Ukraińskie minerały: dlaczego świat oszalał na ich punkcie?
Ukraina, znana ze swoich rozległych terenów rolniczych i przemysłowego dziedzictwa, skrywa pod powierzchnią bogactwa mineralne o strategicznym znaczeniu. Zasoby takie jak lit, grafit, mangan, tytan oraz pierwiastki ziem rzadkich są kluczowe dla nowoczesnych technologii i transformacji energetycznej. W obliczu globalnego wyścigu o dekarbonizację, popyt na te minerały gwałtownie rośnie, co czyni Ukrainę atrakcyjnym partnerem na arenie międzynarodowej.
Geologiczne bogactwa Ukrainy
Pod powierzchnią Ukrainy znajduje się „tarcz ukraińska” – jedna z najstarszych i najbardziej stabilnych formacji geologicznych na świecie, uformowana ponad 2,5 miliarda lat temu. Procesy geologiczne, takie jak budowa gór i przemieszczanie się magmy, stworzyły sprzyjające warunki do powstania złóż minerałów, w tym litu, grafitu, manganu, tytanu i pierwiastków ziem rzadkich. Ponadto, w depresji Dniepro-Donieckiej, położone blisko granicy z Rosją, znajdują się złoża węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego.
Przed uzyskaniem niepodległości w 1991 roku, ukraińskie zasoby mineralne stanowiły kluczowe zaplecze surowcowe Związku Radzieckiego. Ukraina jest jednym z największych na świecie producentów rud manganu, żelaza i tytanu. W latach 2000. była znacznym eksporterem tych minerałów, a jej rezerwy uranu są największe w Europie.
Globalne zainteresowanie ukraińskimi minerałami
Według dostępnych danych, Ukraina posiada złoża zawierające 22 z 34 kluczowych minerałów uznanych przez Unię Europejską za niezbędne dla bezpieczeństwa energetycznego. Przykładowo, złoże litu Szewczenkowskie w obwodzie donieckim zawiera wysokie stężenia spodumenu – głównego minerału zawierającego lit, wykorzystywanego w produkcji baterii. Jego rezerwy szacuje się na 13,8 miliona ton rud litu. Z kolei złoże Polochiwśke, z około 270 tys. ton litu, jest uważane za jedno z najlepszych miejsc wydobycia litu w Europie.
Międzynarodowy wyścig o surowce przybrał na sile wraz z rosnącą liczbą pojazdów elektrycznych i potrzeby magazynowania energii. Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej liczba pojazdów elektrycznych może przekroczyć 125 milionów do 2030 roku, a popyt na lit wzrośnie niemal 40-krotnie do 2040 roku. Ukraina ma szansę stać się jednym z kluczowych dostawców tego surowca w Europie.
Gdzie znajdują się najważniejsze złoża minerałów Ukrainy i ile jest ich na terenach okupowanych przez Rosję.Źródło: www.ceobs.org
Strategiczne negocjacje międzynarodowe
Strategiczne znaczenie ukraińskich minerałów zostało podkreślone w międzynarodowej dyplomacji. W lutym 2025 roku prezydent USA, Donald Trump, ogłosił osiągnięcie porozumienia z Ukrainą w sprawie wspólnej eksploatacji zasobów mineralnych. Umowa przewiduje, że Ukraina przekaże 50% przyszłych dochodów z eksploatacji swoich zasobów mineralnych do wspólnego funduszu inwestycyjnego na rzecz odbudowy kraju. Fundusz ten ma być zarządzany wspólnie przez Kijów i Waszyngton.
Jednak podczas spotkania w Białym Domu 28 lutego 2025 roku doszło do napięć między prezydentami Trumpem a Zełenskim, co spowodowało, że umowa nie została wówczas podpisana. Prezydent Zełenski podkreślał konieczność uzyskania gwarancji bezpieczeństwa od USA, aby zapewnić trwały pokój z Rosją, podczas gdy Trump sugerował, że Europa powinna odgrywać większą rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa Ukrainie.
Przyszłość ukraińskiego sektora górniczego
Pomimo ogromnego potencjału, Ukraina stoi przed wyzwaniami związanymi z eksploatacją swoich zasobów mineralnych. Konflikt z Rosją zakłócił działalność górniczą i uszkodził infrastrukturę, co utrudnia pełne wykorzystanie tych zasobów. Ponadto, wydobycie minerałów wymaga znaczących inwestycji w infrastrukturę, technologię oraz zapewnienia stabilności politycznej i bezpieczeństwa.
Jednak bogactwo mineralne Ukrainy stawia ją jako potencjalnego lidera w rewolucji czystej energii. Współpraca międzynarodowa, odpowiednie inwestycje oraz stabilizacja sytuacji politycznej mogą uczynić z Ukrainy kluczowego gracza na globalnym rynku surowców niezbędnych dla nowoczesnych technologii i zielonej transformacji energetycznej.
