Sztuczne życie na wyciągnięcie ręki? Ludzkie jajeczka i plemniki stworzone w laboratorium mogą zmienić wszystko!
Masowa produkcja jajeczek i plemników w laboratorium, umożliwiająca posiadanie dziecka z sobą lub trzema innymi osobami, może wydawać się fabułą rodem z dystopijnej powieści. Jednak ten zaskakujący scenariusz znajduje się obecnie w centrum dyskusji brytyjskiego organu nadzorującego płodność — Human Fertilisation and Embryology Authority (HFEA). Technologia ta, wspierana przez inwestycje z Doliny Krzemowej, może stać się rzeczywistością w ciągu dekady.
Gamety in vitro (IVG) to komórki jajowe i plemniki tworzone w laboratorium z genetycznie przeprogramowanych komórek skóry lub macierzystych. Technologia ta, nazywana “świętym Graalem” badań nad płodnością, obiecuje zniesienie barier wiekowych w poczęciu i otwiera możliwość wspólnego biologicznego rodzicielstwa dla par tej samej płci. Jednak niesie ze sobą również poważne wyzwania medyczne i etyczne, które wymagają regulacji.
Peter Thompson, dyrektor generalny HFEA, podkreśla potencjał tej technologii: „Gamety in vitro mogą znacznie zwiększyć dostępność plemników i komórek jajowych do badań. Jeśli okażą się bezpieczne, skuteczne i akceptowalne społecznie, mogą otworzyć nowe opcje leczenia dla mężczyzn z niską liczbą plemników oraz kobiet z niską rezerwą jajnikową.”
W laboratoriach już udało się wykorzystać laboratoryjnie hodowane komórki jajowe do stworzenia zdrowych myszy — w tym takich, które mają dwóch biologicznych ojców. Jednak podobnego sukcesu z ludzkimi komórkami jeszcze nie osiągnięto. Startupy, takie jak Conception i Gameto, twierdzą jednak, że zbliżają się do tego celu.
Technologia ta otwiera drogę do bardziej radykalnych możliwości, takich jak samotne rodzicielstwo i rodzicielstwo multipleksowe. Samotne rodzicielstwo polegałoby na stworzeniu jajeczka i plemnika z komórek tej samej osoby, co związane jest z dużym ryzykiem genetycznym. Frances Flinter, emerytowana profesor genetyki klinicznej w King’s College London, nazwała ten proces “całkowitym ekstremum kazirodztwa”. Członkowie HFEA zgodzili się, że samotne rodzicielstwo powinno zostać zakazane.
Z kolei rodzicielstwo multipleksowe — czyli tworzenie zarodków przez cztery osoby — nie budzi takich samych obaw genetycznych. Rebecca Taylor z HFEA wyjaśnia, że w tym przypadku dwie pary wytwarzałyby dwa zarodki, a ich komórki zostałyby wykorzystane do stworzenia jajeczek i plemników, które służyłyby do powstania ostatecznego zarodka.
Chociaż zastosowanie IVG jest obecnie zabronione w Wielkiej Brytanii, to naukowcy szacują, że technologia może stać się rutyną w praktyce klinicznej w ciągu dekady. Wyzwaniem pozostaje zapewnienie jej bezpieczeństwa — każda niezamierzona zmiana genetyczna w komórkach mogłaby zostać przekazana przyszłym pokoleniom.
Dyskusje etyczne obejmują również kwestie selekcji zarodków. W regionach o mniej restrykcyjnych przepisach niż w Wielkiej Brytanii technologia ta mogłaby prowadzić do rozwoju tzw. projektowanych dzieci.
Postępy w dziedzinie gamet in vitro zwiastują nową erę w leczeniu niepłodności i badaniach genetycznych. Jednak konieczne jest wypracowanie rygorystycznych regulacji prawnych i etycznych, aby zminimalizować ryzyko i zapewnić, że ta przełomowa technologia będzie używana odpowiedzialnie.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 27 stycznia, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- Maria Mocerino; "Lab-grown sperm, eggs may soon allow parents to customize their future children"; https://interestingengineering.com/health/lab-grown-gametogenesis-hfea-advisory; 27-01-2025;
