Suszone ryby zamiast manny z nieba. Ratunek dla zagłodzonej Afryki
Nie łosoś, awokado czy nasiona chia, ale właśnie suszone ryby zasługują na miano superfoods. Zdaniem naukowców to dzięki nim miliony obywateli Afryki są w stanie uchronić się przed całkowitą klęską głodu. Niestety, łowiska na Południowym Kontynencie są coraz bardziej wytrzebione, do czego przyczynia się aktywność zagranicznych koncernów i nieugaszony apetyt zachodnich społeczeństw.
Afrykański dramat
Z danych UNICEF-u wynika, że w Afryce co trzecie dziecko do lat 5 jest niedożywione. Sytuację utrudniają konflikty zbrojne i zmiana klimatu przejawiająca się naprzemienną suszą i niszczycielskimi ulewami. Na całym kontynencie aż 20% społeczeństwa cierpi z powodu głodu, który nierzadko prowadzi do śmierci. Na każdych 10 tys. osób codziennie dwie umierają tu z powodu braku żywności.
Dla porównania ponad połowa Europejczyków cierpi już na nadwagę, a 17% jest otyłych. Co roku wyrzucamy na śmietnik 59 mln ton żywności, co w przeliczeniu na jedną osobę oznacza 132 kg zmarnowanych posiłków. I może właśnie dlatego tak ciężko jest nam wyobrazić sobie, co czują afrykańskie matki, patrząc na swe wygłodzone dzieci.
Jak wykarmić kontynent, na którym do końca tego stulecia ma żyć prawie połowa dzieci i młodzieży całego świata? Zdaniem badaczy z Uniwersytetu Lancaster odpowiedzią mogą być suszone ryby.
Proces suszenia ryb na słońcu, źródło: koldunov/envato
Najlepszy posiłek dla ubogich
Z badania opublikowanego we wrześniu 2025 r. w czasopiśmie „Proceedings of the National Academy of Science” wynika, że suszone ryby są doskonałym kompromisem między łatwą dostępnością a wysoką wartością odżywczą. Naukowcy przeanalizowali 19 gatunków ryb poławianych w afrykańskich jeziorach, u wybrzeży kontynentu oraz na Oceanie Indyjskim, które z braku innych metod konserwacyjnych poddaje się suszeniu na słońcu lub wędzeniu. Większość z nich pochodzi z tradycyjnych połowów małej skali, które zbyt często są lekceważone w globalnych rozmowach o bezpieczeństwie żywnościowym świata.
Co się okazało? Nawet bardzo małe porcje suszonych ryb dostarczają lokalnym społecznościom ponad 15% cennych związków odżywczych, takich jak wapń, jod, żelazo, selen, cynk oraz witaminy D i B12. Morskie gatunki były też bogate w kwasy omega 3 niezbędna dla zdrowia serca, mózgu, wzroku i ogólnej walki ze stanami zapalnymi. Zdaniem naukowców z Uniwersytetu Lancaster ich obecność w jadłospisie jest szczególnie ważna w przypadku kobiet i dzieci, które płacą najwyższą cenę za niedobory żywieniowe.
Suszone ryby na targu, źródło: Vis M, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Fenomen suszonych ryb
Witaminy i minerały znaleźć można oczywiście w dziesiątkach innych produktów żywnościowych, Żaden z nich nie oferuje jednak tych samych korzyści społecznych.
Mięso ze zwierząt hodowlanych i świeże ryby wymagają obróbki i warunków chłodniczych – w wielu afrykańskich krajach taki poziom infrastruktury jest, póki co, nieziszczalnym marzeniem. Suszone ryby, zwłaszcza te mniejsze, konserwowane są tymczasem w najłatwiejszy sposób, czyli w gorących promieniach słońca. Układane na płachtach na plaży, szybko tracą wodę, a tym samym stają się nieprzyjazne dla bakterii.
