Ekologia.pl Wiedza Ekolodzy Naukowcy John Muir

John Muir

John Muir urodził się 21 kwietnia 1838 r. w Dunbar (Szkocja). Zmarł 24 grudnia 1914 r. w Los Angeles (Kalifornia). Był jednym z najbardziej znanych i wpływowych przyrodników amerykańskich. Przyczynił się do powstania parków narodowych, był założycielem Sierra Club – jednej z najważniejszych organizacji ochrony przyrody w USA.

John Muir

john Muir. Francis M. Fritz, Public domain, via Wikimedia Commons

Spis treści

Wczesne lata
Wykształcenie
Praca zawodowa i podróże
Osiągnięcia

Moim celem nie jest sprzeciw wobec wszelkiego postępu, lecz sprzeciw wobec ślepego postępu
(John Muir)

Wczesne lata

John Muir urodził się w biednej szkockiej rodzinie. Był jednym z ośmiorga dzieci Daniela Muir i Ann Gilrye. Do jedenastego roku życia uczęszczał do lokalnej szkoły a ortodoksyjny ojciec zmuszał go do nauki na pamięć wersetów ze Starego i Nowego Testamentu. W 1849 roku cała rodzina emigruje do Stanów Zjednoczonych, początkowo osiedlając się na farmie w pobliżu Portage w Wisconsin. Fountain Lake Farm bo tak nazywa się farma jest do dziś w ręku potomków Muira. Wkrótce jednak rodzina przenosi się do Hickory Hill Farm koło Portage w tym samym stanie. Ciężka praca na roli, od świtu do nocy przeplata się z krótkimi okresami odpoczynku, kiedy to John wraz z braćmi włóczy się po okolicy. To właśnie wtedy Muir staje się gorliwym obserwatorem przyrody a pasja ta pozostanie z nim przez całe życie. Jeszcze będąc dzieckiem dał się poznać jako wynalazca: zaprojektował specjalny zegar, który budził go codziennie przed świtem.

Wykształcenie

W 1860 roku John Muir rozpoczyna studia na University of Wisconsin-Madison, ma wtedy 22 lata. Szczególnie podobają mu się lekcje botaniki, na których wraz z innymi studentami stara się wyjaśnić pokrewieństwo roślin na podstawie cech ich budowy. Zajęcia te, pozwoliły mu połączyć zmysł obserwacji przyrody z naukową dociekliwością w jej badaniu. Jednak trzy lata później, mimo dobrych ocen opuszcza uniwersytet i rozpoczyna podróże po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Jak sam pisał we wspomnieniach: „Zanim zdążyłem ukończyć uniwersytet wybudowany ręką człowieka, zapisałem się na uniwersytet natury, na pustyni”. Podróże te będą miały wielki wpływ na jego późniejsze życie i poglądy dotyczące ochrony przyrody.

John Muir, 1875 r. Carleton Watkins [Public domain], via Wikimedia Commons

Praca zawodowa i podróże

W czasie wędrówki po Stanach Zjednoczonych Muir ima się różnych dorywczych zajęć. W 1867 roku pracuje jako dostawca sklepowy w Indianapolis. Właśnie wtedy, w wyniku wypadku na przeszło miesiąc traci wzrok. Doświadczenie to wpłynęło na jego dalsze życie – po odzyskaniu wzroku porzuca posadę i z tym większą pasją podróżuje, obserwując dziką przyrodę. Przemierza tysiące mil, wędrując z Indianapolis do Zatoki Meksykańskiej. Wkrótce żegluje na Kubę a następnie do Panamy, gdzie przepływa Kanał Panamski i dociera do zachodniego wybrzeża USA. W marcu 1868 roku dociera do San Francisco, a Kalifornię uznaje za swoje miejsce na Ziemi.

