Natura 2000 a drogi
Lista obszarów objętych programem Natura 2000 została skompletowana. Pozwoli to na odblokowanie wielu planowanych inwestycji, także w zakresie infrastruktury drogowej. Czy jednak Natura 2000 rzeczywiście jest jedyną przyczyną hamującą budowę dróg?
W stosunku do poprzedniej listy, dodano 453 nowe obszary siedliskowe oraz rozszerzono 78 już istniejących. Teraz dokument będzie weryfikowany przez Komisję Europejską.
Natura 2000 zachowuje zarówno zagrożone wyginięciem siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowe, wciąż jeszcze powszechnie występujące siedliska przyrodnicze. Obejmuje dwa typy obszarów: specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).
Budowa dróg i autostrad
Z czym z reguły kojarzy się temat „Natura 2000 a drogi”? Głównie z Via Baltica (droga ekspresowa S8) i obwodnicą Augustowa, a to jeden z wielu przykładów. Przy budowie większości dróg ekspresowych okazywało się, że może ona przebiegać przez istniejący lub potencjalny obszar Natura 2000, co było to przyczyną opóźnień w realizacji tych inwestycji. Jednak czy o wszystkie problemy w tej kwestii można „obwiniać” Naturę 2000?
– Na mogące pojawiać się opóźnienia w realizacji projektów drogowych mogą mieć wpływ różne czynniki, zazwyczaj niezależne od inwestora, tj. Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad – mówi Mikołaj Karpiński, rzecznik prasowy Ministerstwa Infrastruktury – Sieć Natura 2000 z założenia nie jest hamulcem dla inwestycji drogowych w Polsce i nie powoduje opóźnień, jeśli inwestor przeprowadzi w odpowiedni sposób proces przygotowawczy, zgodnie z dobrymi praktykami oraz zgodnie z przepisami dyrektyw środowiskowych. Natomiast opóźnienia i problemy mogą pojawić się, gdy przepisy poszczególnych krajów UE są niedostosowane do odpowiednich uregulowań wspólnotowych – dodaje.


Efektem dostosowania obowiązującego prawa do prawa UE jest m. in. ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 nr 199 poz. 1227). Dzięki niej, każda inwestycja na obszarze Natura 2000 wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
– U podstaw dotychczasowych opóźnień leżały przyczyny dotyczące braku ostatecznych decyzji wywłaszczeniowych dla właścicieli gruntów przejmowanych pod budowę dróg lub też złożonych odwołań od wydanych decyzji wywłaszczeniowych. – podkreśla Mikołaj Karpiński.
Natura 2000 nie jest wiec, wbrew powszechnemu przekonaniu, głównym czynnikiem hamującym rozwój infrastruktury drogowej w Polsce. To raczej opieszałość urzędników przy ich planowaniu, niedostosowanie prawa krajowego do unijnego oraz brak kompletnej listy obszarów.
Korytarze ekologiczne
Innym konfliktem na linii drogi – Natura 2000 są korytarze ekologiczne. Infrastruktura drogowa utrudnia migracje zwierząt, niejednokrotnie też dzieli ich siedliska. Efektem tego jest stopniowe wymieranie niektórych gatunków zwierząt spowodowane brakiem różnorodności genetycznej.
Jak podaje Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad na stronie internetowej, na drogach krajowych, a w szczególności na drogach szybkiego ruchu, jako środki ochrony środowiska przyrodniczego, stosuje się różne rodzaje przejść dla zwierząt:
- Przejścia dołem pod mostami i estakadami;
- Zielone mosty dla dużych i średnich ssaków;
- Tunele dla dużych i średnich ssaków;
- Przepusty dla drobnych ssaków;
- Przepusty dla płazów i gadów.
Funkcje korytarza ekologicznego nie ograniczają się tylko do migracji zwierząt, ale także umożliwiają roślinom i grzybom rozsiewanie nasion i zarodników oraz przenoszenie pyłków.
Przy budowaniu korytarzy bardzo ważne jest ich odpowiednie wykonanie, np. nie mogą być zbyt wąskie lub zbyt niskie. Niedopuszczalnym jest też wykonanie ich w sposób niedbały, aby zwierzęta nie ulegały zranieniom podczas przemieszczania się. Dlatego tak istotne jest, aby już na etapie projektowania przygotowywane były w sposób przemyślany i staranny, a wykonanie nie nosiło znamion fuszerki.
Czy Natura 2000 blokuje rozwój?
Podczas konferencji prasowej zorganizowanej z okazji zamknięcia listy obszarów Natura 2000, szef Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska Michał Kiełsznia powiedział: „Wszelkie inwestycje, które nie szkodzą celom ochrony Natury 2000, mogą być realizowane. W przypadku inwestycji oddziałujących na środowisko należy szukać rozwiązań, które najmniej negatywnie na nie oddziałują. Natura 2000 jest narzędziem ochrony różnorodności biologicznej, opartym na porozumieniu i ścisłej współpracy społeczności lokalnych i potrzeb ochrony. Podstawą funkcjonowania obszarów Natura 2000 jest uspołeczniony proces planowania zarządzania tymi obszarami. Wspólna praca społeczności lokalnych, przyrodników i władz samorządowych przy planowaniu ochrony obszarów pozwoli na rzeczowa dyskusję o ewentualnych konfliktach i daje szansę na szukanie wspólnych rozwiązań.”
Demonizacja problemu Natura 2000 doprowadziła do tego, że wielu ludzi obawia się jej i obarcza winą za większość problemów związanych z budową dróg i autostrad. Trzeba więc podjąć kroki w celu jej odmitologizowania, aby dotrzeć do prawdziwych przyczyn dotychczasowych niepowodzeń.