Gotowy produkt jest lekki, ma małą objętość i może być łatwo transportowany na dalekie odległości. Jest też jednym najporęczniejszych prowiantów, które można zabierać w podróż lub dystrybuować wśród potrzebujących. Z przeprowadzonej analizy wynika, że suszone ryby ratują wiele gospodarstw domowych położonych daleko od jeziornych i morskich brzegów. Badania przeprowadzone na obszarze Ghany, Wybrzeża Kości Słoniowej, Nigerii, Malawi i Ugandy dowodzą rodziny w tych krajach o 54% częściej jedzą ryby suszone niż świeże.
Nie bez znaczenia jest również fakt, że w przeciwieństwie do bydła, które wymiera w trakcie suszy i upraw, które są jeszcze bardziej wrażliwe na ekstremalne warunki pogodowe, podaży ryb nie reaguje aż tak gwałtownie na sezonowe zmiany.
Tabela przedstawiająca zalety suszonych ryb jako żywności; opracowanie własne
Dlaczego to ważne?
Aby skutecznie pomagać Afryce, trzeba wiedzieć jak. Suszone ryby już dziś wydają się zapewniać przetrwanie milionom ludzi, a zadaniem brytyjskich badaczy w szczególności na ich podaży korzystają najbiedniejsze warstwy społeczne. Dla świata priorytetem powinno być więc wspieranie tradycyjnego rybołówstwa w krajach Globalnego Południa, a przynajmniej nie szkodzenie mu.
Niestety, industrialne połowy z włokami wyniszczają przybrzeżne ekosystemy, pozbawiając rybaków źródła utrzymania i zmniejszając podaż ryb dla społeczeństwa. W Zachodniej Afryce łowiska są tak dramatycznie wyeksploatowane, że eksperci mówią o kryzysie ekologicznym.
Najnowsze doniesienia WWF wskazują też na drastycznie kurczenie się populacji ryby w Jeziorze Wiktoria, ostrzegając, że 26% wszystkich słodkowodnych gatunków ryb na kontynencie jest już na skraju wyginięcia. Głównymi przyczynami kataklizmu są nadmierne połowy, zanieczyszczenie środowiska pestycydami i ściekami przemysłowymi oraz szerzenie się inwazyjnych gatunków obcych. W niektórych lokalizacjach odnotowano już spadek połowów o 90-94%.
Nie da się wyżywić Afryki bez wzmocnienia i ochrony jej ekosystemów wodnych. Najgłodniejszy kontynent świata jest już pogrążony jest w kryzysie humanitarnym, a neokolonialne zapędy zbliżają go do prawdziwej apokalipsy. Warto o tym czasem pomyśleć w czasie wizyty w przepełnionym po brzegi supermarkecie. Są na świecie ludzie, dla których darem z nieba jest garstka suszonych ryb kilka razy na tydzień.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 5 listopada, 2025 | Zaktualizowany: 6 listopada, 2025
- “Dried fish—the hidden superfood vital for millions of women and children in Africa”, Sadie Harley, https://medicalxpress.com/news/2025-09-dried-fish-hidden-superfood-vital.html, 7/10/2025;
- “Dried fish provide widespread access to critical nutrients across Africa” James P. W. Robinson i in., https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2426844122, 7/10/2025;
- “Tiny fish could unlock big gains in tackling global malnutrition” Lancaster University, https://phys.org/news/2022-12-tiny-fish-big-gains-tackling.html#google_vignette, 7/10/2025;
- “Dried fish at the intersection of food science, economy, and culture: A global survey” Ben Belton i in., https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/faf.12664, 7/10/2025;
- “The history of dried fish” Torrfisk, https://torrfisk.no/en/blogs/news/historien-om-torrfisk, 7/10/2025;
- “1 in 3 children in Africa live in severe child food poverty due to inequity, conflict, and climate crises” UNICEF, https://www.unicef.org/esa/press-releases/1-3-children-africa-live-severe-child-food-poverty-due-inequity-conflict-and-climate, 7/10/2025;
