Renesans aktywizmu ekologicznego: ruchy oddolne w Polsce i Europie
Skrzyknąć się z sąsiadami i posadzić las? Tego typu inicjatywy okazują się mieć większe znaczenie niż dyskusje polityków na międzynarodowych szczytach. Oddolne ruchy jednoczą obywateli w działaniach na rzecz środowiska naturalnego, dowodząc, że coraz więcej ludzi ma na sercu dobro Ziemi i przyszłych pokoleń. Daj się zainspirować pomysłami z Polski i Europy!
Fundacja Las na Zawsze
Powstała zaledwie w 2019 r., ale już ma na swoim koncie pierwsze sukcesy i ambitne plany. Najambitniejszy z nich to Połączona Puszcza Polska, czyli projekt odbudowy cennych przyrodniczo, dojrzałych lasów i próba objęcia ich ochroną w ramach jednego organizmu. Do dziś udało się „połączyć” 43 ha lasów, które z punktu widzenia nie zasłużyły, aby stać się rezerwatami.
Fundacja Las na Zawsze sadzi też nowe lasy, skupiając się na jakości. Na każdym hektarze lokowanych jest zaledwie ok. 2 tys. młodych drzewek, które mają przestrzeń do nieskrępowanego rozwoju. Gatunki dobierane są do rodzajów siedlisk i warunków klimatycznych, a martwe drzewo jest pozostawiane jako schronienie dla innych gatunków oraz skarbnica związków odżywczych. W sadzenie wciąż nowych lasów angażują się lokalni wolontariusze, zyskując możliwość odmiany swojego regionu.
Miasto Jest Nasze
Bycie eko nie wymaga wcale myślenia o globalnych ekosystemach. Miasto Jest Nasze to inicjatywa Warszawiaków, którym nie podobał się kierunek zmian w stolicy. Założyli więc grupę, która dziś ma już swoich przedstawicieli w Radzie Miasta i aktywnie uczestniczy w zmianach na lepsze.
Do najciekawszych inicjatyw MJN należy blokowanie nielegalnych wycinek drzew, działania na rzecz zachowania korytarzy napowietrzających w mieście, rozwój zielonych torowisk tramwajowych i promocja nasadzeń drzew wzdłuż najruchliwszych warszawskich ulic. MJN aktywnie walczy również ze smogiem i hałasem w mieście, interweniuje w sprawie dzielnicowych planów zagospodarowania przestrzennego i promuje wykorzystanie papierowych toreb na lokalnym bazarze. Bo warto dbać i zmieniać miasto, w którym żyjemy.
Czysta Wisła, Czysta Odra
Dbać trzeba nie tylko o lasy i miasta, ale także rzeki, które są arteriami życia. Niestety, to w nich gromadzą się odpady z całej Polski, które trują wodne organizmy i obniżają jakość wody. Akcje „Czysta Wisła” i „Czysta Odra” od kilku już lat angażują tysiące wolontariuszy z dziesiątek polskich gmin. Pieszo i na kajakach zbierają oni śmieci z brzegów i powierzchni rzeki, a następnie napełniają nimi worki.
O tym jak ważne są to inicjatywy świadczą efekty – w 2023 r. z Wisły zebrano 110 ton odpadów, a z Odry nawet 165 ton. W 2025 r. z Odry zebrano 206 ton śmieci, z czego ponad połowę stanowił plastik. Do akcji może przyłączyć się każdy, a organizatorzy wspierają ochotników potrzebnym wyposażeniem. Dodatkowo prowadzona jest inicjatywa DrzewaDlaOdry, której celem obsadzenie brzegów naszej drugiej największej rzeki drzewami, które nie tylko stabilizują koryto, ale również filtrują wodę i wspierają lokalną różnorodność biologiczną.
Fridays for Future, czyli Młodzieżowy Strajk Klimatyczny
Jedną z prekursorek oddolnych ruchów ekologicznych w Europie jest Greta Thunberg. Charyzmatyczna nastolatka rozpoczęła w 2018 r. inicjatywę, której zakres przerósł najśmielsze oczekiwania. Fridays for Future (FFF) zaczęło się od… wagarów, a dokładniej młodzieży protestującej przeciwko współczesnej polityce klimatycznej poprzez piątkową absencję w szkole.
