Oko w oko z rysiem
Rozmowa z Janem Danyłowem, asystentem naukowym w Dziale Nauki i Monitoringu Przyrody w Kampinoskim Parku Narodowym.
Ryś jest jednym z największych przedstawicieli rodziny kotowatych wEuropie. Po niedźwiedziu i wilku trzecim pod względem wielkości ssakiem drapieżnym na terenie Europy. W którym roku ryś trafił do Kampinoskiego Parku Narodowego i skąd wziął się pomysł tej reintrodukcji?
– Rysie wyginęły na terenie Puszczy Kampinoskiej w XVIII w. w wyniku zachodzących w naturalnym środowisku zmian, polowań na ten gatunek oraz presji ze strony człowieka powodowanej traktowaniem rysia jako szkodnika i konkurenta do zasobów zwierzyny łownej. Brak dużego drapieżcy dawał się we znaki zwłaszcza ekosystemom leśnym Puszczy Kampinoskiej, gdyż nieredukowane przez drapieżniki populacje dużych roślinożerców silnie zgryzały młode klasy wiekowe drzewostanu. Ponadto powrót kolejnego gatunku do Puszczy Kampinoskiej przyczyniłby się do wzrostu różnorodności biologicznej tego kompleksu leśnego. W związku z powyższym, przy aprobacie Rady Naukowej parku oraz Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, zdecydowano się na realizację projektu reintrodukcji rysia, a pierwsze osobniki sprowadzono w grudniu 1992 roku.
Skąd pochodziły rysie reintrodukowane w Kampinoskim Parku Narodowym?
– Jednym z istotniejszych założeń kampinoskiego projektu reintrodukcji rysia było wykorzystanie osobników pochodzących z zamkniętych hodowli. W związku z powyższym obecna populacji rysi w parku wywodzi się ze zwierząt darowanych przez szereg europejskich ogrodów zoologicznych (Luneburg, Hanower, Kraków, Nordens Arc, Helsinki, Tallin itd.) Fakt, że rysie pochodziły z niewoli powodował, iż przed wypuszczeniem musiały przejść specjalnie zaplanowany projekt adaptacji, podczas którego weryfikowano ich instynkt łowiecki oraz wydłużano dystans ucieczki przed człowiekiem.
Ile rysi było na początku programu, a ile jest ich obecnie w podstołecznym parku? Czy są to te same zwierzęta czy już kolejne pokolenie?
– W sumie, na przestrzeni 10 lat, do parku wypuszczono 34 rysie. Obecnie szacuje się, że kampinoska populacja tych kotów liczy około 10 sztuk. Zważywszy, iż średnia długość życia rysia na wolności wynosi 4 lata a ostatnie osobniki wypuszczono w roku 2003 można śmiało założyć, że rysie dziś zamieszkujące Puszczę Kampinoską są potomkami uwalnianych zwierząt.
Jak obecność rysia wpływa na populacje innych zwierząt? Na co te piękne „koty” polują najchętniej?
– Rysie najchętniej polują na sarny, które są optymalną, pod względem wielkości, ofiarą. Wśród „menu” rysi można również znaleźć gryzonie, ptaki (zwłaszcza lęgnące się na ziemi) oraz młode jelenie i dziki. Rysie nie tylko bezpośrednio wpływają na liczebność swoich ofiar poprzez ich redukcję, ale także sam fakt obecności drapieżnika w środowisku powoduje pewne zmiany w zachowaniu ofiar, np. przebywają one częściej w ruchu i nie żerują w jednym miejscu przez dłuższe okresy czasu.
Proces reintrodukcji poprzedzony był wieloma badaniami naukowymi. Proszę powiedzieć jak dzisiaj wygląda monitoring rysia?
– Wypuszczane rysie wyposażane były w nadajniki telemetryczne (w postaci obroży) co umożliwiało ich śledzenie i uzyskiwanie informacji o miejscu ich przebywania, wędrówkach, wielkości areałów oraz pewnych interakcjach wewnątrzpopulacyjnych. Czas działania takiego nadajnika wynosi około 2 lat, więc jak łatwo obliczyć w obecnej chwili nie ma już możliwości korzystania z tej metody monitoringu. Obecnie, zbierając dane o populacji rysia, park bazuje na obserwacjach zwierząt, zimowych tropieniach wykonywanych na stałej sieci transektów, szkodach wyrządzanych przez rysie w inwentarzu hodowlanym oraz informacjach o słyszanych odgłosach wydawanych przez rysie.
Czy przeciętny turysta odwiedzający park może rysia zobaczyć lub ewentualnie usłyszeć? Jeżeli tak – to czy są jakieś określone pory dnia, konkretne miesiące w których takie spotkanie jest możliwe?
– Prawdopodobieństwo spotkania rysia istnieje zawsze, jednak jest to zwierzę prowadzące bardzo skryty tryb życia i unikające kontaktu z człowiekiem. Rysie aktywne są przede wszystkim w nocy, jednak pamiętać należy, iż park można zwiedzać tylko od świtu do zmierzchu. Charakterystyczne odgłosy wydawane przez rysie najłatwiej usłyszeć podczas godów tego gatunku tzw. „marcowania” czyli od końca lutego do połowy kwietnia.
Jeżeli jednak uda nam się spotkać lub usłyszeć rysia – kogo i gdzie powinniśmy zawiadomić?
– Wszelkie informacje o kampinoskich są bardzo cenne i pozwalają dokonywać dalszych analiz i planów odnośnie obecnego stanu i przyszłości tego gatunku w parku. Powinny one być jak najszybciej przekazane terenowemu pracownikowi Służby Parku Narodowego (podleśniczy, leśniczy, nadleśniczy) lub do Dyrekcji KPN w Izabelinie.
