Sóweczka zwyczajna – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak sóweczka zwyczajna ciekawostki
Jak sama nazwa wskazuje, sóweczka zwyczajna jest najmniejszym gatunkiem sowy w całej Europie. Jej niepozorne rozmiary mogą jednak mamić – w rzeczywistości jest to bezlitosny drapieżca o wyjątkowo dobrze rozwiniętej strategii zabijania. W przeciwieństwie do innych sów jest też stosunkowo łatwa do zaobserwowania, gdyż prowadzi dzienny tryb życia. Co warto wiedzieć o sóweczek zwyczajach?
Na całym świecie jest ponad 200 gatunków sów. Większość z nich to samotnicy, polujący w nocy. Sowy wyróżnia pionowa postawa i szeroka głowa z oczami umieszczonymi z przodu, które gwarantują widzenie obuoczne. Można je spotkać na całym świecie, za wyjątkiem polarnych czap lodowych i bardzo odizolowanych wysp. Sóweczkę zwyczajną (Glaucidum passerinum) po raz pierwszy opisał Karol Linneusz w 1758 r.
Sóweczka zwyczajna to miłośniczka chłodnych świtów
Sóweczka zwyczajna występuje w szerokim zasięgu od Europy aż po Syberię. Nie jest jednak powszechna na naszym kontynencie, preferując strefy o raczej chłodniejszym klimacie. Jej widokiem nacieszyć się więc mogą mieszkańcy Szwecji, Finlandii, Ukrainy i Estonii, a także górskich obszarów Austrii, Szwajcarii i północnych Włoszech. Ma swoje lęgowiska również w południowej części Niemiec i na Bałkanach. W Polsce spotykana jest przede wszystkim w górach oraz Puszczy Białowieskiej.
Jeśli nie w górach, sóweczkę zwyczajną spotkamy przede wszystkim w iglastych lasach tajgi, gdzie ochoczo podporządkowuje sobie dziuple pozostawione przez dzięcioły. Idealne miejsce do życia to skraj lasu, w pobliżu mokradeł lub zbiorników wodnych, gdzie oprócz chłodu, jest i sporo wilgoci. W takich właśnie miejscach około świtu i przed samym zmierzchem sóweczka zwyczajna korzysta z życia w pełni.
Sóweczka zwyczajna jest mała, ale wcale nie najmniejsza
W całej Europie żyje 13 gatunków sów – sóweczka jest spośród nich najdrobniejsza. Samce, które są mniejsze, mierzą od 15 do 17 cm na wysokość i ważą zaledwie 50-65 g, a więc tyle co średnie kurze jajko. Samiczki dorastają nawet 19 cm, a te najcięższe mogą ważyć do 77g. Rozmiar jest przy tym jedyną cechą, która odróżnia płcie – umaszczenie jest identyczne wskroś całego gatunku, za wyjątkiem pisklaków, które są w większości czarne, z jaśniejszym podbrzuszem. Dorosła sóweczka zwyczajna jest bardzo eleganckim ptakiem, który na dodatek świetnie wtapia się w leśne tło.
Większość ciała pokrywają szarobrązowe pióra poprzetykane fantazyjnymi białymi kropkami. Białe są również łuki brwiowe oraz upierzenie na piersi i brzuchu. Ten ostatni dodatkowo przecinają brązowe pasy. Przysłowiową kropką nad „i” w wizerunku sóweczki zwyczajnej są żółte akcenty w postaci białek oczu oraz krótkiego haczykowatego dzioba. Charakterystyczna cechą gatunku jest brak typowych dla wielu sów „kitek”. W rezultacie okrągła, szeroka głowa, równomiernie spłaszczona na szczycie, sprawia wrażenie sowiego hełmu.
Dla porządku dodajmy, że najmniejszą sową świata jest kaktusówka (Micrathene whitneyi) ważąca zaledwie nieco ponad 30 g i mierząca nie więcej niż 14,5 cm długości.
Sóweczka zwyczajna jako wytrawny drapieżca
Anatomiczne detale sóweczki zwyczajnej, na które jeszcze warto zwrócić uwagę, to mierzące prawie 30 cm w rozpiętości skrzydła oraz nieproporcjonalnie duże stopy zakończone ostrymi, czarnymi szponami. To „wyposażenie” służy oczywiście zdobywaniu pożywienia, które jest w 100% żywe i mięsiste. Sóweczki zwyczajne potrafią chwytać mniejsze ptaki w locie!
Zdecydowaną większość diety sóweczki zwyczajnej stanowią jednak małe ssaki – karczowniki, lemingi i myszy, a także nietoperze. Poza tym nie gardzą jaszczurkami, rybami oraz owadami. Ofiary najczęściej ważą od 5 do 20 g, ale sóweczka zwyczajna jest w stanie upolować również zwierzę tak samo wielkie jako ona sama.
