Ludzie już nie chcą sprzątać? Wrony robią to za nich – i wychodzi lepiej!
Problem zaśmiecania ulic dotyka niemal każdego miasta na świecie. Jednym z najbardziej uciążliwych odpadów są niedopałki papierosów — małe, toksyczne, ale wszechobecne. W samej Szwecji stanowią nawet około 60% wszystkich miejskich śmieci. Gmina Södertälje pod Sztokholmem postanowiła więc zrobić coś naprawdę nietypowego: skorzystać z pomocy… wron.
Startup Corvid Cleaning, założony przez Christiana Günthera-Hanssena, opracował system, w którym inteligentne ptaki mogłyby zbierać niedopałki w zamian za niewielką porcję pożywienia. Projekt szybko zyskał międzynarodowy rozgłos, a jeszcze szybciej uruchomił dyskusje o etyce i granicach ludzkiej kreatywności w ochronie środowiska.
Jak działa sprzątanie przez wrony?
W 2022 roku w Södertälje ustawiono specjalne automaty „crow-vending”. Ich działanie było proste: wrona wrzuca do maszyny niedopałek papierosa, automat rozpoznaje odpad. Ptaki otrzymują nagrodę — najczęściej nasiona lub orzeszki ziemne.
Model opiera się na dobrze udokumentowanych zdolnościach krukowatych, słynących z umiejętności rozwiązywania problemów, korzystania z narzędzi i społecznego uczenia się. Oznacza to, że jeśli jedna wrona opanowała „system”, inne mogły podpatrzyć jej zachowanie.
Według Günthera-Hanssena wrony to „najinteligentniejsze ptaki, z najmniejszym ryzykiem przypadkowego połknięcia śmieci” — cecha kluczowa, gdy nagroda zależy od interakcji z mechanizmem.
Startup zakładał nawet potencjalne oszczędności rzędu 75% w kosztach sprzątania ulic. Przy szacowanych 20 milionach koron, jakie Södertälje rocznie wydawało na utrzymanie czystości, stawka była wysoka.
Wrony brodate — ptasi specjaliści od recyklingu
W doniesieniach medialnych pojawia się informacja, że w projekcie wykorzystywane były wrony brodate — jedne z najbardziej inteligentnych ptaków świata. Gatunek ten naturalnie tworzy i używa narzędzi, co prawdopodobnie czyni go bardziej „skłonnym zawodowo” do wykonywania zadań wymagających manipulacji przedmiotami.
To również grupa ptaków wykazująca wyjątkową łatwość w uczeniu się i przekazywaniu wiedzy innym osobnikom. Dzięki temu projekt mógł być teoretycznie skalowalny — wrony miały uczyć wrony.
Czy ptaki powinny sprzątać po ludziach? Kwestie etyczne
Społeczna reakcja na projekt była entuzjastyczna — media społecznościowe pełne były komentarzy o „najmądrzejszym sprzątaniu świata”. Ale równolegle zaczęły pojawiać się wątpliwości. Czy nie wykorzystujemy inteligencji dzikich zwierząt do pracy, która powinna należeć do ludzi?
Wrony nie są trzymane w niewoli — przylatują do automatu dobrowolnie. Ale czy to wystarcza, by uznać projekt za etyczny? Z jednej strony to model nagrody, nie przymusu. Z drugiej — czy nie sugerujemy, że dzikie zwierzęta powinny wyręczać nas w sprzątaniu skutków ludzkich nawyków? Czy nie przerzucamy odpowiedzialności za śmieci na naturę?
Z jednej strony projekt pokazuje, jak kreatywnie można myśleć o problemach środowiskowych i jak ogromny potencjał kryje się w obserwacji zachowań zwierząt. Z drugiej – może odciągać uwagę od prawdziwego źródła problemu, jakim jest ludzkie śmiecenie i brak skutecznych systemów zarządzania odpadami. Istnieją również obawy dotyczące wpływu takiego eksperymentu na naturalne zachowania ptaków, ich dietę czy wzajemne relacje, choć w ramach pilotażu nie stwierdzono poważnych zagrożeń.
Corvid Cleaning podkreślał, że ptaki „same decydują” o uczestnictwie, ale to wciąż eksperyment na żywych organizmach.
Dlaczego projekt nie wyszedł poza pilotaż?
Choć pomysł był medialny, a jego pierwsze efekty — obiecujące, projekt nie przeszedł do realizacji na dużą skalę. Przyczyn było kilka: koszty, brak stabilnego finansowania, niepewność co do długofalowego wpływu na ptaki oraz brak wystarczającego zaplecza organizacyjnego. Pozostaje więc ciekawą, inspirującą koncepcją, która została doceniona za pomysłowość, ale jednocześnie skłoniła do dyskusji, czy kierunek, w którym zmierza, jest etycznie właściwy. Bo choć wrony potrafią sprzątać po ludziach zadziwiająco skutecznie, to nie one powinny rozwiązywać problem, który w całości stworzyliśmy my.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 20 listopada, 2025
- https://edtimes.in/this-startup-is-all-about-crows-and-cigarettes-heres-how/;
- https://www.greenmatters.com/pn/clever-crows-are-now-picking-up-cigarette-butts-and-quietly-saving-millions-in-cleaning-costs;