Będąc w San Francisco po raz pierwszy spotkał się z nazwą Yosemite. Wkrótce udał się na wycieczkę w góry Sierra Nevada (na zachodnich stokach tych gór leży Yosemite), po której powiedział: „Wydaje mi się, że Sierra powinna nazywać się nie Nevada, czy Śnieżna Skała, ale Łańcuch Światła… najbardziej bosko piękny łańcuch górski jaki w życiu widziałem”. Jeszcze tego lata zamieszkał na obszarze Yosemite a jego wysiłki w ochronie tego obszaru miały mu przynieść międzynarodową sławę. Od maja 1869 roku pomagał przy wypasie owiec na stokach gór w Yosemite, formułując przy okazji teorię o funkcjonowaniu ekosystemu na tych terenach. Pracował także w miejscowym tartaku pod nadzorem oberżysty, a wrodzona żyłka wynalazcy pozwala mu znacznie udoskonalić jego pracę.

Dwa lata później odkrywa w górach Sierra Nevada aktywny lodowiec i wkrótce ogłasza teorie o polodowcowym pochodzeniu rzeźby miejscowych dolin. Stoi to w sprzeczności z powszechnie przyjętą teorią o powstaniu dolin w wyniku gigantycznego trzęsienia ziemi. Nic więc dziwnego, że początkowo świat nauki odrzuca rewelacje Muira, zarzucając mu amatorszczyznę a nawet nieuctwo. Jednak wkrótce jego teorię popiera uznany autorytet: Louis Agassiz a w ślad za tym górska chatka Muira coraz częściej gości wybitnych naukowców. Przybywa tu również Ezdrasz Carr – jeden z profesorów Muira na uniwersytecie w Wisconsin. To właśnie za jego namową Muir daje się poznać światu jako płodny pisarz opisujący piękno przyrody i postulujący jej ochronę.

Muir mieszkał m. in. na obszarze Yosemite a jego wysiłki w ochronie tego obszaru miały mu przynieść międzynarodową sławę. By N. King Huber [Public domain], via Wikimedia Commons

Pierwszy cykl artykułów „Studies in the Sierra’ ukazuje się w 1974 roku. Kilka lat później przenosi się do Oakland, skąd wyrusza na kolejne wyprawy. Jedną z bardziej znanych jest ta z 1879 roku, kiedy to wyrusza na Alaskę i odkrywa tam m. in. Zatokę Lodowcową. Rok później żeni się z Louise Wandą Strentzel i przeprowadza do Martinez. Przez następne 10 lat poświęca się rodzinie wychowując dwie córki a zarazem doskonale zarządza rodzinnym ranczem o powierzchni 2 600 akrów. Doskonale prosperujące sady i winnice przynoszą mu bogactwo.

W 1890 roku z nadszarpniętym zdrowiem, wciąż publikując artykuły i książki wyrusza na kolejne wyprawy. Żyłka podróżnicza znów daje o sobie znać: Muir odwiedza ponownie Alaskę oraz wielokrotnie ukochany góry Sierra Nevada. Wkrótce wyrusza w podróż do Ameryki Południowej, następnie odwiedza Australię, Afrykę i Europę oraz Chiny i Japonię. W przerwach miedzy podróżami wykłada filozofię naturalistyczną i stara się opracować spójną koncepcję ochrony przyrody. Jego dorobek pisarski znacznie się powiększa – wydaje kilka książek w których opisuje swoje podróże. Artykuły opublikowane na łamach „Century” gdzie opisuje zgubny wpływ wypasu owiec i bydła na stan górskich łąk przynoszą mu sławę oddanego obrońcy przyrody. Muir aktywnie działa na tym polu, angażując się osobiście w ochronę wielu cennych przyrodniczo obszarów Stanów Zjednoczonych.

28 maja 1892 roku w San Francisco Muir zakłada Sierra Club – pierwszą organizację ochrony przyrody i środowiska w Stanach zjednoczonych. Zostaje pierwszym prezesem tej organizacji a funkcję tą sprawuje do końca życia, przez 22 lata. Wciąż aktywnie zaangażowany w ochronę przyrody, w 1903 roku po Yosemite oprowadza ówczesnego prezydenta Stanów Zjednoczonych – Theodore Roosevelta. Wyprawa na zawsze zapadła w pamięć prezydenta, a to co wtedy zobaczył jak i rozmowy z Muirem przekonały go do potrzeby ochrony tych terenów. Muir do końca życia pozostał aktywnym obrońcą przyrody, umiera 24 grudnia 1914 roku w wieku 76 lat.

