Ekologia.pl Środowisko Ochrona środowiska naturalnego Żywa idea sprawiedliwego handlu

Żywa idea sprawiedliwego handlu

By Dider Gentilhomme (Fairtrade Labelling Organizations International) [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY 2.5], via Wikimedia Commons

W drugi weekend maja przypada największe święto Fair Trade – Światowy Dzień Sprawiedliwego.Sprawiedliwy Handel stał się zatem jednym z najszybciej rosnących rynków na świecie. W 2014 roku łączna sprzedaż produktów Sprawiedliwego Handlu na świecie wyniosła ponad 6 mld euro i ma tendencję wzrostową. W Polsce sprzedaż przekroczyła równowartość 2 mln euro. Jednak czy zawsze Sprawiedliwy Handel jest taki sprawiedliwy?

Człowiek ważniejszy od zysku

Podstawowym celem ruchu Sprawiedliwego Handlu jest pomoc w rozwoju najuboższych społeczności z Trzeciego Świata oraz budowanie bezpośrednich relacji pomiędzy mieszkańcami w krajach biednych a konsumentami w bogatych częściach świata. Jest to forma pomocy rozwojowej dla marginalizowanych przez globalizację drobnych rolników i rzemieślników, dzięki czemu mogą oni utrzymać się z własnej pracy i sprzedaży wytworzonych przez siebie produktów. Sprawiedliwy Handel gwarantuje producentom w ubogich krajach sprawiedliwe wynagrodzenie poprzez zapewnienie gwarantowanej ceny minimalnej za ich produkty oraz system przedpłat na zamówione towary. Gwarancję stanowią bezpośrednie długoterminowe umowy handlowe.

Istotą Sprawiedliwego Handlu są godne i bezpieczne warunki pracy. Wykluczona jest praca dzieci i niewolników oraz zjawiska dyskryminacji, a pracownikom zapewnia się uczestnictwo w demokratycznym podejmowaniu decyzji. Ponadto mają oni możliwość podnoszenia swoich kwalifikacji. Sprawiedliwy Handel pomaga także tworzyć warunki dla zrównoważonego rozwoju lokalnych społeczności, poprawy ochrony zdrowia, wykształcenia, warunków mieszkaniowych. Wypłacane są premie na projekty rozwojowe, np. budowa wodociągów, dróg czy szkół.

Sprawiedliwy Handel opiera się także na dbałości o środowisko naturalne. Przy produkcji nie korzysta się z chemicznych nawozów i środków ochrony roślin, uprawy nie wiążą się z wycinką lasów, a wytwórcy dbają o minimalne zużycie energii. Konsumenci produktów dostają więc gwarancję zakupu ekologicznych produktów najwyższej klasy, które nie są szkodliwe dla zdrowia, mają tradycyjne receptury i atesty ekologiczne, nie zawierają sztucznych dodatków oraz składników modyfikowanych genetycznie. Najważniejsze jest jednak, że jako konsumenci produktów Sprawiedliwego Handlu, stajemy się równie ważnym ogniwem tego ruchu, zwiększając popyt, mamy bezpośredni wpływ na jego rozwój.

Geneza ruchu Fair Trade

Początki Ruchu Sprawiedliwego Handlu (Fair Trade) datowane są na lata 50-60., kiedy niektórzy działacze zajmujący się pomocą rozwojową dostrzegli konieczność znalezienia alternatywy wobec międzynarodowego ruchu towarów, produkowanych w niewolniczych warunkach w krajach ubogich, gdzie towary pochodziły często z pracy dzieci. Zwracano także uwagę na kwestię dyskryminacji wyrobów produkowanych przez kobiety. Zaczęto więc kupować i wywozić produkty wytworzone przez lokalnych wytwórców, po czym sprzedawano je w swoich kręgach odbiorców. Z czasem powstały programy rozwojowe, które polegały na imporcie takich towarów i ich sprzedaży w szerszym zakresie. Celem tych działań było danie drobnym wytwórcom w krajach ubogich stałej możliwości zdobywania środków do życia w sprawiedliwych warunkach.

