Jakie ryby wybierać, aby być eko?
Dietetycy przekonują, że ryby są zdrowe i powinny być częścią naszego jadłospisu. Niestety, nie każdy zakup jest korzystny dla kondycji morskich ekosystemów. Nadmierne połowy oraz kontrowersyjne metody hodowli szkodzą środowisku i zagrażają przyszłości, w której może w ogóle zabraknąć owoców morza. Jakie ryby wybierać, aby wspierać cele zrównoważonego rozwoju i być eko-konsumentem?
Karp – polski eko lider?
Według dr hab. inż. Andrzeja Pilarczyka z Zakładu Ichtiobiologii i Gospodarki Rybackiej PAN w Gołyszu najbardziej ekologicznym produktem spożywczym wytwarzanym w Polsce jest stary, dobry karp. Dokarmiany jest on naturalną paszą w postaci pszenicy, kukurydzy i pszenżyta, zyskując dzięki temu znaczny przyrost masy, analogicznie do dzikich ryb.
Co więcej, karpie mogą być hodowane w większości słodkowodnych zbiorników, nawet tych płytkich i mulistych, gęsto porośniętych roślinnością. Hodowla ma charakter zamknięty i nie dochodzi do przedostawania się ewentualnych skażonych wód lub pasożytów do środowiska naturalnego. Nawet w stawach otwartych karpie są korzystne dla różnorodności biologicznej, gdyż stanowią naturalny i zdrowy pokarm dla wielu gatunków ptaków wodnych i niektórych ssaków.
Warto jednak dodać, że z punktu widzenia etycznego kontrowersyjna jest sprzedaż karpi żywych, która wiąże się z przysparzaniem zwierzętom niepotrzebnych cierpień.
Którego łososia wybrać?
Do najpopularniejszych ryb w Polsce od lat należy łosoś, wychwalany dodatkowo przez specjalistów ds. żywienia za wyjątkowo wysoki poziom korzystnych kwasów tłuszczowych omega 3. Niestety, odpowiedzialny zakup łososia nie jest taki łatwy. Z danych WWF wynika, że dzikie stada w Morzu Bałtyckim i północno-wschodniej części Atlantyku są krytycznie wyczerpane. Negatywnie należy ocenić również warunki panujące w hodowlach o charakterze intensywnym, z dużym zagęszczeniem ryb w klatkach. Większość ich paszy, na którą składa się mączka rybna oraz olej, nie pochodzi ze zrównoważonych źródeł i stanowi ekologiczny balast.
Które łososie są najbardziej ekologiczne? WWF poleca kupować łososie atlantyckie z norweskich hodowli w obiegu zamkniętym z recyrkulacją (tzw. RAS) oraz łososie pacyficzne poławiane na Alasce i hodowane w Nowej Zelandii.
Tuńczyk z dobrego źródła
Analogicznie do łososia, tuńczyki mogą pochodzić z różnych źródeł, choć nigdy nie są hodowane. Najmniej kontrowersyjne są tuńczyki białe odławiane w Oceanie Atlantyckim i Oceanie Spokojnym, jak również w Morzu Irlandzkim i Celtyckim. Stosunkowo dobrą kondycją cieszą się również stada tuńczyków bonito, które zaklasyfikowane są jako gatunek najmniejszej troski. Gorzej przedstawia się natomiast sytuacja tuńczyków żółtopłetwych, które są przełowione i intensywnie eksploatowane, więc lepiej jest unikać ich kupna.
Hodowla i połowy karpia realizują zasady zrównoważonego rozwoju, fot. guyswhoshoot/envato
Śledź, szprot, sardynka
Mniejsze gatunki ryb morskich, również bardzo bogate w kwasy tłuszczowe, pochodzą tylko z połowów. Śledź atlantycki należy do najbardziej popularnych i wielu regionach jego zasoby są jeszcze w dobrej kondycji. Same metody połowu nie naruszają przy tym dennych siedlisk, więc śledzie należą do ryb, które można kupować z czystym sumieniem, o ile pochodzą z Morza Północnego, duńskich cieśnin lub zatoki Ryskiej na Morzu Bałtyckim. Na tych samych obszarach i często wręcz wspólnie poławiane są szproty, których zasoby są również wciąż relatywnie dobre, a w UE obowiązują racjonalne limity na ich połowy.
Miłośnicy sardynek europejskich powinni natomiast kupować wyłącznie ryby pochodzące z Zatoki Biskajskiej oraz Maroko. Na Morzu Śródziemnym są one przełowione, a dodatkowo podczas połowów z użyciem włoków i okrężnic często dochodzi na przypadkowego wyłapywania delfinów i żółwi morskich. Te małe ryby są ważnym elementem łańcucha pokarmowego, a ich wytrzebienie może zagrozić morskim ekosystemom.
Tabela przedstawiająca najbardziej ekologiczne gatunki ryb na polskim rynku; opracowanie własne na podst. Poradnika rybnego WWF
Okoń, pstrąg, sandacz
Jeśli chodzi o ryby słodkowodne, to poza karpiem konsumenci mogą również sięgać po okonie europejskie, w szczególności te pochodzące z hodowli RAS oraz polskich, szwedzkich i szwajcarskich wód śródlądowych. Nie poleca się natomiast kupowania okoni poławianych w Morzu Bałtyckim.
