Kondor wielki (Vultur gryphus)

Wygląd
Kondor wielki to jeden z największych ptaków latających na świecie. Długość ciała osiąga 1–1,2 m, a rozpiętość skrzydeł – do 3,3 m. Masa ciała waha się od 8 kg do ok. 15 kg – samce są zazwyczaj cięższe (12–15 kg), samice zaś o 1–2 kg lżejsze. Upierzenie jest czarne, z białym kołnierzem przy szyi i u samców – białymi plamami na skrzydłach. Głowa i szyja są pozbawione piór, skóra ma kolor od czerwonego do szarawo czerwonego; u samców pojawia się ciemnoczerwony grzebień (caruncle) i dzwonko (wattle). Młode mają szarobrązowe upierzenie i czarny kołnierz.
Anatomia nóg i pazurów przystosowana jest raczej do chodzenia niż chwytania; palce są proste, a trzeci palec wydłużony. Pazury są tępe, a dziób silnie zakrzywiony – idealny do rozrywania martwego mięsa.
Występowanie
Kondor wielki zamieszkuje Andy, od północnej Wenezueli i Kolumbii aż po Ziemię Ognistą. Preferuje tereny otwarte – góry, kaniony, trawiaste patagońskie stepy oraz wybrzeża Oceanu Spokojnego, na wysokościach od 3000 m do 5000 m n.p.m.
Pokarm
Kondor to padlinożerca. Żywi się głównie dużymi padlinami – zającami, roślinożernymi ssakami (lamy, świnie, krowy, konie), niekiedy – padłymi wielorybami na wybrzeżu. Potrafi wykorzystywać wraki i miejsca, gdzie zbierają się inne padlinożerne ptaki – m.in. sępy z rodzaju Cathartes. Po posiłku może pozostawać niezdolny do lotu przez krótki czas, gdy nadmiernie się najedzą.
Ponadto kondor potrafi pozyskać karotenoidy z roślinnych resztek w trzewiach padliny, co wpływa na kolor jego skóry.
Rozmnażanie
Osiąga dojrzałość płciową w wieku 5–6 lat. Tworzy trwałe pary monogamiczne. Gniazduje na skalnych półkach lub w szczelinach, rzadziej na ziemi. Wysiewa 1–2 jaja – jajo waży około 280 g, wysiadywanie trwa 54–58 dni, a pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 6–10 miesiącach, ale z rodzicami pozostają nawet do 2 lat. Para może rozmnażać się co dwa lata.
Zachowanie i ekologia
Kondory to wyspecjalizowani szybownicy – latają na termikach, używając ich przez 99% lotu, klapiąc jedynie przy starcie. Formują duże stada i w ich strukturze występuje hierarchia – dominują samce dojrzałe. Kolejna ciekawa cecha – urohidrosis, czyli moczenie nóg kałem, co służy chłodzeniu.
Przebywają na dużym terytorium – nawet 200–250 km dziennie w poszukiwaniu padliny. Są łagodni dla mniejszych padlinożerców, zdominowani tylko przez inne kondory.
Relacje z człowiekiem
Według IUCN kondor wielki ma status „narażony” (vulnerable); szacowana populacja to ok. 10 000 sztuk, natomiast bieżące dane z 2024 wskazują na jedynie ok. 6 700 osobników. Zagrożenia to zatrucia – np. od ołowiu, utrata siedlisk i prześladowanie przez rolników, którzy błędnie obwiniają kondory o śmierć bydła.
Występują liczne programy ochronne – w Chile i Argentynie prowadzone są rehabilitacje chorych ptaków, działania transgraniczne i projekty odtwarzania populacji. Kondor pełni ważną rolę kulturową – jest symbolem narodowym w Argentynie, Chile, Kolumbii, Ekwadorze, Boliwii i Peru; często pojawia się w sztuce, mitologii, stemplach i monetach.
Kondor wielki – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Ile waży kondor wielki?
Zazwyczaj od 8 do 15 kg – samce do 15 kg, samice lżejsze o około kilogram.
Jak duża jest rozpiętość skrzydeł?
Średnio około 2,8 m, maksymalnie nawet do 3,3 m.
W jakim środowisku żyje?
W Andach i regionach przybrzeżnych na terenach otwartych – górskich, stepowych i nadmorskich, na wysokościach 3000–5000 m n.p.m.
Co je kondor wielki?
Padlinę dużych zwierząt lądowych i morskich oraz – sporadycznie – świeżą padlinę i małe żywe zwierzęta.
Czy kondor wielki jest zagrożony?
Tak – ma status „narażony”, liczba dzikich osobników spadła do ok. 6–10 tys.