Wangari Maathai
Wangari Maathai urodziła się 1 kwietnia 1940 roku w Nyeri w Kenii, a zmarła w 20211 roku w Nairobii. Była aktywną działaczką ekologiczną, założycielką Partii Zielonych Kenii, laureatką Pokojowej Nagrody Nobla. Jej wysiłki w łączeniu działań na rzecz ochrony środowiska Afryki z przeciwdziałaniem biedzie mieszkańców, znalazły uznanie na całym świecie.
Kiedy sadzimy drzewa, sadzimy równocześnie nasiona pokoju i nadziei. (Wangari Maathai)
Wykształcenie
W 1964 roku Maathai uzyskała dyplom nauk biologicznych w Mount St Scholastica College w Atchison, po czym przyszedł czas na uniwersytecką edukację na Uniwersytecie w Pittsburghu. Następnie realizowała studia doktoranckie w Niemczech oraz na uniwersytecie w Nairobi, by w 1971 roku uzyskać doktorat z dziedziny biologii. Stała się tym samym pierwszą kobietą ze stopniem doktora w Afryce Wschodniej i Środkowej.
Praca zawodowa
Jeszcze podczas studiów doktoranckich na Uniwersytecie w stolicy Kenii Maathai pracowała jako nauczyciel akademicki, prowadząc zajęcia z anatomii weterynaryjnej. Wiedza i zdobyte wówczas doświadczenie pozwoliły jej na objęcie w 1976 roku funkcji przewodniczącego Wydziału Anatomii Weterynaryjnej. Rok później została także profesorem współpracującym tego wydziału. W obu przypadkach była pierwszą kobietą pracującą na tych stanowiskach w całym regionie.
W tym czasie pracowała też jako szef kenijskiego Czerwonego Krzyża. Działała również aktywnie w Krajowej Radzie Kobiet w Kenii, w latach 1981-87 była jej przewodniczącą. To właśnie tam po raz pierwszy przedstawiła swoją ideę wspólnotowego sadzenia drzew w celu odwrócenia skutków wylesiania i pustynnienia. Oprócz oczywistego aspektu ochrony środowiska, działania te miały przyczynić się do zmniejszenia ubóstwa i nędzy. Maathai stała na stanowisku, że bieda wynika w dużej mierze z pustynnienia i erozji ziemi – procesów, które niszczą pola uprawne. Zapobieganie tym procesom miało poprawić byt ludzi, a przy okazji dać pracę najbardziej dyskryminowanej części tamtejszego społeczeństwa – kobietom.
30 milionów drzew
Pomysł znalazł swą kontynuację, kiedy w 1977 roku Wangari Maathai powołała do życia organizację Ruch Zielonego Pasa (Green Belt Movement), której celem było przeciwdziałanie postępującemu pustynnieniu kontynentu i wynikającej z tego biedzie. Kondycja lasów w Kenii wyglądała wówczas dramatycznie, gdyż ich powierzchnia wynosiła raptem 1,7%.
Do dziś organizacja posadziła ponad 30 milionów drzew w miejsce wyciętych lasów. Akcja zalesiania rozprzestrzeniła się z powodzeniem na sąsiednie kraje Afryki, takie jak Tanzania, Uganda, Etiopia, Malawia, Zimbabwe, zaś w samej Kenii w szkółkach leśnych powstało kilkadziesiąt tysięcy miejsc pracy. Obecnie wolontariusze Ruchu Zielonego Pasa zajmują się nie tylko organizacją akcji sadzenia drzew, ale również edukacją, popularyzowaniem zasad prawidłowego odżywiania czy praw człowieka.
We wrześniu 1998 r. Maathai stanęła na czele kampanii Jubileusz 2000 Afryki, której celem było doprowadzenie do umorzenia długu dla krajów afrykańskich. Jej działania przeciwko rabunkowej gospodarce degradującej środowisko naturalne zyskały międzynarodowe uznanie. Równolegle działaczka koncentrowała się na walce przeciwko prześladowaniom opozycji, ograniczaniu swobody poglądów i wszechobecnej korupcji.
Jako przeciwniczka grabieżczej gospodarki lasami, ich karczowaniu oraz wykupywaniu przez osoby prywatne, weszła w otwarty konflikt z ówczesnym władzami, szczególnie z byłym prezydentem Kenii, Danielem Moi, który niszczył parki, by realizować tam swoje inwestycje budowlane i sadzić plantacje herbaty. Kilkakrotnie ryzykowała zdrowie i życie broniąc swoich idei, była pobita przez swoich przeciwników, a w 1999 r. broniąc największego miejskiego parku w Nairobi przed zakusami prezydenta, została ugodzona maczetą. Do dziś o tamtych wydarzeniach przypomina chusta, jaką Maathai nosi na głowie, skrywając bliznę.
Dzięki swojej odwadze, uporowi i charyzmie, Wangari Maathai wygrała starcie z prezydentem. W grudniu 2002 r. została wybrana do parlamentu Kenii z ramienia opozycji, uzyskując 98 % głosów. Prezydent Moi odszedł w niesławie. Jako parlamentarzystka kontynuowała „zieloną politykę”, zakładając m.in. Partię Zielonych Kenii (ang. Mazingira Green Party of Kenya – słowo mazingira w języku swahili oznacza środowisko). W latach 2003-2007 została wiceministrem Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych w rządzie Kenii.
Osiągnięcia
Wysiłki Maathai na rzecz demokracji, praw człowieka i ochrony środowiska znalazły uznanie na całym świecie. Otrzymała szereg nagród, tytułów oraz wyróżnień doceniających jej działania (m.in. nagroda Fundacji Goldmana, tytuł Bohatera Planety, przyznawany przez magazyn Time). Była uznawana jako jedna ze 100 najbardziej wpływowych kobiet na świecie oraz jedna z niewielu osób, które dokonały znaczących działań w zakresie ochrony środowiska. Profesor Maathai była honorowana stopniem naukowym doktora wielu uczelni na całym świecie, m.in. Uniwersytetu Norweskiego (1997), Uniwersytetu w Yale (2004), czy Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine. Jest także posiadaczem Orderu Legii Honorowej – najwyższego odznaczenia prezydenta Francji.
W roku 2004 została laureatką Pokojowej Nagrody Nobla za pracę na rzecz ochrony środowiska, rozwoju demokracji i pokoju. Uzasadnienie Komitetu Noblowskiego brzmiało następująco: „Pokój na Ziemi zależy od naszej zdolności do zabezpieczenia środowiska. Maathai stoi na pierwszej linii walki o sensowny ekologicznie rozwój społeczny, gospodarczy i kulturalny w Kenii i w Afryce”.
Wangari Maathai jest ponadto autorką dwóch książek: Unbowed: One Woman’s Story, stanowiącej jej autobiografię oraz The Green Belt Movement: Sharing the Approach and the Experience, w której dzieli się swoimi doświadczeniami i metodami organizacyjnymi. Zasiadała też w wielu światowych organizacjach, których działania skupiają się na współpracy międzynarodowej i lokalnej w walce o prawa człowieka, respektowanie praw kobiet i ich aktywizację, ochronę środowiska, rozbrojenie i pokój na świecie.
Prof. Maathai zmarła 26 września 2011 roku w Nairobi, po długiej walce z chorobą nowotworową.
Wspaniała kobieta. Murzynka. Odważna i bezkompromisowa. W Polsce nie ma takich. W Polsce drzewa się wycina na masową-skalę. W Polsce Wangari Maathai zostałaby wycięta jak dobre drzewo.