Krajobraz » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia krajobraz
Definicja pojęcia:

krajobraz

Spis treści

Krajobraz, fizjocenoza — niejednorodny, ale jednocześnie odrębny wycinek przestrzenny (traktowany jako fragment powierzchni Ziemi), składający się z różnych ekosystemów połączonych ze sobą wzajemnymi zależnościami. W rozumieniu potocznym krajobraz to pejzaż – dający się zaobserwować i przedstawić graficznie widok charakterystycznego dla danego obszaru fragmentu przyrody wraz z czynnikiem antropogenicznym. Naukowe ujęcie terminu krajobraz jest jednak zdecydowanie szersze. Jest to przy tym termin wykorzystywany przez różne dyscypliny, między innymi przez biologię, geografię, ekologię, antropologię czy architekturę. W związku z tym często spotykamy się z zawężoną i specyficzną dla danej dziedziny definicją krajobrazu.

Rodzaje krajobrazów

Wyodrębniamy zatem m.in.:

Krajobraz kulturowy – przestrzeń będąca wytworem działalności człowieka wraz z elementami przyrodniczymi.

Na stronie internetowej Komisji Krajobrazu Kulturowego możemy zapoznać się z następującą definicją: „Za krajobraz kulturowy uważa się krajobraz przekształcony przez człowieka w wyniku rozwoju cywilizacyjnego. Stanowi on ewolucyjne następstwo krajobrazów pierwotnych (przyrodniczych – różniących się strefowo i piętrowo) jakie istniały na Ziemi do czasów neolitu (…) Krajobraz ten można rozumieć jako antropogenicznie ukształtowany fragment przestrzeni geograficznej, powstały w wyniku zespolenia oddziaływań środowiskowych i kulturowych, tworzących specyficzną strukturę, objawiającą się regionalną odrębnością, postrzeganą jako swoistą fizjonomię (Myga-Piątek, 2001, Nita, Myga-Piątek, 2006)”.

Krajobrazy kulturowe dzielimy ze względu na stopień i typ przekształceń dokonanych przez człowieka. Możemy więc mówić o krajobrazie rolniczym, pogórniczym, przemysłowym, miejskim, turystycznym, jak i sztucznym. Krajobraz sztuczny to próba odzwierciedlenia wybranego rodzaju rzeczywistości przyrodniczej poprzez naśladowanie jej przy użyciu atrap i sztucznych form, takich jak sztuczne plaże czy odwzorowane budowle lub figury zwierząt. Często powstaje dla celów turystycznych na terenie hoteli czy parków rozrywki.

Krajobraz pierwotny – jego elementy nie zostały w najmniejszym stopniu przekształcone przez działalność człowieka.

Krajobraz naturalny – jego elementy nie zostały jak dotąd naruszone przez człowieka na tyle, aby zaburzało to ich naturalną zdolność do samoregulacji. Są to obszary objęte gospodarką rolną czy leśną, dlatego nie mogą być mylone z krajobrazem pierwotnym.

Krajobraz ekologiczny – obszar skupiający w swoich ramach wielość powiązanych ze sobą ekosystemów, wyróżniający się swoistą fizjonomią.

 

krajobraz zimowy. By Meinolf Wewel (Own work) [CC0], via Wikimedia Commons

Krajobraz – definicja w ujęciu ekologicznym

Najbardziej precyzyjną, choć niepozbawioną niedociągnięć definicję naukową krajobrazu prezentuje właśnie jego ujęcie ekologiczne. Krajobraz ekologiczny nazywany jest również fizjocenozą. Mnogość podejść to niejedyne źródło wieloznaczności pojęcia krajobraz. Kolejną komplikację stanowią podobieństwa terminologiczne. W wielu kontekstach krajobraz pozostaje tym samym, co przestrzeń, geokompleks, a nawet ekosystem.

Promowanie działań na rzecz krajobrazu

W 2004 roku Polska ratyfikowała Europejską Konwencję Krajobrazową – umowę przyjętą przez Radę Europy, której celem jest promowanie działań na rzecz krajobrazu „jako istotnego komponentu otoczenia ludzi, jako wyrażenia dzielonej przez nie różnorodności kulturowej i przyrodniczej i jako podstawy ich tożsamości”.

Granice krajobrazu można przyjąć na podstawie charakteryzujących go cech, a są to:

  • istnienie wzajemnych powiązań pomiędzy ekosystemami danego obszaru,
  • odrębność – ekosystemy w ramach jednego krajobrazu mają osobną strukturę, wpływają na siebie, funkcjonują w oparciu o podobne mechanizmy,
  • dynamiczność i zmienność – krajobraz podlega przekształceniom w wyniku procesów rozwojowych, jak i w wyniku zmieniających się pór roku.

krajobraz rolniczy, Interstate295revisited at English Wikipedia [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY-SA 2.5-2.0-1.0], via Wikimedia Commons

Krajobraz w ujęciu systemowym

Krajobraz stanowi swego rodzaju układ ekologiczny (szerszy jednak i nadrzędy wobec układu ekologicznego jakim jest ekosystem), wyróżniający się na danym obszarze poprzez specyficzne ukształtowanie terenu, budowę geologiczną, faunę lub florę. Jest elementem charakterystycznym dla większego obszaru. W jego ramach istnieją specyficzne warunki środowiskowe, w których klimat, temperatura, rodzaj wód i gleb umożliwiają życie i rozwój określonym gatunkom zwierząt i roślin.

Pojęcie to było definiowane wielokrotnie przez badaczy z różnych dziedzin, mających odrębne podejścia. Dla przykładu I. Bogdanowski, M. Łuczyńska-Bruzda, Z. Nowak twierdzą, że krajobraz to: „fizjonomia powierzchni ziemi będąca syntezą elementów przyrodniczych i działalności człowieka” (1979).

Z kolei M. Ruszczycka-Mizera tłumaczy to pojęcie jako: „naoczny wyraz istnienia współdziałania w danym miejscu całego zespołu zjawisk od elementów środowiska naturalnego poczynając, po efekty działania człowieka i to jeszcze z uwzględnieniem elementu czasu, a więc rozwoju historycznego” (1993).

Według T. Szczęsnego krajobrazem jest  „całość przyrody wraz z elementami wprowadzonymi przez człowieka na naturalnie ograniczonym odcinku ziemi, oceniona jako układ warunków naturalnych reprezentujących określone zewnętrzne cechy estetycznowidokowe” (1980).

J. Kondracki i A. Richling twierdzą, że Krajobraz to część epigeosfery (zewnętrznej sfery Ziemi) stanowiącą złożony przestrzennie geokompleks o swoistej strukturze i wewnętrznych powiązaniach” (1983).

 

Krajobraz rolniczy, Ranveig [Public domain], via Wikimedia Commons

 

Bibliografia:

  1. Ekologia krajobrazu, Andrzej Richling, Jerzy Solon, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
  2. Słownik encyklopedyczny, Grażyna Łabno, Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006.
  3. Encyklopedia biologiczna T. V, Zdzisława Otałęga (red. nacz.), Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998.
  4. Nauka o krajobrazie. Podstawy teorii i metody logiczno-matematyczne, Dawid L. Armand, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1980.

 

Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
4.8/5 - (15 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
1 Komentarz
Inline Feedbacks
View all comments

Emm to nic nie pomogło mi. :(