Łapanie mgły – pomysł na walkę z suszą
Są na świecie regiony, gdzie wody jest tak mało, że trzeba chwytać się każdej szansy na jej pozyskanie. Z pomocą może wówczas przyjść mgła, która unosi się nawet nad pustyniami. Zmyślna, choć genialnie prosta technologia pozwala na chilijskiej Atakamie, zbierać dziennie nawet 400 l pitnej wody. Na czym polega ta obiecująca metoda?
Stres wodny na świecie
Globalne zużycie wody wzrosło sześciokrotnie od początku XX w. W połączeniu ze zmianą klimatu, która powoduje wydłużające się susze i wysychanie rzek oraz jezior, oznacza to, że coraz większa część społeczeństwa okresowo doświadcza niedoboru wody. Według danych World Resources Institute w 25 krajach świata, zamieszkiwanych przez jedną czwartą globalnej populacji, co roku doświadczany jest intensywny stres wodny. Oznacza to, że gospodarstwa domowe regularnie wyczerpują całe swoje zasoby wodne. Nawet 50% światowej populacji stres wodny dotyka przynajmniej przez miesiąc w roku.
Konsekwencje tej sytuacji są dalekosiężne. Brak wody grozi odwodnieniem organizmu, utrudnia przygotowanie pożywienia i rodzi ryzyko zatruć związanych ze spożyciem zanieczyszczonej wody. W wielu miejscach świata kobiety i dzieci wykluczone są z normalnego życia, a ich głównym zadaniem staje się chodzenie do ujęć wody. Zagrożone są również uprawy, hodowla ryb i innych zwierząt, a nawet produkcja energii. Nic więc dziwnego, że poszukiwanie innowacyjnych metod pozyskiwania pitnej wody jest dziś priorytetem i dotyczy nie tylko typowych krajów pustynnych, ale i np. Hiszpanii.
Co to jest łapanie mgły?
Mgła to inaczej chmura, która dotyka powierzchni ziemi. Jest to aerozol złożony z drobnych cząsteczek wody lub kryształków lodu, które zawieszone są w powietrzu. Aby je wyłapać potrzeba specjalnej sieci ustawionej prostopadle do podłoża. Wiejący wskroś wiatr wprowadza cząsteczki wody do sieci, gdzie są one wychwytywane i spływają w dół do specjalnego zbiornika. Współczesne łapacze mgły mają zwykle postać dużych paneli o powierzchni nawet kilkudziesięciu m2, powleczonych gęstą siatką z nylonu lub polipropylenu.
Nie wszędzie oczywiście panują optymalne warunki do łapania mgły. Najlepsze efekty odnotowuje się w wzdłuż wybrzeży Ameryki Południowej, Afryki i Półwyspu Arabskiego, gdzie istnieją naturalne doliny mgłowe pośród wydm. Wilgotne masy powietrza docierają tu znad morza i zawisają nad ziemią, gotowe do zbioru. Łapanie mgły możliwe jest również na obszarach wyżynnych i górskich, na wysokości od 400 do 1000 m n.p.m., gdzie wieją dość silne wiatry, a po chłodnej nocy ranki są często mgliste.
W takich sprzyjających warunkach możliwy jest zbiór wody na poziomie od 5 do 13 l dziennie na 1m2 sieci. Jeden panel może więc zapewnić aż 400 l wody na dobę, a z większych instalacji udało się już pozyskiwać nawet kilka tysięcy litrów.
Łapacze mgły na pustyni Atakama, źródło: By Pontificia Universidad Católica de Chile – Flickr: Rector Ignacio Sánchez visita Alto Patache, Pontificia Universidad Católica de Chile, CC BY-SA 2.0, via Wikimedia Commons
Łapacze mgły na świecie
Pomysł na łapanie mgły jest szeroko rozpowszechniony w Ameryce Południowej. W Chile, gdzie w 2050 r. może realnie zabraknąć pitnej wody, już od kilku dekad zbiera się wodę w ramach instalacji zlokalizowanych na górskich zboczach. W ramach innowacji wznoszoną już też łapacze o nietypowych kształtach piramid czy spiralnych wież.
W najsuchszym mieście kontynentu, peruwiańskiej stolicy Limie, która z uwagi na położenie między morzem a górami często skąpana jest gęstej mgle, rozwinięto zaawansowane systemy łapaczy, które są w stanie zmienić pozycję w zależności od kierunku wiatru. Niestety, powietrze tu jest tak zanieczyszczone, że spora część wyłapywanej wody nadaje się wyłącznie do celów gospodarczych. Lepsze efekty dają łapacze mgły w marokańskich górach, gdzie kobiety tradycyjnie spędzały kilka godzin dziennie na noszeniu wody z okolicznych studni. Siatki łapiące krople wody okazały się przełomem w życiu całych wiosek, umożliwiając lepszą dystrybucję pracy i większe szanse na powodzenie upraw.