W latach 70. na Zachodzie zaczęły powstawać organizacje, które kupowały hurtowo i importowały towary z tych źródeł. Równocześnie powstawała sieć sklepów, specjalizujących się w sprzedaży towarów pod nazwą “Sklep Trzeciego Świata”. W ten sposób powstała struktura Sprawiedliwego Handlu.

Początkowo wspierano w ten sposób drobne wyroby rzemieślnicze, jak rzeźby, ozdoby czy odzież. Potem zaczęto dostrzegać problemy na rynku podstawowych produktów rolnych. Działacze organizacji Sprawiedliwego Handlu zaczęli wspierać spółdzielnie drobnych producentów kawy, którym na skutek obniżania cen skupu groziło bankructwo. Wytwórcom zaoferowano zatem płatności z góry i gwarancje odbioru całej produkcji. Potem przyszedł czas na takie produkty jak: kakao, ryż, banany, produkty medycyny naturalnej, przyprawy, a także kosmetyki.

Wraz ze wzrostem popytu na produkty Sprawiedliwego Handlu zaistniała konieczność odróżnienia tych produktów od innych wyrobów. Zróżnicowane znaki handlowe stosowane w różnych krajach zostały zastąpione przez jeden certyfikat. Znak Fairtrade przyznawany jest przez jedną z największych na świecie międzynarodową organizacją certyfikacyjną FLO (Fairtrade Labelling Organizations International). Certyfikacja opiera się na ujednoliconych standardach, które poza tym, że stanowią zbiór minimalnych wymagań odpowiedzialności społecznej w ramach produkcji i handlu, to dodatkowo gwarantują producentom godziwą cenę jednocześnie zobowiązując ich do inwestowania części zysków w rozwój ekonomiczny, społeczny i ochronę środowiska. Obecnie FLO kontroluje i certyfikuje ponad 400 organizacji producentów w 58 krajach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej.

Niesprawiedliwy Sprawiedliwy Handel

Jacek Spandel z Instytutu Globalizacji w raporcie „Unfair Fair Trade” sugeruje, że Sprawiedliwy Handel nie jest już taki sprawiedliwy, bo odszedł od własnych idei. A niesprawiedliwość ta ujawnia się w kilku aspektach. Jak czytamy w opracowaniu Instytutu Globalizacji, rzeczywisty obraz Fair Trade to niska jakość produktów, sztywne ceny, źle zarządzane spółdzielnie, zyski niemal wyłącznie dla pośredników z bogatych krajów i niezmienna zła sytuacja biednych zaangażowanych w projekt. Autor publikacji zwraca także uwagę, że Fair Trade, zamiast szukać innowacji, promuje prymitywne metody produkcji. Kolejny problem to fakt, że Fair Trade nie jest już niszową, oddolną inicjatywą. Upowszechniła się, tak jak upowszechniło się logo Fair Trade, które można także spotkać na produktach wielkich koncernów.

W takim razie kupować czy nie kupować produkty z logo Fair Trade?

Celnie to spuentował ten trend Grzegorz Piskalski z Centrumcsr.pl:

Fair trade to jest leczenia objawowe – nie doprowadzi do rozwiązania problemów biednego Południa. Co nie znaczy że nie należy promować FT. Ma on moim zdanie silny walor edukacyjny, otwiera ludziom (konsumentom) oczy na wiele zagadnień. W tym sensie FT przypomina CSR – który też sprowadza się do mówienia o poważnych problemach i proponowaniu mało poważnych ich rozwiązań.

Ekologia.pl

W tekście wykorzystano materiały Polskiego Stowarzyszenie Sprawiedliwego Handlu “Trzeci Świat i My” oraz Koalicji Sprawiedliwego Handlu.