Niesamowite odkrycie. Co naukowcy znaleźli w gniazdach sępów?
Z pozoru nic nie zapowiadało, że dawne gniazda sępów w andaluzyjskich górach skrywają coś więcej niż resztki kości i pierza. A jednak – pod grubymi warstwami kostnych szczątków naukowcy odnaleźli prawdziwy skarbiec historii ludzkości.
Orłosępy brodate (Gypaetus barbatus) są jednymi z najbardziej niezwykłych padlinożerców świata. Zjadają niemal wyłącznie kości, które rozbijają, zrzucając je z dużej wysokości na skały. W dawnych wiekach ptaki te licznie zamieszkiwały góry południowej Europy, w tym Półwysep Iberyjski. Dziś pozostało ich zaledwie 309 par lęgowych.
W niektórych rejonach Hiszpanii zachowały się jednak ich dawne „rodzinne posiadłości” – gniazda umieszczone wysoko w niedostępnych jaskiniach skalnych. Te miejsca, porzucane czasem od ponad 130 lat, okazały się niezwykłymi kapsułami czasu.
– Dzięki solidności konstrukcji i ochronnym warunkom mikroklimatycznym jaskiń gniazda orłosępów pełnią funkcję naturalnych muzeów – wyjaśnia ekolog Antoni Margalida z hiszpańskiego Instytutu Badań nad Łowiectwem i Dziką Przyrodą, który kierował zespołem badawczym.
Zespół Margalidy odwiedził 12 opuszczonych gniazd w południowej Hiszpanii, badając ich zawartość warstwa po warstwie. Większość znalezisk stanowiły kości zwierząt kopytnych – zapis diety ptaków, a zarazem świadectwo obecności dzikich gatunków w regionie na przestrzeni wieków.
Między szczątkami badacze natrafili także na fragmenty skorup jaj, należących do kolejnych pokoleń sępów. Ponieważ samice składają zaledwie jedno lub dwa jaja rocznie, te drobne pozostałości mogą pomóc w przyszłych analizach toksykologicznych, ujawniając ślady historycznego skażenia środowiska pestycydami.
Największe emocje wzbudziły jednak przedmioty pochodzenia ludzkiego. W jednym z gniazd naukowcy odnaleźli kompletny sandał wykonany ze splecionych traw esparto, datowany na koniec XIV wieku – czyli mający około 674 lat! Obok niego leżał ozdobny fragment skóry owczej, którego analiza izotopowa wskazała, że gniazdo powstało aż pięć wieków wcześniej niż inne w okolicy.
Wśród innych odkryć znalazły się m.in.: fragment 151-letniego koszyka, bełt do kuszy z zachowaną drewnianą lancą, pleciona proca z trawy esparto, pasek i tkaniny roślinne pochodzące z różnych okresów historycznych.
Naukowcy podkreślają, że sępy przez stulecia nieświadomie tworzyły archiwa zarówno naturalne, jak i kulturowe. W ich gniazdach zachował się nie tylko zapis lokalnej flory i fauny, ale też ślady ludzkiej obecności – włókna, narzędzia, tkaniny.
– Wszystkie te pozostałości pokazują, jak od tysięcy lat mieszkańcy regionu śródziemnomorskiego wykorzystywali roślinne włókna do wyrobu codziennych przedmiotów – zauważa Margalida. – Dla archeologów to rzadkie i cenne źródło informacji o dawnych technikach plecionkarskich.
Choć orłosępy nie budują muzeów z intencją, ich zwyczaje lęgowe sprawiły, że właśnie one stały się opiekunami historii. W niedostępnych jaskiniach, gdzie mikroklimat sprzyja zachowaniu organicznych materiałów, powstały naturalne archiwa czasu – dowód na to, jak nieoczekiwane źródła mogą pomóc w rekonstrukcji przeszłości człowieka i przyrody.
W świecie nauki to odkrycie ma wymiar symboliczny: ptaki, które przez stulecia żywiły się szczątkami, same stały się strażnikami pamięci o dawnych wiekach.
Badania zostały opublikowane w czasopiśmie Ecology
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 9 października, 2025
- https://www.sciencealert.com/medieval-artifacts-uncovered-in-vulture-nests-across-southern-spain;
