Zwierzęta w działaniach detektywistycznych: psy w służbie prawa
Doskonała forma fizyczna, szybkość, wyostrzone zmysły reagujące na najmniejszy bodziec i niezwykła odwaga to atrybuty dobrego policjanta. Jak się okazuje, może nim być również odpowiednio wyszkolony pies. Historia wykorzystania czworonogów w służbie prawa sięga XIV w. – we Francji psy patrolowały już wówczas nabrzeże, a we Szkocji poszukiwały zbiegów. Jakie funkcje pełnią psy w dzisiejszej policji?
Śledczy z najlepszym nosem
W wielu sytuacjach człowiekowi może wydawać się, że ma wrażliwe powonienie. W rzeczywistości nasze nosy wyposażone są w „zaledwie” 6 milionów receptorów zapachowych. Psy, w zależności od rasy, posiadają ich od 125 do nawet 300 milionów. Nic dziwnego, że są w stanie odnaleźć na ziemi aromat danego człowieka czy wywęszyć kokainę przez ścianę walizki.
Wykorzystanie psów w działaniach policyjnych w głównej mierze polega właśnie na owym wyostrzonym zmyśle węchu. Identyfikuje on nawet śladowe ilości substancji, które ludziom wydają się być bez zapachu i tym samym zastępują w terenie urządzenia do rentgena czy zaawansowany sprzęt laboratoryjny.
Na lotniskach i przejściach granicznych psy wykrywają w zamkniętych przesyłkach narkotyki i substancje wybuchowe oraz łatwopalne. W wojsku sprawdzają się jako wykrywacze min i niewybuchów. Potrafią też tropić ludzi, zarówno podejrzanych zbiegów, jak i osoby, które zgubiły się, zostały uprowadzone lub przysypane gruzami. Tym samym psy pomagają wymierzać sprawiedliwość, chronią przed przemytem, udaremniają zamachy terrorystyczne, a także ratują życia ofiar wypadków, przestępstw i katastrof. Sprawdzają się również w poszukiwaniu dowodów w miejscu popełnienia przestępstwa lub lokalizowaniu rozkładających zwłok.

Psy wykorzystywane są do wykrywania zakazanych substancji w bagażach, fot. Iakobchuk/envato
Psy jako broń
Węszenie to jednak nie jedyny atut psów. W policji wykorzystuje się również zręczność, siłę i agresję, które dzięki odpowiedniej tresurze da się przekuć w fantastyczny arsenał. Szybsze niż człowiek i zdolne do przedarcia się przez różne przeszkody, psy bywają pierwsze na miejscu przestępstwa i wówczas mają za zadanie pochwycić podejrzanego lub nawet uniemożliwić mu realizację niecnych zamiarów.
W wielu przypadkach odważne psy rzucają się na uzbrojonych przestępców chroniąc ludzkie życia – innych funkcjonariuszy, ofiar czy przechodniów. Potrafią ugryźć, zastraszyć, powalić na ziemię, ale tresowane są tak, aby nie zabijały. Sprawdzają się także w roli obrońców ludzi i mienia.
W Stanach Zjednoczonych psy regularnie zatrudniane są również w więziennictwie. Okazują się nieocenione w przypadku bójek i wewnętrznych zamieszek, skutecznie rozdzielając napastników. Ponadto wykorzystuje się je do tropienia śladów zbiegłych więźniów.

Tabela przedstawiająca zadania realizowane przez psy w służbie prawa; opracowanie własne
Które rasy psów są najczęściej wykorzystywane w policji?
Szlagierowym psim funkcjonariuszem jest owczarek niemiecki ceniony za inteligencję, siłę oraz lojalność w stosunku do ludzkiego partnera. Rasa należy do najlepiej poddających się tresurze, jest wyjątkowo odporna na ból i wytrzymała, a jednocześnie wykazuje ochotę do pracy. W ostatnich latach na liderów czworonożnych stróżów prawa wyrosły jednak owczarki belgijskie malinois, które cechują się lepszym węchem i szybszymi reakcjami.
Poza tym do ras psów chętnie wykorzystywanych w służbach mundurowych należą:
- labrador retriever – silny, spokojny, idealny do wykrywania niebezpiecznych substancji;
- bokser – idealny pies obronny;
- bloodhound – o najbardziej wrażliwym powonieniu wśród wszystkich psów;
- amerykański Pit Bull Terrier – relatywnie tani, przyjacielski dla człowieka, wytrwały w poszukiwaniach;
- owczarek holenderski – posłuszny, skory do ciężkiej pracy i szybko się uczy;
- wyżeł niemiecki krótkowłosy – inteligentny, nieskory do agresji, posłuszny doskonały tropiciel;
- doberman pinczer – silny, atletyczny, doskonały w pochwytywaniu podejrzanych;
- beagle – niewielki, łatwo przedostaje się do trudno dostępnych przestrzeni, ma bardzo wrażliwy węch.
W badaniu przeprowadzonym w 2020 r. z udziałem psów przeszkolonych do wykrywania narkotyków takich jak marihuana, haszysz, amfetamina, kokaina i heroina najlepszą efektywność wykazał labrador retriever (86%), a tuż za nim uplasował się owczarek belgijski malinois (80%). W podobnym eksperymencie skoncentrowanym na płci okazało się, że najskuteczniejsze w pracy detektywistycznej są niekastrowane samce.
Warto dodać, że tresura na psa policyjnego jest długim, żmudnym i kosztownym procesem, który wymaga ogromnego zaangażowania ze strony trenera. Dopuszcza się do niej wyłącznie psy, które wykazują idealne posłuszeństwo. Przebieg szkolenia jest różny w zależności od docelowej roli czworonoga i może opierać się o pozytywną motywację, karanie lub mieszankę obu tych metod.