Bardzo popularną i smaczną rybą jest również pstrąg tęczowy, hodowany głównie w systemach zamkniętych. O ile wybierzemy ryby pochodzące z ekologicznych hodowli, gdzie karma pochodzi ze zrównoważonych źródeł, można zajadać się nimi do woli. WWF przestrzega jednak przed kupowaniem pstrągów wyprodukowanych w Ameryce Południowej lub Turcji.
Kolejną gratką w rybnym jadłospisie jest sandacz, największy z okoniowatych drapieżników. Jego smaczne mięso jest na tyle dużą atrakcją, że w Morzu Bałtyckim (gatunek toleruje lekko słone wody) obserwuje się już oznaki przełowienia. Dodatkowym problem jest zagrożenie dla morświnów przy połowach z użyciem sieci skrzelowych. Dlatego sandacze należy kupować z hodowli RAS prowadzonych w zachodniej Europie lub wód śródlądowych Szwecji, Estonii lub ewentualnie Polski.
Inne ryby z ekologicznych źródeł
Według poradnika WWF polscy konsumenci, którym zależy na zrównoważonej przyszłości, mogą również sięgać po dorsza czarnego (czarniaka) pochodzącego z Morza Barentsa, Morza Norweskiego i Islandii, gdzie połowy utrzymywane są na racjonalnym poziomie. Relatywnie nieszkodliwe dla środowiska są, póki co, również połowy makreli atlantyckiej we w wschodniej części Atlantyku.
Wśród ryb hodowlanych można jeszcze z czystym sumieniem kupować troć wędrowną z Austrii (nigdy zaś z Morza Bałtyckiego!), tilapię nilową pochodzącą z europejskich farm oraz suma afrykańskiego z holenderskich i niemieckich hodowli o zamkniętym systemie recyrkulacji i z uzdatnianiem wody.
Jeśli chodzi o owoce morza, WWF poleca homarzce złapane w pułapki w obszarach Kattegatu i Skarragu, kalmary łowione na zachód od Portugalii, kraby kieszeńce, krewetki białe z europejskich hodowli RAS, krewetki tygrysie z Wietnamu, ośmiornice z Kanału Angielskiego oraz ręcznie zbierane przegrzebki. Niewskazana jest natomiast konsumpcja homarów amerykańskich, krewetek północnych i raków. Te ostatnie są już gatunkiem narażonym na wyginięcie (VU), a ich populacja nieustannie maleje.
Najbardziej ekologiczne są ryby pochodzące z hodowli o zamkniętym systemie recyrkulacji, fot. cynoclub/envato
Dlaczego warto sięgać po ryby z ekologicznych źródeł?
Mogłoby się wydawać, że skoro ryba znajduje się już w sklepowej chłodziarce, jest bez znaczenia skąd pochodzi – nie da się przywrócić jej do życia. Myślenie to jest z gruntu błędne, gdyż nasze zakupy napędzają popyt, a przemysł rybny niestety wciąż kieruje się raczej chęcią zysku niż troską o przyszłość wodnych ekosystemów.
Wybierając ryby pochodzące z ekologicznych źródeł „głosujemy” natomiast za zrównoważonymi połowami z użyciem najmniej destrukcyjnych narzędzi oraz hodowlą, która nie szkodzi środowisku naturalnemu. To bardzo ważne, gdyż ponad 30% zasobów rybnych na świecie jest już przełowionych, co zagraża nie tylko jadłospisowi przyszłych pokoleń, ale przede wszystkim morskim ekosystemom. Ryby i owoce morza są ważnym elementem biologicznej równowagi, od której zależy przetrwanie nie tylko innych gatunków wodnych, ale również ptactwa oraz wielu ssaków.
Ekologiczne ryby – pytania i odpowiedzi
Czym się kierować przy zakupie ryb?
Oprócz gatunku warto zwracać uwagę na kraj pochodzenia, sposób połowów oraz ewentualne certyfikaty potwierdzające ekologiczne warunki hodowli.”
Co oznacza certyfikat MSC na rybach?
Certyfikat Zrównoważonego Rybołówstwa (MSC) na produktach rybnych i owocach morza gwarantuje, że pochodzą one ze zrównoważonych połowów, legalnych i pewnych źródeł oraz są prawidłowo oznakowane.
Których gatunków ryb nie należy kupować ze względów ekologicznych?
WWF zdecydowanie odradza kupowanie dorad, dorszów atlantyckich, fląder, halibutów, mintajów, mirun, morszczuków, pang, soli, węgorzy oraz złocic.
Opublikowany: 17 grudnia, 2024
- Poradnik rybny WWF, https://ryby.wwf.pl/, 16/10/2024;
- „Karp najbardziej ekologicznym produktem spożywczym” PAP, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1220239%2Ckarp-najbardziej-ekologicznym-produktem-spozywczym.html, 16/10/2024;
- „Sustainable fishery examples” Marine Stewardship Council, https://www.msc.org/en-au/what-we-are-doing/msc-theory-of-change/sustainable-fishing/sustainable-fishery-examples, 16/10/2024;
- “Countries Where the Fisheries Are Sustainable” Oceanos, https://oceaneos.org/sustainable-fishery/countries-where-the-fisheries-are-sustainable/, 16/10/2024;
- „The Best Sustainable Seafood Choices” Mackenzie Stratton, https://www.thespruceeats.com/sustainable-seafood-choices-1665724, 16/10/2024;
