Gołąb pocztowy – historia, hodowla i fascynujące fakty | ekologia.pl
Ekologia.pl Środowisko Gołębie pocztowe – poznaj historię ptaków, które ratowały życie podczas wojen

Gołębie pocztowe – poznaj historię ptaków, które ratowały życie podczas wojen

Jako ptaki, które zawsze powracają do domu, gołębie pocztowe oddały ludzkości nieocenione zasługi przed wynalezieniem telegrafu, telefonu i internetu. Przez długie wieki były kluczowym narzędziem komunikacji wykorzystywanym zarówno w czasach pokoju, jak i wojny. Dzięki swojej wyjątkowej zdolności do orientacji w terenie i silnemu instynktowi niejednokrotnie wpłynęły na bieg historii i uratowały wiele ludzkich żyć. Poznaj ich fascynującą historię i współczesne zastosowania.

Gołąb pocztowy

Gołąb wędrowny na dachu, fot. wirestock/envato
Spis treści

Historia gołębi pocztowych: od czasów starożytnych cywilizacji

Pierwsze wzmianki o wykorzystaniu gołębi do przekazywania wiadomości sięgają starożytnego Egiptu. Już w XIV w. p.n.e. udomowionym gołębiom przywiązywano do nogi papirus z wiadomością i pozwalano im wrócić do rodzinnego gniazda, gdzie przebywał adresat. Ten sposób szybkiego przesyłania informacji na duże odległości praktykowany był również w starożytnych Chinach i Grecji.

Podczas igrzysk olimpijskich w starożytnej Grecji gołębie były używane do przekazywania wyników zawodów do odległych miast – atleci wozili je ze sobą do Aten, a później puszczali z „depeszą” do domu. To właśnie ich niezawodność i szybkość uczyniły je idealnymi „posłańcami” w czasach, gdy technologia komunikacyjna jeszcze nie istniała, a podróże lądowe były powolne i niebezpieczne.

W XII w. niesławny mongolski wódz Czyngis-chan wykorzystywał gołębie pocztowe, aby komunikować się ze swoimi hordami – bez ich pomocy skuteczność militarna wielkiego wojownika byłaby na pewno poważnie ograniczona. W tym samym okresie na potrzeby sułtana Nur ad-Dina funkcjonowało już również stałe „połączenie” między Bagdadem a Syrią.

Wóz z gołębiami z okresu I wojny światowej

Wóz z gołębiami z okresu I wojny światowej, źródło: Wikipedia

Gołębie w czasie wojen: wsparcie na polach bitew

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej gołębie pocztowe były masowo wykorzystywane przez armie różnych państw do przekazywania wiadomości między odizolowanymi oddziałami. W ramach działań zbrojnych linie telegraficzne były często niszczone, a gdy radio zawodziło, posłuszne ptaki były najskuteczniejszą formą komunikacji.

Gołębie przewożono w czołgach i wypuszczano z wiadomościami przez małe otwory w bocznej ścianie. Zadanie nie było łatwe, gdyż niemieccy snajperzy delegowani byli do odstrzeliwania ptaków. Uskrzydelni posłańcy wysyłani byli również z okrętów wojennych w przypadku ataku łodzi podwodnych – gołębie przekazywały wówczas dowództwu cenne informacje o lokalizacji tonącej jednostki, tak aby można było uruchomić akcję ratowniczą.

Na zachodnim froncie działał tzw. Pigeon Corps, w którym służyło 400 żołnierzy oraz 22 tys. ptasich posłańców. Niestety, szacuje się, że zaledwie 10% przeżyło ostrzał i trujące gazy.

Jednym z najbardziej znanych przykładów heroizmu gołębi jest historia ptaka o imieniu Cher Ami („Drogi Przyjaciel”). Ten brytyjski gołąb uratował życie ponad 190 żołnierzom amerykańskim w 1918 roku. Pomimo odniesienia ciężkich ran, które wymagały amputacji jednej nóżki, Cher Ami dostarczył wiadomość o lokalizacji oddziału, który znalazł się pod ostrzałem własnych wojsk. Za swoją odwagę został odznaczony francuskim Krzyżem Wojennym. Wypchany gołąb jest dziś częścią ekspozycji Narodowego Muzeum Historii Amerykańskiej.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej gołębie odegrały równie istotną rolę. Setki tysięcy ptaków były trenowane przez wojsko do przenoszenia wiadomości, a także fotografowania terenów wroga za pomocą specjalnych aparatów przymocowanych do ich ciał. Szczególne zasługi oddały w regionie Europy, Indii oraz dzisiejszego Myanmaru.

W 1940 r. na terytorium okupowanej Europy zrzucono 300 skrzynek z gołębiami, każdy z zapasem żywności na 10 dni i kwestionariuszem do wypełnienia. Jeśli ptak wpadł w ręce Aliantów, mieli oni za zadanie posłać kluczowe informacje dotyczące sytuacji na froncie. Z 16,5 tys. wykorzystanych w podobny sposób ptaków przetrwało tylko 1,8 tys.

W Wielkiej Brytanii powstała nawet specjalna jednostka – Pigeon Service – która zajmowała się szkoleniem i utrzymaniem gołębi pocztowych. Brytyjskie Ministerstwo Obrony stworzyło system odznaczeń dla zwierząt zasłużonych w czasie wojny, a wiele gołębi otrzymało prestiżowy medal Dickina, znany jako „zwierzęcy Krzyż Wiktorii”. Warto dodać, że słynne bombardowanie niemieckiego ośrodka produkcji broni w Peenemünde, które obróciło losy wojny, było możliwe właśnie dzięki fotograficznym informacjom przyniesionym przez gołębie.

gołębie pocztowe

Tabela przedstawiająca najsłynniejsze gołębie pocztowe w służbie wojskowej; opracowanie własne

Jak działały gołębie pocztowe?