Trening psa używanego do ataku, źródło: Graphico_/envato
Słynne przypadki zaangażowania psich funkcjonariuszy
W mediach nietrudno jest znaleźć historie bohaterskich psów w służbie prawa, które przyczyniły się do ratowania ludzkiego życia i pochwytywania niebezpiecznych przestępców. Oto kilka z nich:
- W 2018 r. w Sana Ana w Kalifornii 37-letni mężczyzna uciekał autem przed policją powodując szereg poważnych stłuczek. Gdy po rozbiciu swego samochodu zaczął uciekać biegiem dogonił go i pochwycił 8-letni owczarek niemiecki Puskas. W wyniku brutalnego starcia pies stracił 8 zębów, ale zdołał zatrzymać zbiega do czasu pojawienia się funkcjonariuszy.
- W 2017 r. inny niemiecki owczarek Radar zaatakował podwójnego mordercę skrywającego się w ogrodowej szopie. Pies ugryzł przestępcę i zdołał wyciągnąć go na zewnątrz.
- W 2016 r. działający w służbie policji w Los Angeles owczarek belgijski Edo rzucił się na włamywacza, który próbował zabić ojca z trójką synów. W wyniku ataku niedoszły morderca zastrzelił sam siebie.
- Ponad 300 psów przez 4 miesiące wyszukiwało ofiary ataku terrorystycznego na World Trade Center w Nowym Jorku. Uratowały setki żyć, ale wiele z nich zmarło na raka wskutek wdychania toksycznych wyziewów z gruzów wieżowca.
Psy policyjne niestety nie mają łatwego życia. Długość służby wynosi zwykle od 6 do 9 lat, choć bywa skrócona urazami doznanymi w pracy oraz przeciążeniami ortopedycznymi. Po odejściu na emeryturę psim weteranom trudno jest znaleźć dom – nie są już najmłodsze, mogą być częściowo niepełnosprawne i często gwałtownie reagują na hałasy. Zdarza się więc, że trafiają więc do azylów, gdzie niekoniecznie mają najlepsze warunki.
Na szczęście, na świecie są organizacje zajmujące się czworonożnymi bohaterami i zbierające pieniądze na ich godziwe utrzymanie. Również w Polsce można znaleźć psy policyjne do adopcji – co roku jest ich około 150. Są one zwykle wyjątkowe inteligentne i posłuszne, ale mogą oczywiście cierpieć z powodu doświadczeń z okresu służby. Nie poleca się ich więc do domów z małymi dziećmi ani innymi zwierzakami. Odpowiedzialna decyzja o adopcji i zapewnienie psiemu emerytowi dobrego życia to doskonały sposób, aby odwdzięczyć się za jedną z najmniej docenianych, acz wyjątkowo trudnych prac na świecie.
Psy policyjne – pytania i odpowiedzi
W jakich służbach wykorzystuje się psy?
Wytresowane psy znajdują zastosowanie w policji, straży granicznej, straży pożarnej, więziennictwie, a także agencjach zajmujących się np. zwalczaniem narkotyków lub przeciwdziałaniem atakom terrorystycznym.
Kiedy pies policyjny idzie na emeryturę?
Gdy jest już zbyt stary lub chory, aby wykonywać swoje zadania. Często powodem odejścia są urazy doznane podczas służby.
Co wyczuwa pies policyjny?
Dzięki odpowiedniej tresurze psy policyjne są w stanie wykryć narkotyki, substancje wybuchowe i łatwopalne, hormony, ludzkie ślady, zwłoki.
- „What Do K-9 Police Dogs Do?” American Kennel Club, https://www.akc.org/expert-advice/lifestyle/what-do-police-dogs-do/, 17/12/2024;
- “Canine Use in Law Enforcement” PSPA, https://www.mypspa.org/article/more/canine-use-in-law-enforcement, 17/12/2024;
- “Police Dogs: A Useful Tool or Expensive Legal Nightmare” Madeline Hoyt, https://scholarworks.sjsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1130&context=themis, 17/12/2024;
- “Investigation Police Dog Olfactory Acuity Through: Comparing Various Dog Breeds, Previous Training Experiences and Searching Site on the Detection of Narcotics” Azhar F. Abdel Fattah i in., https://www.researchgate.net/publication/345418294_Investigation_Police_Dog_Olfactory_Acuity_Through_Comparing_Various_Dog_Breeds_Previous_Training_Experiences_and_Searching_Site_on_the_Detection_of_Narcotics, 17/12/2024;
- “14 Popular Police Dog Breeds that Help Law Enforcement” Elise Margulis, https://worldanimalfoundation.org/dogs/police-dog-breeds/, 17/12/2024;




