Spalając węgiel produkujemy truciznę

W całkowitej masie emisji zanieczyszczeń powstałych w wyniku spalania opału największy udział stanowi dwutlenek węgla (98%). Inne zanieczyszczenia to: dwutlenek siarki, benzo(α)piren (B(α)P), NOx,pyły, zanieczyszczenia organiczne, w tym rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), włącznie z benzo-(α)-pirenem, dioksyny i furany, oraz węglowodory alifatyczne, aldehydy i ketony, a także metale ciężkie.

Te toksyczne substancje powstają w procesie spalania  przede wszystkim węgla w postaci pierwotnej, w tym węgla złej jakości, np. mułu węglowego. Dodatkowo ilość emisji zanieczyszczeń wzrasta z powodu spalania takiego paliwa w urządzeniach o małej mocy, o niskiej sprawności bieżacej i średniorocznej, bez systemu oczyszczania spalin ( piece kaflowe, domowe kotły c.o. i inne ).

W paleniskach domowych spalane są również niektóre frakcje odpadów komunalnych, które powinny być unieszkodliwiane przez składowanie lub poddawane procesowi utylizacji biologicznej.

Budynki wielorodzinne stanowią zdecydowanie mniejszy problem w kontekście emisji pyłów, gdyż w większości zasilane są z systemu ciepłowniczego, który rzadziej wykorzystuje węgiel i nie spala  śmieci.

Głównymi przyczynami wysokich poziomów stężeń bardzo szkodliwego pyłu zawieszonego PM 10  jest:

– stosowanie paliw o wysokiej zawartości popiołu w nieprzystosowanych do tego paleniskach;

– wysoki udział indywidualnego ogrzewania węglowego w zaspokajaniu potrzeb grzewczych
mieszkańców;

– stosowanie wyeksploatowanych instalacji energetycznych o małej mocy i niskiej sprawności;

– duże straty energii cieplnej spowodowane złym stanem technicznym budynków;

– emisja powstająca w trakcie prac budowlanych;

– lokalizacja obiektów przemysłowych w centrum miasta.

Problem zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł tzw. „niskiej emisji” dotyczy
głównie:

– wytwarzania ciepła grzewczego na potrzeby budynków mieszkalnych jedno i kilkurodzinnych;

– wytwarzania ciepła grzewczego i technologicznego w przemyśle;

– emisji z tzw. źródeł liniowych.

Za lokalne przekroczenia stężeń pyłu PM 10 odpowiedzialne są głównie rozproszone nieefektywne źródła ciepła tzw. źródła niskiej emisji. Przyjmuje się, że źródłami niskiej emisji zanieczyszczeń są  urządzenia, w których wytwarzane jest ciepło grzewcze (kotły i piece), a spaliny są emitowane przez kominy niższe od 40 m. W rzeczywistości większość tego rodzaju zanieczyszczeń emitowana jest z emitorów o wysokości około 10 m, co powoduje rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń po najbliższej okolicy i co jest szczególnie odczuwalne w okresie zimowym.

Miasto  może oddziaływać  na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń na swoim terenie, stąd główne kierunki działań naprawczych niezbędnych do przywrócenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM 10 powinny koncentrować się na:

–  ograniczeniu niskiej emisji komunalno – bytowej ze spalania paliw
–  uspokojeniu ruchu komunikacyjnego w centrum miasta.

Efektywne ograniczenie emisji komunalno – bytowej możliwe jest poprzez skoordynowane działania obejmujące:

– wymianę niskosprawnych i nieekologicznych węglowych źródeł ciepła na źródła proekologiczne;

– działania zmniejszające zużycie energii w obiekcie poprzez prace termorenowacyjne (wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, ocieplenie ścian, ocieplenie stropodachów, montaż instalacji wewnętrznej c.o. na potrzeby ogrzewania itp.).

Emisja zanieczyszczeń atmosferycznych składa się z dwóch grup: zanieczyszczeń stałych lotnych (pyłowych) oraz zanieczyszczeń gazowych (organicznych i nieorganicznych).

Główną przyczyną powstawania zanieczyszczeń powietrza jest spalanie paliw, w tym:

– w procesach energetycznego spalania paliw kopalnych,

– w silnikach spalinowych napędzających pojazdy.

Z uwagi na rodzaj źródła, emisję można podzielić następująco:

– emisję punktową (wysoka emisja),

– emisję rozproszoną (niska emisja),

– emisję transgraniczną,

– emisję niezorganizowaną,

– emisję komunikacyjną (emisja liniowa).

Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne.

Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzopiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesiem filtracji oddechowej.

Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery.

Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak:

– sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez
niskie źródła emisji;

– sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne. powstałe w reakcjach fotochemicznych.