Bagna, rzeki i lasy jako obrona Polski? Tak może działać Zielona Tarcza Wschód
W Białowieży spotkali się eksperci z Polski i regionu, by omówić naturalne możliwości obronne wschodniej granicy w ramach projektu „Zielona Tarcza Wschód”. Wnioski z debat, dotyczące roli lasów, mokradeł i trudnodostępnych terenów, mają trafić do rządu jako propozycje wzmocnienia bezpieczeństwa Polski i NATO.
Podczas obrad szczególną uwagę zwrócono na Puszczę Białowieską, która – jako największy i najstarszy las w Polsce – stanowi naturalną barierę utrudniającą przemieszczanie się wojsk. Eksperci podkreślali, że gęste drzewostany, liczne bagna i sieć rzek mogą pełnić rolę ekologicznej tarczy na kierunku polsko-białoruskim.
– Tarcza Wschód jest znanym wszystkim projektem, który ma zapewnić bezpieczeństwo państwu i jego obywateli, ale co najważniejsze – to jest projekt defensywny i w tym, moim zdaniem, tkwi jego siła. Nie jesteśmy państwem agresywnym, nikogo nie chcemy atakować, ale musimy podejmować działania, które z naszego punktu widzenia będą gwarantować bezpieczeństwo – mówił na otwarciu seminarium wojewoda podlaski dr Jacek Brzozowski, przypominając defensywny charakter projektu.
Przyroda chroni nas na wiele sposobów
Jednym z kluczowych głosów była wypowiedź dr. hab. Michała Żmihorskiego, dyrektora Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży. Naukowiec podkreślał, że ochrona środowiska to nie tylko troska o bioróżnorodność, ale również o bezpieczeństwo państwa.
– Powinniśmy chronić przyrodę nie tylko, by chronić bioróżnorodność, ale również, żeby chronić własne bezpieczeństwo – mówił dziennikarzom. Zwracał uwagę, że niezmienione, naturalne ekosystemy, takie jak gęste lasy czy rozległe mokradła, mogą skutecznie spowalniać lub utrudniać potencjalny atak.
Żmihorski wskazywał konkretne obszary, które już dziś pełnią funkcję naturalnych przeszkód terenowych: Puszczę Białowieską, Puszczę Knyszyńską, Puszczę Augustowską, Puszczę Romincką, Puszczę Borecką oraz bagna biebrzańskie. Aby w pełni wykorzystać ich potencjał, konieczna jest jednak – jak zaznaczył – zmiana sposobu użytkowania tych terenów.
– Chodzi o to, by zachować naturalność ekosystemów, co utrudniłoby poruszanie się, przejazd pojazdami, a nawet orientację w takim terenie. Chodzi nam o to, by tę dzikość wzmacniać i zaangażować ją do budowania obronności Polski – wyjaśniał.
Przyrodnicy postulują m.in. o zaprzestanie odwadniania naturalnych obszarów. Tylko w Puszczy Białowieskiej znajduje się około 700 km rowów melioracyjnych, którymi woda odpływa, osuszając las. Eksperci uważają też, że na części terenów leśnych można zrezygnować z utrzymywania dróg – pozostawione same sobie szybko zarastają i stają się nieprzejezdne, co sprzyja naturalnemu utrudnianiu ruchu.
Doświadczenia Finlandii i nauki z Ukrainy
Finlandia, która ma ponad 1300 kilometrów granicy z Rosją, planuje pilotażowy projekt rekultywacji torfowisk. Podczas seminarium głos zabrała Ambasador Finlandii w Polsce Päivi Laine, która przedstawiła doświadczenia swojego kraju w wykorzystaniu naturalnych barier na granicy z Rosją. W podobnym tonie wypowiadał się Konsul Honorowy Finlandii w Białymstoku Andrzej Parafiniuk, podkreślając znaczenie lasów i mokradeł jako czynników budujących odporność państwa. Jak zauważa prof. Kristiina Lang z Fińskiego Instytutu Zasobów Naturalnych, odtworzenie mokradeł przy granicy nie tylko zwiększyłoby bezpieczeństwo, ale także zmniejszyło emisję gazów cieplarnianych z osuszonych terenów.
Eksperci odwoływali się również do sytuacji na Ukrainie, gdzie środowisko naturalne wielokrotnie utrudniało działania wojenne, pokazując, jak ważnym elementem obrony mogą być trudno dostępne tereny.
Nie tylko przyroda – także służby i społeczeństwo
Podczas obrad zwracano uwagę, że wykorzystanie przyrody w systemie obronnym wymaga nie tylko działań środowiskowych, ale również nowego podejścia służb i społeczeństwa.
– To nie jest naiwna wizja, w której przyroda sama nas obroni. To wymaga innej roli Straży Granicznej, innych działań służb kontrwywiadowczych oraz większej aktywności obywateli – mówił prof. Maciej Perkowski, współorganizator seminarium.
Dążenie do „zielonego bezpieczeństwa”
Eksperci z RDOŚ Białystok przedstawili praktyczne założenia projektu „Zielona Tarcza Wschód”, a ppłk Maciej Korowaj omówił współczesne uwarunkowania środowiskowe pola walki, odwołując się do przykładów z frontu ukraińskiego.
Kulminacją wydarzenia była debata z udziałem m.in. gen. bryg. Mieczysława Gurgielewicza oraz przedstawiciela Ministerstwa Klimatu i Środowiska Pawła Jaworskiego. Dyskusja dotyczyła wizji „zielonego bezpieczeństwa” – koncepcji łączącej obronność z ochroną przyrody.
W seminarium uczestniczyli badacze, wojskowi, strażnicy graniczni, leśnicy, organizacje pozarządowe i uczniowie Technikum Leśnego w Białowieży. Wspólny wniosek był jednoznaczny: przyroda może stać się jednym z kluczowych elementów systemu bezpieczeństwa państwa – pod warunkiem, że zostanie odpowiednio chroniona i świadomie wykorzystana.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 17 listopada, 2025
- https://1.rodm.pl/2025/11/14/podsumowanie-seminarium-w-bialowiezy/;
- https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C110502%2Cbialowieza-naukowcy-o-wykorzystaniu-przyrody-dla-bezpieczenstwa-polski-i?fbclid=IwY2xjawOHtIlleHRuA2FlbQIxMQBzcnRjBmFwcF9pZBAyMjIwMzkxNzg4MjAwODkyCGNhbGxzaXRlAjMwAAEezSdf2jskuWJBEdfQLYzxMgSJ_r6o8EifQa03rzIFXNEYSzTqQ3ID8_5D1qs_aem_cp0AgRmI3LI0oMmP6akSoQ&brid=xNz3c-zAYKq-iDj--cmC-Q;
