Zwierzęta w ratownictwie wodnym: psy-ratownicy i ich misje na wodach
Psy-ratownicy kojarzą się przede wszystkim z akcjami poszukiwawczymi w górach i odnajdywaniem ofiar lawin. Ale przyjacielskie czworonogi okazują się również niezastąpionym wsparciem w misjach ratowniczych na wodzie. Poznaj talenty i obowiązki nieustraszonych psów, które ratują życia w morzach, jeziorach i rzekach, również w polskim WOPR.
Psi patrol na wodzie – na czym polega?
Psy-ratownicy mają za zadanie wspierać ludzi w akcjach poszukiwawczych i ratowniczych prowadzonych na rzekach, jeziorach, w morzach i oceanach, jak również na terenach popowodziowych. Mogą też pełnić rolę ratowników na basenach i kąpieliskach.
Są to zwierzęta starannie wytresowane nie tylko w zakresie bezwzględnego posłuszeństwa, ale także zdolności pływackich, wytrzymałości, nurkowania oraz węszenia – paradoksalnie psy mają bowiem tak czuły węch, że są w stanie rozpoznać zapach ludzi i zwierząt nawet w wodzie. Tresura odbywa się zawsze w ramach współpracy z człowiekiem, gdyż każdy pies-ratownik ma swojego przewodnika.
Wyszkolone psy-ratownicy są w stanie realizować szereg niebezpiecznych misji na wodzie, w tym m.in.:
- poszukiwanie osób zaginionych na wodzie,
- transport sprzętu i prowiantu do potrzebujących,
- alarmowanie służb ratowniczych,
- aktywne ratowanie przed utonięciem,
- holowanie poszkodowanych,
- podwodne poszukiwania zwłok i obiektów.
Pies ratowniczy, który znajdzie nieprzytomnego człowieka w wodzie, jest w stanie przewrócić go na plecy, złapać za kamizelkę ratunkową lub odzież i przetransportować do brzegu. Silniejsze rasy są w stanie nawet holować małe łódki i pontony. Szkolenie ratowników obejmuje również takie działania jak skoki do wody z wysokości, nurkowanie na głębokość kilku metrów czy orientowanie się w wodzie mimo wysokich fal.
Tresura psa-ratownika obejmuje szybkie reakcje i skoki do wody, fot. AntonioGravante/envato
Które rasy psów sprawdzają się jako wodni ratownicy?
Misje ratownicze na wodzie są trudne i wymagają szczególnie dobrej kondycji. Dlatego nie każda rasa psów sprawdza się w tej roli. Za najbardziej przydatne uznaje się zwykle nowofundlandy, które z natury uwielbiają wodę i już od setek lat wykorzystywane były przez kanadyjskich rybaków do pomocy w połowach. Duże i bardzo silne, posiadają one podwójne futro o właściwościach wodoodpornych, dzięki czemu mogą pracować nawet w zimnych morzach i oceanach. Co najciekawsze, ich palce są częściowo zrośnięte błonami pławnymi, co jest cechą charakterystyczną gatunków przystosowanych do środowiska wodnego i znacząco ułatwia pływanie.
W ratownictwie wodnym doskonale sprawdzają się też psy rasy labrador retriever, również pochodzące z kanadyjskiego półwyspu Nowej Fundlandii. Ich kariera rozpoczęła się od współpracy z rybakami w zimnych wodach Atlantyku, a oprócz solidnej postury i siły, cechuje je naturalna ochota do kontaktu z człowiekiem, wysoki poziom inteligencji oraz ogromne pokłady energii. Podobne atuty posiadają psy rasy golden retriever, które dodatkowo słyną z lojalności i wyjątkowej podatności na tresurę.
W poczet czworonogich ratowników wodnych zalicza się także portugalskie psy dowodne, które historycznie wykorzystywano do przenoszenia wiadomości między kutrami rybackimi zapuszczającymi się nawet do wybrzeży zimnej Islandii. Rasa odznacza się pokaźnymi rozmiarami, muskularną budową, wyjątkowo kudłatą sierścią oraz błonami pławnymi na łapach. Jako psy atletyczne uwielbiają one wysiłek przy boku zaufanego człowieka i z entuzjazmem wykonują zadane polecenia.