Gołębie pocztowe, znane ze swojej niezwykłej zdolności do nawigacji, były trenowane w jednym celu: aby zawsze wracać do swojego gniazda. Gdy więc transportowano je na front, umieszczano je w specjalnych klatkach i wypuszczano z wiadomościami zapisanymi na cienkim papierze, który przyczepiano do ich nóg. Posłańcy zawsze kierowali się tam, skąd ich przywieziono.

Jak to możliwe? Ptaki korzystają z wrodzonego „kompasu”, którego działanie wciąż nie zostało do końca wyjaśnione. W opinii większości badaczy mechanizm ten w dużej mierze zależy od orientacji wobec słońca, ale zdaniem niektórych ekspertów istotna jest również zdolność do „wyczuwania” pola magnetycznego Ziemi. Są również opinie sugerujące, że gołębie uczą się rozpoznawać charakterystyczne punkty krajobrazu, a nawet korzystają z dźwięków niskiej częstotliwości. Faktyczne wyjaśnienie nawigacyjnych zdolności jest najprawdopodobniej wynikową kilku z tych czynników.

Jedno jest pewne – gołębiom nie straszne były deszcz i mgła, ani też przeloty nad górami czy dużymi zbiornikami wodnymi. W ramach specjalnej tresury po trzech generacjach i precyzyjnej selekcji przygotowywano do służby również nocne gołębie, które były w stanie pokonywać duże dystanse pod osłoną nocy. Poza snajperami musiały unikać sokołów, które Niemcy wypuszczali w celu zniszczenia ptasiej komunikacji. W odpowiedzi Alianci zaczęli przemalowywać ptaki na czarno, aby uchodziły za kruki.

Znaczenie gołębi w ratowaniu ludzkiego życia podczas działań wojennych jest nie do przecenienia. Niesione w powietrzu informacje pozwalały podejmować lepsze decyzje strategiczne, a przede wszystkim organizować pomoc tam, gdzie była akurat potrzebna.

Gołąb jest w stanie pokonać nawet tysiące kilometrów

Gołąb jest w stanie pokonać nawet tysiące kilometrów, fot. DennisJacobsen/envato

Współczesne dziedzictwo gołębi pocztowych

We współczesnej armii gołębie pocztowe wyparte zostały przez nowoczesne technologie komunikacyjne – ich wkład w historię walczących nie został jednak zapomniany. Na świecie istnieją liczne pomniki i muzea poświęcone skrzydlatym bohaterom. W Wielkiej Brytanii działa organizacja PDSA, która przyznaje medale Dickina także pośmiertnie, a Cher Ami i inne ptaki mają swoje zasłużone miejsce w historii wojskowości.

Fascynacja gołębiami pocztowymi wciąż jednak nie minęła. Ptaki nadal są hodowane w ramach hobby i trenowane, a następnie wykorzystywane w prestiżowych zawodach sportowych. W ostatnich dwóch dekadach były również niestety angażowane do przemytu. Paradoksalnie, jeszcze pod koniec XX w. gołębie pełniły ważną rolę posłańców przenosząc wiadomości w odizolowanym indyjskim stanie Odisha często dotykanym przez kataklizmy. Tamtejsza policja nadal hoduje ponad 150 ptaków na wypadek nieprzewidzianych okoliczności.

Nietrudno jest wyobrazić sobie scenariusz, w którym zawiedzie nas nowoczesna technologia komunikacyjna. Czy gołębie powrócą wówczas do łask?

Gołębie pocztowe – pytania i odpowiedzi

Skąd gołąb pocztowy wie, gdzie ma lecieć?

Gołębie mają doskonały zmysł orientacji w terenie i wracają zawsze do swego domu kierując się najprawdopodobniej słońcem i/lub polem magnetycznym Ziemi.

Jak daleko może dolecieć gołąb pocztowy?

Gołębie pocztowe wysyłane są na dystanse nawet ponad 1000 km – dotychczasowy rekord jednej podróży wynosi 1800 km.

Z jaką prędkością latają gołębie pocztowe?

Średnia prędkość na dużych dystansach wynosi ok. 100 km/h, na krótszych sięga nawet 160 km/h.

 

Bibliografia
  1. “A Fascinating History Of The Carrier Pigeons” Maneka Sanjay Gandhi, https://kashmirobserver.net/2020/07/06/a-fascinating-history-of-the-carrier-pigeons/, 27/11/2024;
  2. “The Heroic WWI Homing Pigeons That Saved Countless Lives” Christopher Klein, https://www.history.com/news/heroic-world-war-i-homing-pigeons-cher-ami, 27/11/2024;
  3. “Pigeons through history” RPRA, https://www.rpra.org/about-rpra/pigeon-history/, 27/11/2024;
  4. “The Incredible Carrier Pigeons of the First World War” IWM, https://www.iwm.org.uk/history/the-incredible-carrier-pigeons-of-the-first-world-war, 27/11/2024;
  5. “Pigeons through the wars” American Racing Pigeon Union, https://www.pigeon.org/pages/pigeons_in_war.html, 27/11/2024;
  6. “Using Carrier Pigeons for Communication in Antiquity” Jeremy Norman, https://www.historyofinformation.com/detail.php?id=3506, 27/11/2024;
  7. “Tools of war – messenger pigeons” Nick Reynolds, https://armyhistory.org/tools-of-war-messenger-pigeons/, 27/11/2024;
  8. “Cher Ami” Smithsonian, https://www.si.edu/object/cher-ami%3Anmah_425415, 27/11/2024;
5/5 - (2 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments