Matka nie nakarmi. Tysiące dzieci umierają z powodu suszy
Dla nas długotrwały brak deszczu to wyższe ceny truskawek, a czasami zakaz podlewania ogródków. W wielu zakątkach świata susza jest jednak przyczyną skrajnego głodu, wymuszonych migracji i śmierci – najwyższą cenę niestety płacą zwykle dzieci. Tak właśnie zmiana klimatu mści się za krzywdy, które wyrządziliśmy Ziemi. A prawdopodobnie będzie tylko gorzej.
Afrykańskie migracje śmierci
„Straciliśmy cały nasz dobytek, a farmę napadły szarańcze. Wcześniej mieliśmy 55 owiec i 45 krów. Teraz mamy tylko trzy wielbłądy, ale nie dają one mleka, bo są niedożywione.” – opowiada 50-letnia Khadijo Ibrahim Abikar, która znalazła się pod opieką humanitarnej organizacji Save the Children w Somalii. Jej dwuletnia wnuczka trafiła do ośrodka w stanie skrajnego wyniszczenia głodem.
Rodzina Abikar przywędrowała do Baidoa z powodu uporczywej suszy, która dręczy Róg Afryki już od kilku lat. Podobne ośrodki znajduje się w Puntland. Z całej Somalii napływają tu rodziny, które musiały opuścić rodzinne strony z powodu braku wody. Za nimi pozostały tysiące zwłok martwych zwierząt.
20-letni Iqro Jama opowiada, że na początku suszy codziennie zdychały 3-4 owce. Ze stada liczącego 200 zwierząt, wkrótce zostało 20. Niestety, przeprowadzka nie pomogła ich uratować. Wszystkie, co do jednego, padły z wycieńczenia spowodowanego niedostatkiem wody i żywności – bez deszczu nic bowiem w Afryce nie rośnie.
Ofiary niestety są również wśród dzieci. W obozie dla ofiar suszy w Baidoa Edaba Yusuf stracił 4-letniego syna – chłopiec zmarł z głodu i komplikacji po odrze. To trzecie z jego ośmiorga dzieci, które zmarło w przeciągu zaledwie 4 tygodni. Rodzina zdecydowała się wyemigrować po śmierci dwóch pierwszych, ale niestety, mimo wody, jedzenia i opieki zdrowotnej oferowanej przez organizacje humanitarne dla osłabionego czterolatka było już zbyt późno.
Wiele innych matek straciło dzieci w trakcie długiej wędrówki. Jedna z nich, Khadija Muali, opowiada reporterom „National Geographic”: „Kiedy widzisz, że twoje dziecko płacze z głodu, a wokół trwa walka i nie ma możliwości znalezienia pracy, co zrobisz?”.
Afrykańskie kobiety w drodze po wodę, fot. dazzlejam/envato
Suche studnie, zero trawy
W somalijskiej wiosce Il-Hagar po trzech latach suszy pozostała jedna działająca studnia. Ale i ona jest prawie sucha, a korzysta z niej 300 rodzin. 45-letnia Mako Rooble Mataan jest samodzielną żywicielką 10-osobowej rodziny i załamuje ręce ze zmartwienia. Kiedyś wystarczało jej własne stado kóz, ale teraz zwierzęta nie mają gdzie się paść. Koryto rzeki jest puste, roślinność zamarła.
Międzynarodowa Organizacja Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (IFRC) ocenia, że w 2025 r. pora deszczowa przyniosła 55% opadów mniej niż normalnie. Cierpi uprawa i hodowla zwierząt, a w bezpośrednim zagrożeniu skrajnym niedostatkiem żywności znajduje się aż 3,8 mln ludzi.
Raz na tydzień do wielu wiosek docierają wprawdzie dostawy wody, ale większość rodzin nie może sobie na nią pozwolić. Susza zabrała im nie tylko wodę i żywność, ale także źródło utrzymania. Ci, którzy mają czym zapłacić, mogą liczyć najwyżej na dwa baniaki po 20 litrów na siedem dni. A warunki życia w obozach czekających na cysterny są koszmarne – ludzie załatwiają potrzeby w prymitywnych latrynach, co prowadzi do szerzenia się niebezpiecznych chorób.
W wielu afrykańskich krajach studnie są coraz częściej suche, fot. Image-Source/envato
Zbyt głodne by się uczyć
W Zambii w 2024 r. zanotowano najgorszą suszę od 20 lat. W ciągu 9 tradycyjnie najbardziej deszczowych tygodni nie spadła praktycznie żadna kropla. Połowa wszystkich upraw w kraju została kompletnie zniszczona. W rezultacie według organizacji Save the Children, aż milion dzieci stanęło przed widmem głodu.
9-letnia Namushi codziennie wraz z babcią, siostrami i kuzynkami przeczesuje ulice w poszukiwaniu czegoś do zjedzenia. Niosącym pomoc opowiada, że jest tak głodna, że nawet nie ma ochoty się bawić. „Jemy raz dziennie gotowane korzenie lilii wodnej”. Czasem uda się znaleźć owoc lub orzech, ale na więcej nie ma co liczyć.