Łapanie mgły na mniejszą skalę realizowane jest również w Boliwii, Gwatemali, Kolumbii czy Nepalu. Podobne projekty realizowane są na Wyspach Kanaryjskich, gdzie łapacze chmur współfinansowane z środków UE, pomagają gromadzić wodę potrzebną do walki z częstymi tu pożarami.
Tabela przedstawiająca korzyści związane z łapaniem mgły; opracowanie własne
Korzyści i wyzwania związane z łapaniem mgły
Łapacze mgły umożliwiają pozyskanie wody spełniającej standardy Światowej Organizacji Zdrowia w regionach, gdzie brakuje innych źródeł. Zdaniem wielu naukowców jest często ona wręcz bezpieczniejsza niż woda pozyskiwana ze źródeł podziemnych, gdyż nie grozi jej np. skażenie metalami ciężkimi lub bakteriami. Sama technologia jest prosta w obsłudze i tania, a dzięki użyciu nowoczesnych tworzyw sztucznych również bardzo trwała. Koszty produkcji wody pitnej są więc atrakcyjnie niskie.
Obsługa łapaczy mgły również nie stwarza żadnych problemów i nie wymaga stałego dozoru – jedynym obowiązkiem jest regularne czyszczenie sieci. Do produkcji wody nie potrzeba energii, a w rezultacie nie powstają żadne produkty uboczne z wyjątkiem zdemontowanych kiedyś konstrukcji. W przypadku uszkodzenia, którego z paneli naprawa jest zazwyczaj łatwa i może być realizowana lokalnie.
Czy łapacze mgły rozwiążą problem niedoborów wody? Niestety nie całkowicie. Podstawowym problemem jest fakt, że mgła nie pojawia się na zawołanie i bywa zjawiskiem nieregularnym. Z badań wynika również, że w wielu regionach świata nasycenie mgły wodą maleje wraz z postępującą zmianą klimatu. Nawet jeśli wilgoci w powietrzu jest dość, potrzeba dość dużo przestrzeni, aby móc zainstalować dostateczną ilość łapaczy. Kolejnym wyzwaniem jest przesyłanie wody z miejsca zbioru – skala inwestycji zazwyczaj nie uzasadnia kosztów rurociągów.
Łapanie mgły jest więc ciekawą alternatywą, ale samo w sobie nie wystarczy, aby zaopatrzyć w wodę szerokie społeczeństwa na świecie. Należy je traktować raczej jako jeden z pomysłów na łagodzenie skutków suszy o lokalnej skali zastosowania, szczególnie atrakcyjny dla regionów z natury mglistych.
Peruwiańska stolica Lima korzysta z łapaczy mgły, fot. wirestock/envato
Łapanie mgły – pytania i odpowiedzi
Kto wymyślił łapacze mgły?
Kondensacja mgły to ciałach stałych to zjawisko wykorzystywane przez wiele roślin pustynnych. Wykorzystywali je już Inkowie. W czasach nowożytnych jedną z pierwszych instalacji na większą skalę były łapacze mgły w Południowej Afryce wzniesione w 1969 r. na potrzeby bazy wojskowej.
Czy woda z łapacza mgły jest czysta?
W większości przypadków łapanie mgły dostarcza czystej, bezpiecznej do spożycia wody – wyjątkiem są regiony o silnym zanieczyszczeniu środowiska.
Jak duże są łapacze mgły?
Najczęściej stosuje się łapacze o powierzchni ok. 40-48 m2, ale bywają i mniejsze.
Opublikowany: 5 marca, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- „The ethereal art of fog-catching” Miguel Trancozo Trevino, https://www.bbc.com/future/article/20200221-how-fog-can-solve-water-shortage-from-climate-change-in-peru, 12/02/2025;
- “Fog catchers: a solution for collecting water in times of drought” Active Sustainability, https://www.activesustainability.com/water/fog-catchers/?_adin=11734293023, 12/02/2025;
- “Application, advantages and disadvantages of fog harvesting” Freie Universitat Berlin, https://www.geo.fu-berlin.de/en/v/iwrm/Implementation/technical_measures/Water-harvesting-techniques/fog_harvesting/application_adv_disadvant_fog/index.html, 12/02/2025;
- “Water harvesting through fog collectors: a review of conceptual, experimental, and operational aspects”, Nathalie Verbrugghe i in., https://www.researchgate.net/publication/369621938_Water_harvesting_through_fog_collectors_a_review_of_conceptual_experimental_and_operational_aspects, 12/02/2025;
- “How to harvest water from clouds of fog” Kat Lonsdorf i in., https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2023/10/06/1203891520/drought-climate-change-fog-harvesting, 12/02/2025;
- “Research History and Functional Systems of Fog Water Harvesting” Manzoor Qadir i in., https://www.frontiersin.org/journals/water/articles/10.3389/frwa.2021.675269/full, 12/02/2025;
