Jak założyć własną pasiekę?
Kto ma pszczoły, ten ma miód – mówi popularne przysłowie, a coraz więcej ludzi przekonuje się do własnej hodowli właśnie w celu zapewnienia sobie źródła tego najzdrowszego ze wszystkich słodyczy. Jeśli pasieka będzie odpowiednio duża, może też stać się źródłem atrakcyjnych zysków finansowych, wspierając jednocześnie lokalny ekosystem. Podpowiadamy, jak założyć pasiekę i z jakimi kosztami należy się liczyć.
Każda hodowla zwierząt wiążę się z odpowiedzialnością i nie powinna być prowadzona pochopnie, bez planu i determinacji. Pierwsze i kluczowa sprawa, to upewnić się czy nikt w rodzinie nie jest uczulony na ukąszenia pszczoły – to naturalne ryzyko pszczelarskiego hobby i profesji, które nie może jednak stwarzać śmiertelnego zagrożenia.
Druga kwestia to wiedza. Pszczoły to nie rybki akwariowe, które można przynieść ze sklepu i podsypywać im regularnie karmy. Prowadzenie własnej pasieki wymaga czasu, pracowitości i cierpliwości, a nade wszystko wiedzy na temat cyklu życia pszczół, radzenia sobie z ich chorobami czy produkcji miodu. Jeszcze na etapie planowania przedsięwzięcia warto więc poszukać książek, poradników internetowych i kursów dla pszczelarzy.
Zakładanie pasieki a przepisy prawne
Aby założyć pasiekę, bądź to na własne potrzeby, bądź w celu sprzedaży produktów pszczelich, musisz koniecznie dokonać pisemnego zgłoszenia takiego zamiaru w Powiatowym Inspektoracie Weterynaryjnym właściwym ze względu na miejsce lokalizacji pasieki. Wbrew błędnym opiniom ani skala pasieki, ani charakter działalności nie zwalniają z tego obowiązku.
Gdy Twoja pasieka zostanie zarejestrowana, uzyska weterynaryjny numer identyfikacyjny i zostanie objęta nadzorem, którego celem jest zwalczanie i monitorowanie chorób zakaźnych, niestety przenoszących się między pszczołami. Obowiązek rejestracji wynika z ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Eksperci dodają, że choć świadomość o obowiązku rejestracji jest wśród małych pszczelarzy wciąż bardzo niska, przynosi ona de facto wiele korzyści, od wsparcia w kontroli zdrowia pszczół po możliwość korzystania z dofinansowania.
Wspomniane wyżej zgłoszenie daje prawo do prowadzenia pasieki i sprzedaży własnych pszczół. Aby wprowadzić do obrotu własny miód, pyłek lub pierzgę, trzeba jednak uzyskać stosowne zezwolenie oraz weterynaryjny numer identyfikacyjny w ramach rolniczego handlu detalicznego bądź sprzedaży bezpośredniej.
Dodatkowego zgłoszenia wymaga zamiar założenia pasieki ekologicznej. Można go dokonać w formie papierowej lub elektronicznej korzystając z formularza dostępnego na stronie Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych: https://www.gov.pl/web/ijhars/zgloszenie-dzialalnosci2. Warto pamiętać jednak, że prowadzenie działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego wymaga spełnienia rygorystycznych wymogów wskazanych w Ustawie z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej (Dz.U. 2022 poz. 1370).
Ule wyposażone być muszą w ramki, fot. romankosolapov/envato
Gdzie i kiedy założyć pasiekę?
Większość małych pszczelarzy decyduje się na założenie pasieki we własnym przydomowym ogrodzie. Lokalizacja ta ma dużo zalet, gdy pozwala na częste doglądanie rojów i zwłaszcza dla początkujących hobbystów jest bardzo wygodna. Planując lokalizację warto jednak mieć na względzie, że pasieka powinna być położona:
- minimum w odległości 10 m od budynków mieszkalnych i gospodarczych, jak również dróg publicznych; dystans można skrócić do 3 m pod warunkiem umieszczenia w nim stałego ogrodzenia o wysokości przynajmniej 3 m;
- w miejscu suchym, cichym i nasłonecznionym;
- w promieniu kilku kilometrów od roślin miododajnych typu lipy, chabry, nagietki, chabry, słoneczniki, drzewa i krzewy owocowe.
Problematyczne jest zakładanie pasiek na terenie miasta. Nie tylko może być ono zabronione lokalnym prawem, ale rodzi także ryzyko niedostatecznej ilość roślin, nadmiernego hałasu oraz zanieczyszczenia powietrza, które nie sprzyja zdrowiu pszczół. Poza tym warto zadbać, aby teren, na którym chcemy rozpocząć działalność nie był zbyt stromy, posiadał przestrzeń do ewentualnego rozszerzania hodowli oraz dostęp do wody – pszczołom trzeba zapewnić możliwość swobodnego picia.
Założenie pasieki najlepiej zaplanować na wiosnę, gdy jest już na tyle ciepło, że pszczołom nie grozi przemarznięcie, ale na tyle wcześnie, że praca w ulach nie buzuje jeszcze pełną parą.
Tabela przedstawiająca podstawowe warunki związane z zakładaniem pasieki; opracowanie własne
Ule i pszczoły, czyli niezbędne zakupy dla pszczelarza
Kolejny krok w procesie zakładania pasieki to inwestycja w infrastrukturę. Podstawą są oczywiście ule, które mogą być wykonane z drewna, sklejek, płyt pilśniowych, ale także słomy lub tworzyw sztucznych, w tym styropianu lub poliuretanu. Te ostatnie, choć mało ekologiczne, chwalone są za lekkość, niewielkie gabaryty oraz mobilność – wykorzystuje się je zwłaszcza gospodarce wędrownej.