Matka 7-letniego Lawrence’a mówi, że jej dzieci często chodzą spać głodne, a gdy się budzą, wyglądają jakby były chore. „Gdy dostaniemy trochę jedzenia, nagle ożywają i chcą się bawić. Wtedy widać, że chce się im spać z głodu i wycieńczenia”. W szkole przez większość czasu są na skraju omdlenia.
Diagram przedstawiający humanitarne konsekwencje zmiany klimatu; opracowanie własne
Szarańcze na talerzu
Choć susza w Rogu Afryki przybiera najbardziej dramatyczne rozmiary pod względem humanitarnym, nie jest to jedyne miejsce na świecie, gdzie zmiana klimatu odbiera ludziom chleb. Brak opadów w połączeniu z falami nieziemskich upałów i pożarami staje się również rzeczywistością Madagaskaru zamieszkiwanego przez blisko 32 mln ludzi.
Już w 2021 r. światowe media donosiły, że ponad milion ludzi żyjących na największej afrykańskiej wyspie podlega ryzyku niedostatku żywności, a 400 tys. cierpi z powodu głodu. Wstrząsające relacje mówią o rodzinach jedzących surowe kaktusy, liście z drzew i szarańcze, żeby tylko zapewnić sobie przetrwanie. Działająca na miejscu organizacja World Food Programme opisuje drastyczne sceny, w których rodziny wymieniają garnki i łyżki za karłowate pomidory czy wychudzone kurczaki.
Monsuny są coraz bardziej nieprzewidywalne, więc farmerzy nie wiedzą co i kiedy sadzić. Zła decyzja grozi utratą żywności na kolejny rok. A tego wiele słabszych osób może już nie przeżyć. Pomoc humanitarna tymczasem koncentruje się na Somalii, Etiopii i Kenii, a i tak jest jej wciąż zbyt mało.
W czasie suszy zwierzęta domowe padają z braku żywności, fot. trimarchi_photo/envato
Susza w ogniu walki
Madagaskar cierpi z powodu suszy spowodowanej zmianą klimatu. Niestety, w wielu regionach świata brak opadów zazębia się z konfliktami zbrojnymi, a rezultat jest katastroficzny.
W Strefie Gazy już od dwóch lat toczy się wojna, która oprócz bombardowań i zniszczeń przyniosła również totalną blokadę regionu, z natury gorącego i suchego. W dobie zmiany klimatu, gdy susze są coraz uporczywsze, a upały bardziej zabójcze, jedyne co ratuje społeczności Bliskiego Wschodu to infrastruktura rozprowadzająca wodę do picia i nawadniania pól. Niestety, w Strefie Gazy mamy już do czynienia z „suszą wywołaną przez człowieka”. 60% wodociągów jest zniszczone, a dzieci, aby nie umrzeć z pragnienia piją, co popadnie. W skażonych źródłach czyhają tymczasem patogeny odpowiedzialne za biegunkę i inne śmiertelne choroby, w tym zapalenie opon mózgowych.
Brak wody to oczywiście również głód. 38-letni Jamil Mughari ważył kiedyś 85 kg, dziś zaledwie 55 kg. Jego dzieci to skóra i kości. „Moja pięcioletnia córka waży 11 kg” – opowiada. Sam ledwo ma siłę, aby wstać i szukać jedzenia dla rodziny.
Konflikty zbrojne mają jeszcze jeden tragiczny wymiar. Wojna w strefie Gazy tylko w ciągu pierwszych czterech miesięcy spowodowała emisję dodatkowych 536 tys. ton CO2. Każdy kolejny tydzień walki oznacza dalsze emisje, które podgrzewają atmosferę i odbijają się echem na całym świecie. I tak pętla głodu nieustannie się zaciska.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 9 września, 2025
- “Inside the Horn of Africa’s hunger crisis” Lynsey Addario, https://www.nationalgeographic.com/environment/article/inside-the-horn-of-africas-hunger-crisis, 6/08/2025;
- “World Hunger Day: Drought driving hunger and desperation in the Horn of Africa” IFRC, https://www.ifrc.org/article/world-hunger-day-drought-driving-hunger-and-desperation-horn-africa, 6/08/2025 ;
- “Climate, Not Conflict. Madagascar’s Famine is the First in Modern History to be Solely Caused by Global Warming” Aryn Baker, https://time.com/6081919/famine-climate-change-madagascar/, 6/08/2025;
- “We go to sleep hungry”: Children surviving on boiled waterlily roots and wild fruits as drought devastates 50% of Zambia’s food crops” Save the Children, https://www.savethechildren.net/news/we-go-sleep-hungry-children-surviving-boiled-waterlily-roots-and-wild-fruits-drought-devastates, 6/08/2025;
- “Gaza children starving despite Israeli ‘tactical pauses’, UN says” United Nations, https://news.un.org/en/story/2025/07/1165532, 6/08/2025;
- “Scorched-earth: making Gaza uninhabitable for generations to come” Farah Al Hattab, https://www.greenpeace.org/aotearoa/story/scorched-earth-making-gaza-uninhabitable-for-generations-to-come/, 6/08/2025;
