Z kuchni prosto do rzeki? Polacy wciąż nie wiedzą, co robić z zużytym olejem
Choć większość z nas deklaruje troskę o środowisko, zużyty olej kuchenny nadal trafia tam, gdzie absolutnie nie powinien — do kanalizacji lub kosza na śmieci. Jak wynika z najnowszego badania przeprowadzonego przez Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna na zlecenie projektu Olejomaty, ponad 50% Polaków pozbywa się oleju w sposób szkodliwy dla środowiska. Aż 84% badanych przyznaje, że właściwa utylizacja tego odpadu ma znaczenie, ale tylko 27% wie, jak to robić prawidłowo. Dlaczego tak się dzieje?
Cichy zabójca infrastruktury
Olej po smażeniu, marynaty, zalewy z konserw — to wszystko trafia do zlewu lub toalety. Efekt? Zatykające się rury, przeciążone oczyszczalnie ścieków, a przede wszystkim — skażenie wód gruntowych. Mimo to jedynie co czwarty respondent potrafi wskazać właściwy sposób utylizacji zużytego oleju. Pozostali najczęściej wylewają go do kanalizacji albo wyrzucają do odpadów zmieszanych, gdzie degraduje inne frakcje i uniemożliwia ich recykling.
Chęci są, systemu brak
Paradoks? Kiedy Polacy dowiadują się o istnieniu specjalnych punktów do zbiórki zużytego oleju — Olejomatach — większość z nich deklaruje gotowość do działania. Choć pierwsze urządzenia pojawiły się dopiero w październiku 2024 roku, już 10% badanych miało okazję z nich skorzystać, a niemal 80% zrobiłoby to, gdyby były dostępne lokalnie.
Co ich motywuje? Przede wszystkim bliskość punktu odbioru (71%), wygodna forma zbiórki (41%) i… drobna nagroda (34%).
– Dziś najpowszechniejszym scenariuszem jest ten, w którym olej ląduje w kanalizacji. Nie dlatego, że Polacy nie chcą być eko — po prostu nie mają wygodnych narzędzi – mówi Małgorzata Rdest, wiceprezeska EMKA Oil, inicjatorka projektu Olejomaty. – Dlatego stworzyliśmy lokalne punkty zbiórki, które działają intuicyjnie. To realna pomoc dla gmin w realizacji celów recyklingowych. Z naszych urządzeń skorzystało już ponad 10 tysięcy osób.
Ekologiczni teoretycy
Zaskakujące wnioski płyną z analizy danych demograficznych. Najgorzej wypadają… najmłodsi. Osoby w wieku 18-24 lata — choć deklarują wysokie zainteresowanie ekologią i doskonale odnajdują się w świecie aplikacji — najrzadziej segregują odpady (tylko 69% regularnie). Co trzeci badany z tej grupy przyznaje, że nie wie, co zrobić z olejem, lub w ogóle się tym nie zajmuje.
– To pokolenie, które może stać się ambasadorem gospodarki obiegu zamkniętego – ale tylko wtedy, gdy dostanie do ręki proste, cyfrowe i intuicyjne narzędzia – komentuje dr hab. Ewelina Szczech-Pietkiewicz ze Szkoły Głównej Handlowej. – Dla młodych ludzi ekologia musi być wygodna i wbudowana w codzienne nawyki. Aplikacje, systemy nagród, integracja z innymi usługami – to klucz do sukcesu.
Małe miasta – wielka zmiana
Obecnie Olejomaty działają już w 45 miejscowościach i ponad 70 lokalizacjach w całej Polsce. Pierwsze efekty są widoczne gołym okiem. W Sochaczewie po zainstalowaniu urządzenia w styczniu 2025 r. mieszkańcy nie tylko zaczęli chętniej oddawać olej, ale też bardziej interesować się segregacją innych odpadów.
– Mieszkańcy mówili nam, że chcą działać ekologicznie, ale nie wiedzą jak. Olejomat był brakującym ogniwem – mówi Daniel Kamil Janiak, burmistrz Sochaczewa. – To pokazuje, że nie potrzeba wielkich inwestycji. Czasem wystarczy jedno dobre rozwiązanie.
Michał Klonowski, prezes PGK w Żyrardowie, podkreśla też aspekt edukacyjny: – Dla wielu osób był to pierwszy moment, w którym zastanowili się: co właściwie robię z olejem? I nagle temat recyklingu przestał być abstrakcją.
Olej w służbie gospodarki o obiegu zamkniętym
Zebrany w Olejomatach olej nie trafia do spalarni — wręcz przeciwnie. Może zostać przetworzony na biopaliwo, świece, środki czystości. Projekt EMKA Oil działa we współpracy z samorządami i aplikacją mobilną, a także oferuje akcje motywacyjne. Kampania „Olej zdasz, drzewko masz!” to przykład inicjatywy, która łączy edukację z realną gratyfikacją — za odpowiednią ilość oddanego oleju użytkownicy otrzymują sadzonki roślin.
Mały gest, duży wpływ
Recykling zużytego oleju może wydawać się drobiazgiem. Ale to właśnie drobne decyzje, podejmowane codziennie w kuchni, budują większy obraz – albo zanieczyszczone rzeki i zatkane kanalizacje, albo działający system obiegu zamkniętego.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 30 maja, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