Kluczowe minerały: priorytet Trumpa a przyszłość zielonych technologii
Od momentu objęcia urzędu Donald Trump kładł duży nacisk na pozyskiwanie kluczowych minerałów, niezbędnych dla przemysłu lotniczego i obronnego. Co ciekawe, odgrywają one także istotną rolę w produkcji zielonych technologii. Czy więc dążenie Trumpa do zabezpieczenia dostępu do tych surowców może wywołać efekt domina i przyczynić się do rozwoju sektora ekologicznych innowacji w USA?
Efekt Elona Muska?
Bliscy współpracownicy Trumpa doskonale rozumieją znaczenie kluczowych minerałów dla zielonej transformacji. Firmy Elona Muska – SpaceX i Tesla – są w dużym stopniu uzależnione od surowców takich jak grafit (stosowany w pojazdach elektrycznych), lit (kluczowy w produkcji baterii) czy nikiel (wykorzystywany w przemyśle kosmicznym).
Elizabeth Holley, adiunkt inżynierii górniczej w Colorado School of Mines, wyjaśnia, że każdy kraj posiada własną listę minerałów krytycznych, ale zazwyczaj obejmuje ona pierwiastki ziem rzadkich oraz metale, takie jak lit. Ekspertka podkreśla, że popyt na te surowce rośnie w zawrotnym tempie – w 2023 roku zapotrzebowanie na lit wzrosło o 30%. Głównym czynnikiem napędzającym ten trend jest dynamiczny rozwój sektora czystej energii i pojazdów elektrycznych.
Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej w ciągu dwóch dekad niemal 90% globalnego zapotrzebowania na lit, 70% na kobalt i 40% na pierwiastki ziem rzadkich będzie pochodziło właśnie z tych branż.
Nic więc dziwnego, że Elon Musk od dawna wyraża obawy dotyczące dostępu do niektórych minerałów. Trzy lata temu napisał na Twitterze: „Cena litu osiągnęła szalony poziom! Tesla może faktycznie musieć wejść w wydobycie i rafinację na dużą skalę, chyba że koszty się obniżą”. Dodał także, że sam pierwiastek jest dostępny w dużych ilościach, ale tempo jego wydobycia pozostaje zbyt wolne.
Pozycja USA w globalnym wyścigu
Raport amerykańskiej komisji rządowej z grudnia 2023 roku wskazuje na słabość pozycji USA w zakresie metali ziem rzadkich i minerałów krytycznych, takich jak kobalt i nikiel. Stwierdzono w nim: „Stany Zjednoczone muszą przemyśleć swoją politykę dotyczącą łańcuchów dostaw metali ziem rzadkich i minerałów krytycznych, ponieważ nasza obecna zależność od Chińskiej Republiki Ludowej stwarza poważne ryzyko”.
Ostrzeżono również, że jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie działania, „produkcja obronna zostanie zatrzymana, a rozwój zaawansowanych technologii może zostać poważnie ograniczony”.
Dominacja Chin w tym sektorze wynika z ich wczesnego dostrzeżenia potencjału zielonych technologii.
„Chiny już dekadę temu dostrzegły kierunek, w którym zmierza świat, i strategicznie inwestowały nie tylko w odnawialne źródła energii, ale także w pojazdy elektryczne. Dziś dominują na globalnym rynku” – mówi Bob Ward, dyrektor ds. polityki w Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment na London School of Economics.
Czy USA zdołają dogonić Chiny w wyścigu o surowce przyszłości? A może ich szansa tkwi w budowie własnego, niezależnego łańcucha dostaw?
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 17 marca, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- Scott L. Montgomery ; "US-Ukraine deal highlights Ukraine’s wealth of critical minerals, but extracting them isn’t so simple"; https://theconversation.com/us-ukraine-deal-highlights-ukraines-wealth-of-critical-minerals-but-extracting-them-isnt-so-simple-250996; 13-03-2025;
- Bruno Venditti; "Mapped: Ukraine’s Mineral Resources"; https://www.visualcapitalist.com/mapped-ukraines-mineral-resources/; 13-03-2025;
- "The environmental risks from a critical minerals rush in Ukraine"; https://ceobs.org/the-environmental-risks-from-a-critical-minerals-rush-in-ukraine/#2; 14-03-2025;
- Munira Raji Research Fellow of Geology, University of Plymouth ; "What’s so special about Ukraine’s minerals? A geologist explains"; https://theconversation.com/whats-so-special-about-ukraines-minerals-a-geologist-explains-251551; 14-03-2025;
