Cisza pośród kwiatów. Czy to koniec epoki motyli?
Z powierzchni Ziemi codziennie znikają dziesiątki gatunków. Mimo to utrata różnorodności biologicznej to dla wielu z nas pusty frazes bez konsekwencji. Do najszybciej kurczących się populacji należą tymczasem motyle – delikatne, kolorowe, będące nieodłączonym elementem ukwieconej łąki. Co będzie, gdy ich zabraknie?
Smutne motyle statystyki
Świat już od dawna nie jest przyjazny dla motyli. W Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich dwóch dekad z ponad 550 gatunków wyginął co piąty. Spośród tych, które pozostały, w wielu spadek populacji przekracza 50%.
W Europie od 1990 r. zniknęła dokładnie połowa motyli, a posępna zagłada skrzydlatych stróżów ogrodów wciąż nie wyhamowuje. Jej główną przyczyną jest intensyfikacja rolnictwa – liczba dzikich łąk maleje, zużycie zabójczych pestycydów rośnie, a środowisko naturalne jest coraz bardziej zanieczyszczone. Dla delikatnych owadów to recepta na pewną śmierć.
W Polsce niestety brakuje dokładnych danych o populacji skrzydlatych piękności. Obowiązująca Czerwona lista pochodzi sprzed 20 lat. Entomologowie biją jednak na alarm – pod znakiem zapytania stoi przetrwanie takich unikalnych gatunków jak niepylak apollo, czerwończyk fioletek czy modraszek alkon.
Niepylak apollo – gatunek motyla krytycznie zagrożony w Polsce, źródło: Hectonichus, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Lato bez trzepotu skrzydeł
Efemeryczne motyle wydają się być raczej ulotną dekoracją niż kluczowym elementem dzikiej przyrody. Spróbuj jednak wyobrazić sobie ogród bez ich kolorowych skrzydeł – nieruchomy, cichy, jakby bez życia. Pomyśl o dzieciństwie przyszłych pokoleń, którym nie będzie dane biegać po łące w niekończącym się nigdy pościgu i przyglądać się trzepotowi skrzydeł w kielichach kwiatów. Wokół będzie mniej kolorów, mniej ruchu, mniej gracji.
Motyle od wieków są symbolem piękna, kruchości i odrodzenia. Antyczni Grecy wierzyli, że pod ich postacią kryją się dusze zmarłych uchodzące do zaświatów, a Północnoamerykańscy Indianie upatrywali w nich symbolu dobrej pogody i obfitych zbiorów. W Japonii i Chinach para motyli to zaś synonim wiecznej miłości i małżeńskiego szczęścia. Zagłada motyli będzie ciosem dla sztuki i kultury, końcem idei, która inspirowała ludzkość przez całe tysiąclecia.
Są miejsca na świecie, które bez motyli stracą rację bytu. Rezerwat Biosfery Motyli Monarchy w Meksyku co roku gości miliony skrzydlatych podróżnych, którzy po przebyciu tysięcy kilometrów spędzają zimę w jodłowych lasach. Inne osobniki tego samego gatunku kończą swoją migrację w kalifornijskim sanktuarium Monarch Grove – widok dziesiątek tysięcy skrzydeł oblepiających korony drzew gęściej niż liście to przeżycie nie do zapomnienia. Czy niedługo stanie się jednak zjawiskiem nie do zobaczenia?
Motyle monarchy zimujące w Meksyku, źródło: Adam Jones from Kelowna, BC, Canada, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Kaskada czarnych konsekwencji
Brak motyli pociągnie za sobą cały szereg zdarzeń, z wagi których nie zdajemy sobie sprawy. Ucierpią przede wszystkim najpiękniejsze kwiaty – te najbardziej kolorowe i pachnące o rurkowatych i lejkowatych kielichach. Dzwonki, ostróżki, dziurawce, floksy, werbeny i trojeści pozostawione zostaną bez zapylających gości, co ograniczy rozmnażanie i pozbawi łąki i ogrody całej palety barw i aromatów. No i czyż można wyobrazić sobie „motyli krzew”, czyli budleję Dawida bez całej świty skrzydlatych adoratorów?
Gąsienice motyli, choć nielubiane przez ogrodników, są wielkim przysmakiem dla dziesiątek gatunków ptaków. Ich brak w szczególny sposób dotknie sikorki, muchołówki, drozdy, szpaki i rudziki. Pojawi się głód, a na świecie zrobi się ciszej i jeszcze smutniej.
Parki, ogrody botaniczne i przydomowe ogródki z tryskających energią oaz bioróżnorodności zmieniają się w cmentarzyska przyrody zdominowane przez gatunki inwazyjne, najbardziej odporne na zachwiania równowagi w ekosystemach. Tradycyjnym społecznościom zabraknąć może roślin leczniczych, a wiele drzew i krzewów bez pomocy motyli rodzić będzie mniej owoców.
Diagram przedstawiający największe zagrożenia dla motyli; opracowanie własne
Jak można pomóc motylom?
Walka o przetrwanie motyli nie jest jeszcze stracona. Ludzkość wciąż jeszcze może się opamiętać i zacząć myśleć o kolorowych aniołach ekosystemów. Co robić? Przede wszystkim chronić siedliska! Kwietne łąki, wielogatunkowe lasy, murawy, torfowiska i wrzosowiska to nie tylko piękne krainy do zwiedzania, ale przede wszystkim dom tysięcy gatunków owadów, bez których nie będzie życia na Ziemi.
We własnym zakresie możesz tworzyć w ogrodzie oazy, w których rusałki, modraszki i przestrojniki znajdą strawę i miejsce do odpoczynku. Pamiętaj, że rodzime motyle nie tęsknią za egzotycznymi krzewami, ale preferują gatunki regionalne. Może zamiast angielskiego trawnika, który wciąż trzeba kosić i podlewać, zafundujesz naszym skrzydlatym przyjaciołom kawałek łąki?
Motylom w ogrodach pomagają też żywopłoty, drzewa i sterty gałęzi oferujące schronienie na zimę i miejsce do rozrodu. Nie zapomnij o ciemnych kamieniach do wygrzewania się na słońcu i o sezonowej zmienności gatunków – tak, aby zasoby nektaru starczyły od wiosny po jesień.
Przede wszystkim zaś nie szkodź! Nie stosuj w ogrodzie herbicydów ani pestycydów, nawoź kompostem i gnojówką. Lepiej mieć w ogrodzie kilka chwastów i nieco szkodników, niż ronić łzy na wspomnienie motyli. Najpiękniejszy ogród to nie ten najlepiej przycięty, zorganizowany i wymuskany, ale ten, który żyje własnym życiem!
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 21 października, 2025
- “Rapid butterfly declines across the United States during the 21st century” Collin B. Edwards i in., https://www.science.org/doi/10.1126/science.adp4671, 19/09/2025;
- “The decline of butterflies in Europe: Problems, significance, and possible solutions” Martin S. Warren i in., https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2002551117, 19/09/2025;
- “Monarch Butterfly Biosphere Reserve” UNESCO, https://whc.unesco.org/en/list/1290/, 19/09/2025;
- “Butterfly Pollination” U.S. Forest Service, https://www.fs.usda.gov/wildflowers/pollinators/animals/butterflies.shtml, 19/09/2025;
- “Gardening for butterflies” Butterfly Conservation, https://butterfly-conservation.org/how-you-can-help/get-involved/gardening/gardening-for-butterflies, 19/09/2025;
