Naukowcy ostrzegają: twoja dieta może niszczyć planetę, a przyszłość żywienia należy do roślin
Aktualizacja globalnych zaleceń tzw. diety planetarnej po raz kolejny wskazuje jednoznacznie: ograniczenie mięsa i nabiału na rzecz produktów roślinnych to nie tylko kwestia zdrowia, ale też przetrwania planety.
4 listopada 2025 roku Międzynarodowa Komisja EAT-Lancet opublikowała zaktualizowaną wersję globalnych zaleceń żywieniowych, które mają stanowić fundament zdrowych, zrównoważonych i sprawiedliwych systemów żywnościowych. Nowa edycja raportu – określana jako dieta planetarna 2025 – została opracowana z myślą o wyżywieniu prognozowanej populacji 10 miliardów ludzi do 2050 roku.
Mniej mięsa, więcej roślin
Zaktualizowane zalecenia stawiają na przewagę pełnoziarnistych zbóż, orzechów, warzyw, owoców i roślin strączkowych, a więc produktów, które mają zapewnić nie tylko zdrowie ludzi, lecz także stabilność ekologiczną planety. Spożycie mięsa, nabiału i ryb ma być ograniczone do symbolicznych ilości.
Eksperci podkreślają, że w większości regionów świata wciąż występują niedobory warzyw, owoców, orzechów i pełnych ziaren, przy jednoczesnym nadmiarze mięsa, nabiału, cukru i wysoko przetworzonej żywności. To właśnie ta nierównowaga stanowi jedno z głównych wyzwań współczesnych systemów żywnościowych.
Światowe wytyczne wciąż za mało roślinne
Choć świadomość korzyści płynących z diety roślinnej rośnie, większość krajowych zaleceń żywieniowych wciąż skupia się na produktach pochodzenia zwierzęcego. Potwierdza to najnowsze badanie wspierane przez organizację ProVeg International, opublikowane w Proceedings of the Nutrition Society.
Analiza wytycznych ze 100 krajów pokazała, że:
- 18% krajów nie wspomina o roślinnych źródłach białka,
- 30% pomija roślinne źródła żelaza,
- 39% nie omawia roślinnych źródeł wapnia,
- aż 60% nie zawiera żadnego stanowiska w sprawie diet wegetariańskich i wegańskich – mimo że ponad 1,5 miliarda ludzi na świecie już je stosuje.
„Silne wytyczne to dopiero początek. Równie ważne jest tworzenie takich warunków, by zdrowe i zrównoważone wybory żywieniowe były łatwiejsze i bardziej dostępne dla wszystkich” – podkreśla Jasmijn de Boo, Global CEO ProVeg International.
Dr Anna-Lena Klapp, główna autorka badania i szefowa działu badań w ProVeg International, zwraca uwagę, że narodowe rekomendacje żywieniowe często utrwalają tradycyjne wzorce żywienia, w których mięso i nabiał traktowane są jako niezbędne elementy codziennej diety – mimo dostępności pełnowartościowych roślinnych alternatyw.
„Nadmierne spożycie produktów odzwierzęcych oraz intensywna hodowla zwierząt przyczyniają się do zmian klimatu, utraty bioróżnorodności i zagrożeń dla zdrowia publicznego” – dodaje dr Klapp.
Wdrażanie diety planetarnej w praktyce
Zasady diety planetarnej nie pozostają jedynie na papierze – coraz więcej krajów wprowadza je w życie.
W Holandii system Protein Tracker pozwala sieciom handlowym monitorować i zwiększać udział produktów roślinnych w sprzedaży, a w Wielkiej Brytanii program School Plates wspiera szkoły w oferowaniu bardziej zrównoważonych posiłków.
Podobne działania podejmowane są także w Polsce. Fundacja ProVeg wraz z kampanią RoślinnieJemy pracuje nad wdrożeniem Protein Trackera do polskich sieci handlowych, by ułatwić im pomiar udziału białka roślinnego. Jednocześnie rozwija program „Szkoła na Roślinach”, który wspiera placówki edukacyjne w wprowadzaniu zdrowszych, bardziej roślinnych posiłków dla dzieci i młodzieży.
„Każda zmiana w kierunku bardziej roślinnej diety to krok ku zdrowszemu społeczeństwu i bardziej odpornemu systemowi żywnościowemu. W Polsce wciąż mamy ogromny potencjał – zarówno w edukacji żywieniowej, jak i w politykach publicznych” – mówi Marcin Tischner, ekspert ds. zrównoważonego rozwoju w Fundacji ProVeg.
Jedzenie a klimat – wspólna sprawa
Raport EAT-Lancet wskazuje, że żywność jest jednym z kluczowych obszarów walki ze zmianami klimatu. Transformacja systemu żywnościowego może znacząco zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych, poprawić zdrowie społeczeństw i ograniczyć presję na środowisko naturalne.
Nadchodzący szczyt klimatyczny COP30 w Brazylii ma być jednym z najważniejszych momentów do dyskusji o tym, jak polityka żywieniowa i reforma systemów produkcji żywności mogą realnie wspierać globalne cele klimatyczne.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 12 listopada, 2025
- https://proveg.prowly.com/429843-raport-eat-lancet-ponownie-podkresla-kluczowe-znaczenie-zywnosci-roslinnej-dla-zdrowych-zrownowazonych-i-sprawiedliwych-systemow-zywnosciowych;