Co ciekawe, tak jak wiewiórki jesienią zbierają zapasy orzechów na zimę, tak samo sóweczki zwyczajne magazynują mięso na okres mrozów. Upychają żywność w drzewnych dziurach i korzystają z niego aż do wiosny, ponieważ zimą możliwości polowania są znacznie ograniczone.
Migracje dorosłych osobników są bardzo rzadkie i pojawiają się jedynie w okresie wyjątkowo srogich zim. Młode sóweczki zwyczajne jesienią lub zimą odlatują jednak zwykle w kierunku bardziej przyjaznych klimatycznie stref.
Sowia pewność siebie u sóweczki zwyczajnej
Sóweczki zwyczajne nie należą do ptaków przesadnie płochliwych – lubiącym wstawać rano ornitologom udaje się je obserwować z dość bliskiej odległości. Owa pewność siebie może wynikać z relatywnego poczucia bezpieczeństwa. Sóweczkom zwyczajnym zagrażają wyłącznie inne, większe sowy, które, zazwyczaj mają inny grafik polowań. Schowana w niewielkiej dziupli ptaszyna praktycznie nie ma się czego obawiać, tym bardziej że całe życie spędza na wysokości.
Siedząc na gałęzi sóweczka zwyczajna ma tendencję do kokieteryjnego przekrzywiania główki w obie strony, machania ogonem i wydawania z siebie gwizdów, które słychać na odległość nawet 1 km.
Monogamiczna dziupla
Sóweczki zwyczajne przez większość roku prowadzą samotniczy tryb życia. Na okres lęgowy łączą się jednak w pary, co roku dotrzymując wierności temu samemu partnerowi. Nie jest to jednak aż tak wielkie poświęcenie, jak mogłoby się wydawać, bowiem w stanie naturalnym dożywają maksymalnie 6 lat.
Pary spotykają się w oczywistym celu późną jesienią, a między kwietniem a czerwcem, po miesiącu wysiadywania, w czasie którego samiec samodzielnie karmi samicę, wykluwają się młode sóweczki zwyczajne. W jednym gnieździe może być ich aż 4-8. W wieku ok. 1 miesiąca uczą się latać, ale pozostają jeszcze przez jakiś czas pod troskliwą opieką rodziców. Zajmowanie się potomstwem to obowiązek, które rodzice dzielą bowiem między siebie, choć większość pracy wykonują ojcowie. Matki, jakby z przyzwoitości, odlatują z dziupli na okres wiosennego linienia, pozostawiając wszystko na głowie samca. Na szczęście, pisklaki szybko się usamodzielniają i jeszcze tego samego roku na jesień zakładają własne rodziny.
Ochrona sóweczki zwyczajnej
W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN sóweczki mają status gatunku najmniejszej troski (LC). Nie oznacza to jednak, że nic im nie zagraża. Podstawowym problemem dla przyszłości Glaucidum passerinum jest postępująca deforestacja. Utracone siedliska ograniczają oczekiwaną długość życia, przez co młodych jest mniej. W niektórych regionach Europy sytuacja jest jednak bardziej alarmująca. W niemieckim Schwarzwaldzie wycinka drzew doprowadziła już do całkowitego wyginięcia sóweczek zwyczajnych. Dopiero niedawna reintrodukcja gatunku pozwoliła na nowo ugościć 150 par lęgowych.
W Polsce w Puszczy Białowieskiej wokół dziupli lęgowych sóweczek ustanawiana jest całoroczna strefa ochronna, aby nie dopuścić do zaburzenia procesu rozmnażania.
Opublikowany: 30 maja, 2025 | Zaktualizowany: 1 czerwca, 2025
- “Glaucidium passerinum Eurasian pygmy owl” Animal Diversity Web, https://animaldiversity.org/accounts/Glaucidium_passerinum/, 14/11/2023;
- “Eurasian Pygmy Owl” Nicole Bouglouan, https://www.oiseaux-birds.com/card-eurasian-pygmy-owl.html, 14/11/2023;
- “Eurasian Pygmy-owl Glaucidium passerinum” BirdLife International, https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/eurasian-pygmy-owl-glaucidium-passerinum, 14/11/2023;
- “Eurasian pygmy owl” Animalia; https://animalia.bio/eurasian-pygmy-owl, 14/11/2023;
- “Eurasian Pygmy Owl ~ Glaucidium passerinum” The Owl Pages; https://www.owlpages.com/owls/species.php?s=1850, 14/11/2023;
