Bliżyńskie Lasy Naturalne – nowy rezerwat na mapie Polski!
Od 27 maja 2025 roku na mapie Polski pojawił się jeden z najważniejszych punktów ochrony przyrody ostatnich dekad – rezerwat Bliżyńskie Lasy Naturalne. To niemal 3 tysiące hektarów dzikiego, zróżnicowanego lasu, skrywającego w sobie rzadkie siedliska, stare drzewostany i bezcenne gatunki zwierząt oraz roślin. Położony w sercu Gór Świętokrzyskich, między aglomeracjami Krakowa, Warszawy, Kielc i Radomia, ma szansę stać się zarówno przyrodniczym skarbem regionu, jak i impulsem do jego zrównoważonego rozwoju.
Las niemal jak Białowieża
Rezerwat przyrody „Bliżyńskie Lasy Naturalne” to największy rezerwat, jaki został powołany od ponad 20 lat. Ma powierzchnię 2 964,91 ha i znajduje się na terenie gmin Bliżyn, Suchedniów oraz Łączna, w powiecie skarżyskim na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Suchedniów.
Obszar Bliżyńskich Lasów Naturalnych, wcześniej znany jako Suchedniowskie Lasy Naturalne, jest wyjątkowy nie tylko w skali regionu, ale i całego kraju. Fragment Puszczy Świętokrzyskiej, który objęto ochroną, porasta m.in. unikalny wyżynny bór jodłowy (abietetum polonicum) – jedno z najrzadszych siedlisk leśnych w Polsce, stanowiący zaledwie 0,2% powierzchni leśnej kraju. To relikt południowo-wschodnich wyżyn, o strukturze zbliżonej do lasów pierwotnych.
Na terenie rezerwatu znajduje się aż 2650 ha drzewostanów ponadstuletnich. Taka skala starego lasu to rzadkość, porównywalna jedynie z Puszczą Białowieską. Nic dziwnego, że Bliżyńskie Lasy nazywane są jej świętokrzyskim odpowiednikiem.
Miejsce życia dzikich mieszkańców
Rezerwat jest domem dla wielu gatunków typowych dla starych, naturalnych lasów. Spotkać tu można m.in. chrząszcza ponurka Schneidera – reliktowego saproksylofaga, który wymaga obecności martwego drewna i starych drzew. W koronach lasu gniazdują sóweczka i włochatka – najmniejsze sowy Europy, a także dzięcioł białogrzbiety – gatunek wymagający rozległych, starych lasów liściastych. Wędrują tędy również wilki, które korzystają z rozległości i dzikości terenu.
Flora rezerwatu to z kolei mozaika kwaśnych i żyznych buczyn, grądów, łęgów, a także roślinności charakterystycznej dla terenów podmokłych. Wśród chronionych i rzadkich gatunków wymienić można czosnek niedźwiedzi, buławnik czerwony, bagno zwyczajne, wroniec widlasty czy parzydło leśne.
Co istotne, rezerwat wyróżnia się bogatą strukturą przestrzenną i wiekową drzewostanu. Zamierające drzewa, złomy i wywroty są naturalnie zastępowane przez młode pokolenia lekkonasiennych gatunków wczesno-sukcesyjnych, takich jak modrzew polski czy sosna zwyczajna. Te młode drzewa zasiedlają luki powstałe w wyniku procesów wykrotowych, odsłaniających głębsze warstwy gleby mineralnej. To przykład dynamicznego i samoregulującego się lasu o wysokim stopniu naturalności.
Szczególną cechą Bliżyńskich Lasów Naturalnych jest wysoka naturalność lasu potwierdzana przez obecność mszaków i epifitów wskaźnikowych, takich jak widłoząb zielony czy bezlist okrywowy.
Ustanowienie rezerwatu Bliżyńskie Lasy Naturalne to ważny krok w kierunku ochrony dziedzictwa przyrodniczego regionu świętokrzyskiego i wzmacniania sieci obszarów chronionych w Polsce. Rezerwat ten będzie nie tylko ostoją bioróżnorodności, ale również miejscem badań naukowych i edukacji przyrodniczej dla przyszłych pokoleń – powiedział wiceminister Mikołaj Dorożała.