Tabela przedstawiająca rasy psów wykorzystywanych w ratownictwie wodnym; opracowanie własne
Wady i zalety wykorzystania psów w ratownictwie wodnym
Wodne psy-ratownicy lepiej niż ludzie znoszą zimną wodę i sytuacje stresowe. W trudnych warunkach okazują się być niezastąpionym wsparciem ratowników, wykonując polecenia bez typowych dla nas emocji i paniki. Są też zdolne do przepłynięcia dużych odległości, a dzięki holowaniu za pomocą pyska mogą wspierać się siłą wszystkich czterech kończyn. W rezultacie jeden pies ratowniczy jest w stanie jednorazowo uratować nawet sześć osób, co jest niemożliwe dla najlepszego nawet ludzkiego pływaka.
Do niewątpliwych atutów psich ratowników należy również wspomniany już węch, który pozwala znacznie łatwiej odnajdywać zaginionych, zwłaszcza w warunkach niskiej widoczności. Szybkie czasy reakcji i doskonała orientacja w kierunkach świata sprawiają, że akcje z udziałem psów wodnych odznaczają się bardzo wysokim poziomem sukcesu.
Ograniczeniem dla szerszego wykorzystania psów w ratownictwie wodnym jest jednak koszt i czas szkolenia. Tresura trwa nawet dwa lata i wymaga ogromnego zaangażowania również ze strony człowieka, a nie każda służba jest sobie w stanie na taką inwestycję pozwolić. Wodne psy wymagają też regularnych treningów i specjalnej opieki, co dodatkowo podraża i utrudnia ich utrzymanie. Pies-ratownik zwykle żyje ze swoim ludzkim partnerem, który musi poświęcać mu dużo czasu i uwagi – łatwo wyobrazić sobie, że w poszczególnych zespołach ratowniczych liczba ochotników do tej funkcji bywa ograniczona.
Nowofunlandy lubią wodę, a ich łapy mają błony ułatwiające pływanie, źródło: tan4ikk/envato
Wodne psy ratownicze w Polsce
Również nad Wisłą wykorzystuje się dzielne czworonogi do wsparcia działań wodnych służb ratowniczych. W polskim WOPR od kilku lat tworzone są specjalne sekcje psów ratowniczych, które na bieżąco werbują właścicieli psów zainteresowanych udziałem w szkoleniach. Zwierzęta o odpowiednich predyspozycjach poddawane są specjalnie przygotowanym treningom i ćwiczeniom, mającym na celu uzyskanie międzynarodowego certyfikatu ILS (International Life Saving).
Sekcje wodnych psów ratowniczych działają już m.in. w Lipnie, Gdańsku, Dąbrowie Górniczej, Sosnowcu i Katowicach. W 2024 r. pierwszy polski zespół ratownik-pies uzyskał najwyższy stopień „Międzynarodowy Pies Ratowniczy ILS K9”, a dalsze dzielne pary ambitnie zaliczają kolejne szkolenia i egzaminy. Co ciekawe, psim liderem i pionierem wodnego ratownictwa w Polsce jest nie nowofundland, ale biały owczarek szwajcarski o imieniu Kajo!
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 3 czerwca, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- “Newfoundland Breed History: From Fishermen’s Helpers to Loyal Guardians” AKC Staff, https://www.akc.org/expert-advice/dog-breeds/newfoundland-history/, 24/04/2025;
- “Water Rescue Dogs Take Lifeguard Duties Seriously” Working Dogs, https://www.tasteofthewildpetfood.com/articles/working-dogs/water-rescue-dogs-take-lifeguard-duties-seriously/, 24/04/2025;
- “Timmi the Landseer and the exciting world of water rescue dogs” Naturavetal, https://www.naturavetal.co.uk/paw-stories/timmi-the-landseer-and-the-exciting-world-of-water-rescue-dogs, 24/04/2025;
- “Water Rescue Dogs: History, Overview & FAQ” Nicole Cosgrove, https://articles.hepper.com/water-rescue-dogs/, 24/04/2025;
- “What Are Water Rescue Dogs? Purpose, Types & FAQ” Ed Malaker, https://www.dogster.com/lifestyle/what-are-water-rescue-dogs, 24/04/2025;