Theodore Roosevelt i John Muir, Yosemite Valley, California, ca. 1906. Prints and Photographs Division, Library of Congress. Reproduction Number LC-USZ62-107389.By Underwood & Underwood [Public domain], via Wikimedia Commons

Osiągnięcia

John Muir jest autorem 10 książek i ponad 300 artykułów, z których większość dotyczyła funkcjonowania ekosystemów i potrzeby ich ochrony. Najbardziej znane książki to: „The Mountains of California” (1894), „Our National Parks” (1901) czy wreszcie „My First Summer in the Sierra”. Za swoją działalność literacką otrzymuje liczne nagrody i tytuły, m.in.: „Master of Arts” w 1896 na uniwersytecie Harward czy też stopień doktora literatury na uniwersytecie Yale w 1911 roku. Jego talent literacki do dziś doceniają miliony czytelników na całym świecie.

Został członkiem Akademii Nauk w Waszyngtonie, Amerykańskiego Klubu Alpinistycznego czy też Narodowego Związku Artystów i Pisarzy. W powszechnej świadomości zasłynął jako niestrudzony obrońca przyrody i propagator turystyki górskiej. Jest założycielem Sierra Club – najstarszej i największej organizacji przyrodniczej. Dziś organizacja którą powołał do życia liczy kilkaset tysięcy członków i jest liczącym się partnerem rządu różnych sprawach dotyczących ochrony przyrody.

To dzięki wysiłkom Muira jak i ludzi zrzeszonych w Sierra Club powstało wiele amerykańskich parków narodowych. Już w 1890, głównie dzięki staraniom Muira powstał Yosemite National Park – a był to drugi po Yellowstone park narodowy w Stanach Zjednoczonych. Przyczynił się także do powstania takich parków narodowych jak: Sequoia, Mount Rainier, Petrified Forest, oraz Grand Canyon. Zawdzięczamy mu także stworzenie pierwszej całościowej, spójnej i w miarę nowoczesnej koncepcji kompleksowej ochrony przyrody. Nic więc dziwnego, że Miur do dziś nazywany jest „Ojcem Systemu Parków Narodowych w USA”.

Yosemite National Park, By King of Hearts (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Muir zasłynął jako organizator i czynny uczestnik wielu akcji ratowania dzikiej przyrody i pozostawienia środowiska w niezmienionej postaci. Szczególną troską otaczał góry Sierra Nevada, tereny Yosemite oraz rożne amerykańskie pustynie. Chyba najsłynniejsza, a zarazem najbardziej dramatyczna była próba powstrzymania budowy tamy w Hetch Hetchy Valley w Yosemite National Park. Mimo wieloletnich wysiłków ostatecznie bitwa o ochronę doliny, która Miuir chciał uznać rezerwatem zostaje przegrana. Na rok przed jego śmiercią, prezydent Woodrow Wilson podpisuje zgodę na budowę tamy, uznając argumenty o wzrastającym zapotrzebowaniu na wodę pobliskiego San Francisco.

Do historii przeszły także jego teorie na temat polodowcowego pochodzenia dolin w Yosemite czy też funkcjonowania górskich ekosystemów i wpływu na nie wypasu zwierząt gospodarskich. Były to w tamtych czasach pierwsze tak spójne i dobrze argumentowane teorie naukowe. Obie obalały wcześniejsze koncepcje naukowe i jako takie początkowo były kwestionowane przez świat nauki. Jednak po latach Muir doczekał się uznania zarówno autorytetów naukowych jak i zwykłych obywateli.

Bezsprzecznie największym osiągnięciem Muira jest zwrócenie uwagi Amerykanów na potrzebę ochrony przyrody. Jego liczne publikacje do dziś inspirują wielu ekologów i obrońców przyrody. Uznawany za jednego z najsłynniejszych Kalifornijczyków, a jego imię nosi kilka szczytów i dolin oraz kilkadziesiąt szkół i organizacji.