Brzmi jak infantylna wymówka, ale Młodzieżowy Strajk Klimatyczny na przestrzeni lat stał się najważniejszą młodzieżową platformą myśli ekologicznej. Nawet jeśli protesty i strajki niczego nie budują, FFF jednoczy, uświadamia i aktywizuje młodych ludzi w całej Europie na rzecz ograniczania emisji i ochrony środowiska naturalnego. Uczniowie i studenci mają w jego ramach możliwość zabrania głosu m.in. w ramach spotkań z politykami.
Friends of the Earth Europe
Największą oddolną inicjatywą ekologiczną w Europie jest ruch Friends of the Earth Europe, czyli Przyjaciele Ziemi. W ramach sieci zrzeszającej 30 dużych organizacji oraz tysiące lokalnych grup organizowane są kampanie, które ciężko jest przemilczeć lub zignorować.
Członkowie Friends of the Earth Europe angażują się nie tylko w akcje protestacyjne, ale przygotowują publikacje i kampanie uświadamiające, wywierające realny wpływ na politykę europejską. W 2021 r. udało się im obnażyć globalny traktat wykorzystywane przez duże korporacje do blokady działań na rzecz klimatu – w rezultacie UE zdecydowała o wycofaniu się z Energy Charter Treaty.
Aktywiści Friends of the Earth Europe zaangażowali się w procesy sądowe przeciwko dużym projektom budowy gazociągów i zebrali 1,2 mln podpisów pod petycją zakazującą stosowania pestycydów w ramach akcji ochrony pszczół i farmerów (Save Bees and Farmers). Dzięki międzynarodowemu zasięgowi i profesjonalnej organizacji inicjatywa osiąga wymierne sukcesy i wspomaga solidarność ponad granicami.
Wild Peak, czyli aktywna odnowa ekosystemów
Wyjątkową przedsiębiorczość w działaniach ekologicznych wykazują Brytyjczycy. W ostatnich latach na obszarze Wysp rozwijanych jest pięć ambitnych projektów renaturyzacyjnych, w których partnerami są lokalni właściciele nieruchomości, biznesmeni, obywatele i organizacje pozarządowe. Jedną z nich jest Wild Peak, czyli plan odnowy i połączenia siedlisk w ramach okręgu The Peak District w północno-środkowej Anglii.
Pieczę nad inicjatywą sprawuje regionalna organizacja Derbyshire Wildlife Trust, ale działania są wynikiem szerokiej współpracy społecznej. Na czym to polega? W całym regionie sadzone są łąki kwietne, odtwarzane lasy i mokradła, a wszystko to przy aktywnej reintrodukcji gatunków, które dawniej zamieszkiwały te strony: bobrów, cietrzewi i kun leśnych. Aktywiści wierzą, że niedługo nad głowami mieszkańców ponownie latać będą orły i rybołowy, w miarę jak łączy się siedliska i przywraca naturalny bieg rzek. Na wykupionej przez Derbyshire Wildlife Trust ziemi lokalne społeczności tworzą nowy rezerwat, nazwany Common Farm, gdzie przyroda ma przejąć kontrolę z korzyścią dla człowieka.
Dlaczego to ważne?
Oddolne inicjatywy ekologiczne powinny być motorem transformacji w kierunku zdrowszej Ziemi. Człowiek, który sam zasadzi drzewo, zbierze worek śmieci lub spędzi dzień na demonstracji w imię przyrody, będzie inaczej patrzył na zasoby naturalne i inaczej żył. Z chwilą, gdy zaczniemy sami dbać o swoje lasy, rzeki i miasta, nauczymy się je bardziej szanować, a szacunek ten będziemy wpajać swoim bliskim. Prawdziwie rewolucje zawsze zaczynają się od zwykłych ludzi!
Opublikowany: 17 sierpnia, 2025 | Zaktualizowany: 20 sierpnia, 2025
- Fundacja Las na Zawsze, https://lasnazawsze.org.pl/, 10/07/2025;
- Miasto Jest nasze, https://miastojestnasze.org/, 10/07/2025;
- Akcja Czysta Wisła, https://www.cycling-recycling.eu/aktualnosci/akcja-czysta-wisla-2024, 10/07/2025;
- Fridays For Future, https://fridaysforfuture.org/, 10/07/2025;
- Friends of the Earth Europe, https://friendsoftheearth.eu/, 10/07/2025;
- Wild Peak, https://www.rewildingbritain.org.uk/local-network/wild-peak, 10/07/2025;
