Ząb z laboratorium – brzmi jak science fiction, ale to już się dzieje
Dla wielu ludzi wizyta u dentysty to synonim stresu i bólu. Wymiana zęba to dziś inwazyjny proces: chirurgiczne wszczepienie tytanowej śruby w szczękę, długie miesiące gojenia, a następnie mocowanie korony, która nigdy nie będzie czuła się jak prawdziwy ząb. Ale już wkrótce może się to zmienić.
Na całym świecie zespoły badawcze ścigają się, by osiągnąć coś, co jeszcze niedawno wydawało się science fiction – wyhodowanie prawdziwych, biologicznych zębów z ludzkich komórek.
Ząb z laboratorium zamiast implantu
Jedną z pionierek tej dziedziny jest dr Ana Angelova Volponi z King’s College London, dyrektorka studiów podyplomowych z zakresu stomatologii regeneracyjnej. Od niemal dwóch dekad bada, jak pobudzić ludzkie komórki do wzrostu zęba.
Już w 2013 roku Volponi i jej zespół dokonali przełomu – udało im się wyhodować ząb z połączenia ludzkich komórek dziąseł i komórek zarodkowych myszy. W tym roku naukowcy poszli o krok dalej: opracowali nowy materiał do hodowli, który jeszcze lepiej naśladuje środowisko jamy ustnej.
Ten materiał, zwany hydrożelem, zastąpił wcześniej używane rusztowanie z kolagenu. Dzięki niemu „rozmowa” między komórkami odpowiedzialnymi za tworzenie zęba przebiega naturalniej – co pozwala im formować struktury przypominające prawdziwe zawiązki zębów.
„To prawie jak trójnóg – dwa rodzaje komórek muszą ze sobą współpracować, a trzecim elementem jest środowisko, w którym mogą się rozwijać” – tłumaczy Volponi.
Od myszy do człowieka – najtrudniejszy krok
W laboratorium King’s College London naukowcy nadal korzystają z komórek mysich, bo ludzkie wciąż nie potrafią odtwarzać pełnego procesu rozwoju zęba. Ale jeśli uda się to osiągnąć, badaczka widzi dwa możliwe scenariusze wykorzystania tej technologii w stomatologii:
Częściowo wyhodowany ząb można byłoby umieścić w zębodole pacjenta, by sam dokończył wzrost w organizmie. W pełni wyhodowany ząb można byłoby chirurgicznie wszczepić w miejsce brakującego. Które rozwiązanie okaże się bardziej realne – jeszcze nie wiadomo. Pewne jest natomiast to, że prawdziwy, biologiczny ząb byłby rewolucją.
Nie tylko dlatego, że zostałby zaakceptowany przez organizm bez ryzyka odrzutu, ale też dlatego, że dawałby naturalne czucie – w przeciwieństwie do implantów, które, choć trwałe, są sztywne i „martwe”.
Rewolucja w regeneracyjnej stomatologii
Volponi zainspirowała dziesiątki naukowców na całym świecie. Jak zauważa dr Vitor C. M. Neves z Uniwersytetu w Sheffield, jej badania to „kluczowy krok w stronę industrializacji tej technologii” i stworzenia matryc, które pozwolą masowo hodować zęby do zastosowań klinicznych.
Na przykład Katsu Takahashi z Instytutu Badań Medycznych w Osace opracowuje terapię przeciwciałową, która może pobudzić wzrost zębów u osób z wrodzonym bezzębiem. Leczenie to jest już testowane klinicznie i – jak przewidują badacze – może być dostępne jeszcze przed końcem dekady.
Z kolei Pamela Yelick z Uniwersytetu Tufts wyhodowała u świń zęby z mieszaniny komórek ludzkich i świńskich – zaskakująco podobne do ludzkich. Ostateczny cel? Skłonić komórki w ludzkiej szczęce, by same zaczęły wytwarzać nowe zęby.
Wreszcie zespół Hannele Ruohola-Baker z Uniwersytetu Waszyngtońskiego tworzy ludzkie komórki macierzyste miazgi zębów, aby zrozumieć i odtworzyć molekularny plan budowy zęba od podstaw.
„Choć kliniczne wdrożenie zajmie trochę czasu, tempo badań rośnie. W ciągu najbliższej dekady biologiczna naprawa lub wymiana zębów może stać się realną opcją” – mówi Ruohola-Baker.
Nowy uśmiech z probówki?
Perspektywa, w której dentysta zamiast wkręcać tytanowy implant, po prostu wszczepi wyhodowany w laboratorium ząb z Twoich własnych komórek, brzmi jak przyszłość rodem z filmu. Ale wszystko wskazuje na to, że ta przyszłość jest bliżej, niż myślimy.
Jeśli badania nad zębami z laboratorium zakończą się sukcesem, będzie to jedna z największych rewolucji w historii medycyny regeneracyjnej — i być może koniec strachu przed dentystą, jaki znamy dziś.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 24 października, 2025
