Mech przeżył 9 miesięcy w próżni kosmicznej. Naukowcy przecierają oczy ze zdumienia
Czy mech może wytrzymać dziewięć miesięcy w kosmicznej próżni, wystawiony na skrajne promieniowanie, wahania temperatury i zupełny brak wody? Okazuje się, że tak — i to zaskakująco dobrze. Nowe badania japońskich naukowców pokazują, że te niepozorne rośliny są jeszcze bardziej wytrzymałe, niż sądziliśmy.
Mech jak niesporczak? Roślinny rekordzista przetrwania
Mchy od dawna porównywane są do niesporczaków — słynnych „niezniszczalnych” bezkręgowców potrafiących przetrwać ekstremalne warunki. Również one wykazują niezwykłą odporność na odwodnienie, mróz, promieniowanie UV i uszkodzenia komórkowe.
Teraz do tej listy można dopisać przetrwanie w przestrzeni kosmicznej.
Zespół kierowany przez biologa Tomomichiego Fujitę z Uniwersytetu Hokkaido umieścił zarodniki mchu Physcomitrium patens w specjalnych kapsułkach przymocowanych do zewnętrznej części Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Przez dziewięć miesięcy zarodniki były wystawione na bezpośrednie działanie: próżni kosmicznej, intensywnego promieniowania, ekstremalnych temperatur, całkowitego braku wody.
Efekt? Ku zdumieniu badaczy, ponad 80% zarodników przetrwało i było zdolnych do kiełkowania po powrocie na Ziemię.
„Spodziewaliśmy się niemal zerowego wskaźnika przeżywalności, ale stało się coś odwrotnego. Większość zarodników przetrwała” – przyznaje Fujita. „Byliśmy autentycznie zdumieni niezwykłą trwałością tych maleńkich komórek roślinnych”.
Dlaczego właśnie ten gatunek?
Physcomitrium patens to jeden z najważniejszych „modelowych” gatunków w biologii roślin. Ma prostą strukturę, dobrze poznany genom i wyjątkowe cechy ułatwiające badanie reakcji komórek na ekstremalne warunki.
Wcześniejsze eksperymenty na Ziemi pokazały, że szczególnie odporne są sporofity, czyli struktury otaczające zarodniki. To właśnie one zostały wystawione na kosmiczne wyzwania — i to one okazały się kluczem do sukcesu.
Analiza po powrocie na Ziemię wykazała jedynie 20-procentowy spadek poziomu chlorofilu a, przy zachowaniu normalnych poziomów innych form chlorofilu. Co najważniejsze, zmiana ta nie wpłynęła na zdrowie zarodników ani ich zdolność do kiełkowania.
Ziemscy pionierzy, kosmiczni kolonizatorzy?
Fujita przypomina, że podobne właściwości pozwoliły prymitywnym roślinom — takim jak mchy, wątrobowce i rogatki — opanować ląd około 500 milionów lat temu. Były jednymi z pierwszych organizmów, które czerpały składniki odżywcze ze skał, tworząc zaczątki gleb, a tym samym umożliwiając dalszy rozwój życia na lądach.
Dlatego dziś mchy interesują nie tylko botaników, ale też… specjalistów od terraformowania planet.
Jeśli organizmy tak odporne są w stanie przetrwać w kosmicznej próżni, mogą znaleźć zastosowanie w przyszłych misjach zakładających zbudowanie prostych ekosystemów na Księżycu czy Marsie.
„Mamy nadzieję, że ta praca otworzy nowe możliwości w zakresie konstruowania ekosystemów w środowiskach pozaziemskich” – mówi Fujita. „Badania nad mchami mogą stać się punktem wyjścia do myślenia o roślinach jako pionierach kolonizacji kosmosu”.
Nowy rozdział w astrobiologii
Odkrycie, że niewielkie zarodniki mchu są w stanie przetrwać tak długą ekspozycję na warunki kosmiczne, sugeruje, że życie na Ziemi ma wewnętrzne mechanizmy obronne zdolne wytrzymać nawet to, co dotychczas uważano za absolutnie zabójcze.
Badania zostały opublikowane w czasopiśmie iScience, dodając kolejny element do układanki dotyczącej granic życia na naszej planecie — oraz poza nią.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 21 listopada, 2025
- https://www.sciencealert.com/moss-survived-9-months-in-the-vacuum-of-space;
- https://www.cell.com/iscience/fulltext/S2589-0042(25)02088-7?_returnURL=https%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS2589004225020887%3Fshowall%3Dtrue;
