300 milionów ludzi na świecie widzi kolory inaczej. Dlaczego większość z nich to mężczyźni?
Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego tylu mężczyzn ma problemy z rozróżnianiem kolorów, podczas gdy kobiety rzadko zmagają się z tym zaburzeniem? Według Cleveland Clinic daltonizm dotyczy około 1 na 12 mężczyzn i tylko 1 na 200 kobiet. Różnica jest ogromna – a wszystko sprowadza się do… genów.
Jak widzimy kolory?
Nasze oczy rozpoznają kolory dzięki specjalnym komórkom zlokalizowanym w siatkówce oka – tzw. czopkom. Są trzy rodzaje czopków: reagujące na światło czerwone, zielone i niebieskie. Współpracując ze sobą, pozwalają nam widzieć świat w pełnej palecie barw. Ale co się dzieje, gdy jeden typ czopków nie działa prawidłowo albo nie ma go wcale? Wówczas dochodzi do zaburzeń widzenia barw – najczęściej dotyczy to barwy czerwonej i zielonej.
Daltonizm – najczęstsze formy
- Ślepota czerwono-zielona – najczęstsza forma daltonizmu. Osoby nią dotknięte mają trudności z odróżnieniem tych dwóch barw, ponieważ brakuje im odpowiednich czopków lub są one uszkodzone.
- Ślepota niebiesko-żółta – znacznie rzadsza.
- Całkowita ślepota barw (achromatopsja) – ekstremalnie rzadka forma, dotykająca mniej niż 1 na 30 000 osób. Świat wygląda wtedy jak czarno-biały film.
Dlaczego mężczyźni? Genetyka nie kłamie
Daltonizm to najczęściej cecha recesywna sprzężona z chromosomem X. Co to oznacza? Mężczyźni mają jeden chromosom X i jeden chromosom Y. Jeśli odziedziczą wadliwy gen widzenia barw znajdujący się na chromosomie X – nie mają drugiej, „zapasowej” kopii, która mogłaby zrekompensować defekt. Kobiety mają dwa chromosomy X. Jeśli jeden z nich ma wadliwy gen, drugi zazwyczaj działa prawidłowo i „maskuje” problem. Dlatego daltonizm dotyka znacznie częściej mężczyzn. Kobiety mogą być nosicielkami wadliwego genu i przekazywać go potomstwu, ale same rzadko chorują.
A co z daltonizmem nabytym?
Choć geny są głównym winowajcą, daltonizm może też wystąpić później w życiu – niezależnie od płci. Przyczyną mogą być choroby takie jak: zapalenie nerwu wzrokowego, zaćma, jaskra. W takich przypadkach daltonizm nie ma podłoża genetycznego, a jego objawy mogą się rozwijać z wiekiem.
Czy można leczyć daltonizm?
Na razie nie istnieje powszechnie dostępne lekarstwo, które pozwalałoby trwale przywrócić prawidłowe widzenie barw. Ale naukowcy pracują nad eksperymentalnymi terapiami genowymi.
Wstępne badania – prowadzone na zwierzętach i w ograniczonym zakresie u ludzi – polegają na wprowadzaniu funkcjonalnych genów czopków do oka za pomocą nieszkodliwego wirusa. U zwierząt z mutacjami podobnymi do tych u ludzi udało się przywrócić pełne widzenie barw. To daje nadzieję, że w przyszłości podobne metody będą mogły pomóc także ludziom z wrodzonym daltonizmem.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 18 lipca, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