Pod względem typu budowy wyróżnia się ule wielkopolskie (najpopularniejsze), ule warszawskie oraz ule Dadanta. Różnią się one kształtami oraz wielkością ramek, stanowiących podstawowe wyposażenie ula. Odległość między ulami powinna wynosić 3-4 m, a początkującym pszczelarzom poleca się zakup dwóch lub trzech ulów.
Kluczowy etap zakładania pasieki to oczywiście zakup pszczół. W naszym kraju najczęściej hoduje się rasę kraińską, kaukaską lub środkowoeuropejską. Podczas zakupu trzeba jednak również pozyskać informacje na temat wieku matki, przebytych chorobach oraz sposobach ich zwalczania. Ekspert będzie w stanie na podstawie oględzin stwierdzić czy dany rój jest zdrowy.
Pszczoły do pasieki można kupić jako:
- gotowy ul z pszczołami;
- odkład, czyli część pszczół wraz z ramkami pozyskany z innej rodziny pszczelej;
- pakiet pszczeli, czyli rodzinę bez plastrów, a ramach której znajduje się czerwiąca matka.
Ule i odkłady pozwalają cieszyć się miodem jeszcze w tym samym sezonie, podczas gdy pakiety wymagają cierpliwości, ale ograniczają ryzyko przenoszenia chorób.
Wreszcie, do prowadzenia pasieki potrzebować będziemy również sprzęt pszczelarski, na który składają się m.in. ubranie ochronne, zmiotka pszczelarska, podkurzacz, miodarka, wanienka do odsklepiania oraz węzy, czyli arkusze wosku, które wtapia się w ramki.
Ile kosztuje założenie własnej pasieki?
Koszty rozpoczęcia działalności pszczelarskiej zależą oczywiście od skali przedsięwzięcia i wybranego rodzaju uli. Cena nowego ula kształtuje się od 200 do nawet 500 zł, ale można oczywiście kupować już używane, razem z pszczołami. Jedna rodzina pszczół potrzebna do zasiedlenia jednego ula to wydatek rzędu 500-600 zł, a komplet odzieży ochronnej kształtuje się ok. 200 zł. Stosunkowo drogie są także miodarka ręczna (nawet 600 zł) oraz stojaki pod ul (ok. 140 zł za sztukę).
Łącznie, aby założyć małą pasiekę, trzeba się liczyć z inwestycją o wartości minimum 5 tys. zł. Do tego warto też doliczyć koszty rocznego utrzymania obejmującego m.in. pożywienie na zimę oraz leki. To ok. 400-500 zł, które trzeba będzie wydać również już w pierwszym roku.
Królowa pszczół otoczona przez robotnice, fot. grafvision/envato
Jak założyć pasiekę – dofinansowanie
Polscy pszczelarze mogą liczyć na pomoc finansową od ARiMR, ale niestety dotyczy ona wyłącznie prowadzonej już działalności. Dopłaty ustala się na podstawie liczby przezimowanych rodzin pszczelich. Dodatkowo w ramach Wspólnej Polityki Rolnej otwierane są okresowe nabory wniosków od indywidualnych pszczelarzy na dofinansowanie zakupu nowego sprzętu, inwestycji związanych z gospodarką wędrowną oraz badaniami identyfikacyjnymi miodu.
Własna pasieka – pytania i odpowiedzi
Kiedy założyć pasiekę?
Prace związane z założeniem pasieki należy przeprowadzać wiosną, gdy temperatury umożliwiają już bezpieczny transport pszczół.
Gdzie kupuje się pszczoły?
Pszczoły można nabyć od bartnika. Ważne, aby jego hodowla była położona dalej niż 5 km od planowej pasieki, aby rój nie uciekł z powrotem. Poleca się też kupowanie rodzin z młoda królową, do wieku jednego roku.
Czy posiadanie pasieki jest opłacalne?
Jeśli pszczoły są zdrowe, z jednego ula można pozyskać rocznie od 10 do nawet 45 kg miodu. Inwestycja w pasiekę zwraca się często już w drugim roku jej prowadzenia.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 18 września, 2024 | Zaktualizowany: 2 września, 2025
- „Jak założyć pasiekę” Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich; https://www.ksowplus.pl/rolnictwo-i-produkcja-rolna/pszczelarstwo/jak-zalozyc-pasieke, 27/08/2024;
- „Jak założyć pasiekę? Poradnik krok po kroku” Centrum Pszczelarskie Łukasiewicz, https://pszczelnictwo.com.pl/baza-wiedzy/jak-zalozyc-pasieke-poradnik-krok-po-kroku, 27/08/2024;
- „Czy pszczelarz ma obowiązek rejestracji pasieki w Inspekcji Weterynaryjnej? Sprawa wygląda jasno” Bartosz Wojtaszczyk, https://www.farmer.pl/produkcja-zwierzeca/pszczelarstwo/czy-pszczelarz-ma-obowiazek-rejestracji-pasieki-w-inspekcji-weterynaryjnej-sprawa-wyglada-jasno,145358.html, 27/08/2024;
- „ZAKŁADANIE ORAZ ZASADY PROWADZENIA PASIEK EKOLOGICZNYCH” Instytut Ogrodnictwa, Państwowy Instytut Badawczy, Skierniewice 2022, https://www.inhort.pl/wp-content/uploads/2023/01/8.1_2022_broszura.pdf ;
- „How to start beekeeping” The Apiarist, https://theapiarist.org/how-to-start-beekeeping/, 27/08/2024;
- “How to Start Beekeeping: Let's Get Bzzzy!” Charlotte Anderson, https://www.almanac.com/beekeeping-101-getting-started-planning-for-bees, 27/08/2024;
