mineralną, na której rozkłada się maty wegetacyjne.
Jakie rośliny na zielony dach?
Dach jest przeciętnie mocniej nasłoneczniony niż powierzchnia ziemi. Dlatego warto pomyśleć o roślinach lubiących słońce, ale jednak występujących w naszej strefie klimatycznej. Praktyka pokazuje, że na dachach można zasadzić zarówno drzewa, jak i bujne krzewy czy kwiaty. Przede wszystkim należy zaopatrzyć się w odpowiednią matę akumulacyjno-drenażową.
W praktyce rozróżniamy dwa rodzaje zielonych dachów:
- Zielony dach intensywny – przypominający faktyczny ogród z bylinami, krzewami, a nawet trawnikiem.
- Zielony dach ekstensywny – pokryty gatunkami o niskich wymaganiach, które radzą sobie bez ingerencji człowieka, np. mchami, rozchodnikami, ziołami, rojnikami.
Można też się spotkać z koncepcją zielonego dachu odwróconego, która wiąże się z położeniem warstwy hydroizolacyjnej pod warstwą termoizolacyjną. Jej zaletą jest możliwość użytkowego obciążenia dachu oraz łatwa kontrola szczelności, wadą zaś zmienny współczynnik przewodzenia ciepła.
Instalacja trawnika na dachu, fot. duallogic/envato
Zielone elewacje na budynkach
Zieleń na budynkach może pojawiać się również w przestrzeni pionowej. Mowa o zielonych fasadach i ogrodach wertykalnych stworzonych na specjalnych konstrukcjach. W najprostszej postaci można w tym celu wykorzystać pnącza takie jak bluszcz czy winobluszcz, które będą samodzielnie wspinać się po ścianie. Bardziej zaawansowany system wymaga uprzedniego montażu lin, siatek lub trejaży na elewacji. Konstrukcje te pozwalają na wykorzystanie szerszego wachlarza gatunków, które sadzi się na podłożu z filcu zasilanego hydroponicznie. To rozwiązanie bardzo efektywne, ale też drogie, więc w praktyce często wykorzystuje się również zielone ściany złożone z agrowłókniny z kieszeniami wypełnionych ziemią. Sadzi się w nich niewysokie byliny, idealnie zimozielone i odporne na niekorzystne warunki pogodowe.
Warto mieć na uwadze, że zielone elewacje zazwyczaj są dość trwałe, ale wymagają sporo pracy – od podcinania, po usuwanie chwastów i wymianę martwych roślin.
Tabela przedstawiająca zalety zielonych dachów i elewacji; opracowanie własne
Zielone dachy i elewacje – zalety
Po co nam zielone dachy i elewacje? Korzyść estetyczna jest oczywista – betonowe osiedla zaczynają się zazieleniać, tworząc środowisko przyjemniejsze do życia. Ludziom mieszka się przyjemniej, mają lepsze samopoczucie, a to w rezultacie może odbijać się na lepszym zdrowiu psychicznym i fizycznym.
Zalet jest jednak znacznie więcej. Dodatkowe zielone powierzchnie oznaczają więcej roślin produkujących tlen i pochłaniających dwutlenek węgla. To szczególnie istotne w miastach, gdzie powietrze jest zanieczyszczone spalinami samochodowymi. Nasadzenia na ścianach i dachach zwiększają również lokalną różnorodność biologiczną, dając schronienie owadom czy ptakom.
Wymierne korzyści odczuwają również mieszkańcy „obsadzonych” zielenią budynków. Jako warstwa izolacyjna rośliny chronią przed wychładzaniem i przegrzewaniem się budynków, pozwalając zaoszczędzić energię i pieniądze na ogrzewaniu oraz klimatyzacji wnętrz. Pozytywny skutek daje odczuć się również w skali całego miasta, gdyż zielone dachy i ściany pomagają obniżyć lokalną temperaturę, redukując uciążliwość upałów.