Rezerwat dla ludzi i przyrody
Jednym z najważniejszych założeń nowego rezerwatu jest to, że będzie on otwarty dla społeczeństwa. – Rezerwat jest otwarty dla ludzi. Będzie można tu wchodzić, będzie można zbierać grzyby – zapewnił podczas uroczystości powołania rezerwatu wiceminister klimatu i środowiska Mikołaj Dorożała. Teren rezerwatu, obejmujący 2965 ha, jest na tyle rozległy, że możliwe było pogodzenie ochrony przyrody z udostępnieniem obszaru do celów rekreacyjnych i edukacyjnych. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska zakończyła już konsultacje społeczne zarządzeń regulujących ruch pieszy, rowerowy i konny.
Takie podejście wpisuje się w nowoczesne trendy europejskiej ochrony przyrody, które promują świadomy, odpowiedzialny kontakt człowieka z naturą – nie przez jej wykluczanie, ale przez edukację i współistnienie.
W rezerwacie Bliżyńskie Lasy Naturalne można spotkać sóweczkę, fot. Martin Pelanek/Shutterstock
Decyzja poparta nauką i społeczeństwem
Wniosek o utworzenie rezerwatu złożyła Pracownia na rzecz Wszystkich Istot. Jak podkreśla Radosław Ślusarczyk z organizacji, głosowanie rady oraz wizja lokalna są „naukowym potwierdzeniem zasadności tej decyzji”. Wniosek poparły 92 organizacje społeczne oraz aż 150 naukowców, którzy w liście do Ministry Klimatu i Środowiska w sierpniu 2024 roku apelowali o ochronę Bliżyńskich Lasów.
Podkreślali, że w dobie kryzysu klimatycznego i drastycznego zaniku bioróżnorodności, lasy zbliżone do naturalnych – jak te w Bliżynie – są naszym sprzymierzeńcem. Naturalne procesy zachodzące w takich ekosystemach pomagają pochłaniać dwutlenek węgla, zatrzymywać wodę i stabilizować mikroklimat.
Podobną opinię wydała Państwowa Rada Ochrony Przyrody, uznając powołanie dużego rezerwatu w Puszczy Świętokrzyskiej za „potrzebne i kluczowe z punktu widzenia krajowego systemu ochrony przyrody”.
Ekologia się opłaca – subwencje dla gmin
Nowe przepisy umożliwiają także finansowe wsparcie dla gmin, na terenie których utworzono formy ochrony przyrody. Dzięki tzw. subwencji ekologicznej, wprowadzonej ustawą z 25 października 2024 r., Bliżyn, Suchedniów i Łączna otrzymają co roku łącznie 919 150 zł. Te środki samorządy mogą przeznaczyć na dowolne cele – od inwestycji infrastrukturalnych, przez kulturę, po promocję turystyki.
– To nie tylko korzyść dla przyrody, ale i trampolina dla rozwoju lokalnego – mówi Ślusarczyk.
Las pamięci i przemian
Bliżyńskie Lasy Naturalne mają także wartość historyczną. Znaczna część rezerwatu to obszary po dawnych wyrobiskach górniczych z czasów Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Ślady hałd, lejów i dawnych kolejek przypominają o przemysłowym dziedzictwie regionu, które natura zdołała zasklepiać i przekształcić w dzikie ostępy.
Zielona przyszłość
Bliżyńskie Lasy Naturalne mają szansę stać się nie tylko ostoją dla ginących gatunków i reliktowych siedlisk, ale również przestrzenią edukacji ekologicznej, badań naukowych oraz inspiracją do refleksji nad relacją człowieka z naturą. W dobie kryzysu klimatycznego i przyrodniczego, taki rezerwat to symbol mądrej, odpowiedzialnej polityki środowiskowej.
Polska zyskała nowy rezerwat – społeczeństwo nową przestrzeń kontaktu z dziką przyrodą – a klimat, być może, sprzymierzeńca.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 29 maja, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