Ponadto zielone dachy spełniają funkcją retencyjną, gdyż absorbują duże ilości wód opadowych, z których część oddawana jest poprzez parowanie, a część można odprowadzić z dachu za pomocą specjalnych rur. Badania amerykańskie wskazują również, że w przypadku gwałtownych burz zielone dachy przeciwdziałają błyskawicznym podtopieniom części miast. Woda, która w końcu spłynie do środowiska będzie opóźniona, a dodatkowo przefiltrowana.
Zielona elewacja, fot. leungchopan/envato
Zielone dachy – dofinansowanie
Realizacja zielonych dachów jest dość kosztowna, ale może być realizowana z pomocą dofinansowania. W okresie od czerwca 2020 do czerwca 2024 r. właściciele domów jednorodzinnych mogli np. ubiegać się o dotacje w ramach programu „Moja Woda” zamierzonego na zwiększenie retencji i rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury. NFOŚiGW zapowiada, że uruchomi kolejne edycje programu.
Poszczególne gminy organizują również programy dofinansowania zielonych dachów i wertykalnych ogrodów na własnym terenie – o szczegóły należy dowiadywać się we właściwych urzędach. W Poznaniu dotacje sięgały nawet do 100% inwestycji.
Kwestia zakładania zielonych dachów i elewacji na blokach mieszkalnych jest oczywiście bardziej złożona ze względu na kwestie własnościowe. Na szczęście niektórzy deweloperzy myślą przyszłościowo i inwestują w roślinność na nowych budynkach – właściciele mieszkań pokrywają ich koszt w ramach zakupu lokalu. A warto decydować się na mieszkanie na zielonych osiedlach zarówno dla własnego komfortu, jak i dobra środowiska naturalnego.
Zielone dachy i elewacje – pytania i odpowiedzi?
Czy zielony dach musi być płaski?
Dopuszczalne nachylenie zielonych dachów wynosi od 0 do 30 stopni. Strome dachy wymagają grubszej warstwy podłoża.”
Czy każdy dach można zmienić na zielony?
Poza spadem warunkiem ograniczającym jest również wytrzymałość więźby dachowej, która musi udźwignąć ciężar podłoża i roślin.
Czy zielone dachy są drogie w utrzymaniu?
To zależy od rodzaju dachu. Dach ekstensywne nie wymagają nawadniania, nawożenia ani zabiegów pielęgnacyjnych, więc są znacznie tańsze.
Opublikowany: 6 czerwca, 2025 | Zaktualizowany: 9 czerwca, 2025
- „Green roofs” GSA, https://www.gsa.gov/governmentwide-initiatives/federal-highperformance-green-buildings/resource-library/integrative-strategies/green-roofs, 18/10/2024;
- “Benefits of a green roof” SemperGreen, https://www.sempergreen.com/en/solutions/green-roofs/green-roof-benefits, 18/10/2024;
- “Using Green Roofs to Reduce Heat Islands” EPA, https://www.epa.gov/heatislands/using-green-roofs-reduce-heat-islands, 18/10/2024;
- “What Are Green Roofs?” Kimberly Dawn Newmann, https://www.forbes.com/home-improvement/roofing/what-are-green-roofs/, 18/10/2024;
- “Social impact of green roofs” Hoai-Anh Nguyen Dang i in., https://www.frontiersin.org/journals/built-environment/articles/10.3389/fbuil.2022.1047335/full, 18/10/2024;
- Moja Woda – wsparcie działań realizowanych przez WFOŚiGW, https://www.gov.pl/web/nfosigw/moja-woda--wsparcie-dzialan-realizowanych-przez-wfosigw#, 18/10/2024;
- „Trwa nabór na dofinansowania na zielone dachy i ogrody wertykalne” Codzienny Poznań, https://codziennypoznan.pl/artykul/2024-06-03/trwa-nabor-na-dofinansowania-na-zielone-dachy-i-ogrody-wertykalne/, 18/10/2024;
