Lista 20 najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie. Tylko jedno spoza Azji
Najnowszy raport na temat jakości powietrza wykazał, że 19 z 20 najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie w ubiegłym roku znajdowało się w Azji. Spośród nich aż 13 leży w Indiach – najludniejszym kraju świata, gdzie dynamiczny wzrost gospodarczy opiera się głównie na spalaniu węgla, a setki milionów ludzi żyją w zatłoczonych i zakorkowanych megamiastach. Kolejne cztery miasta z tej listy znajdują się w Pakistanie, a po jednym w Chinach i Kazachstanie. Jedynym miastem spoza Azji jest N’Dżamena, stolica Czadu w środkowej Afryce, uznana za miejsce o najgorszym poziomie zanieczyszczenia powietrza na kontynencie.
Raport przygotowany przez IQAir, szwajcarską firmę monitorującą globalną jakość powietrza, koncentrował się na drobnych cząstkach stałych PM2,5 – jednym z najmniejszych, ale najbardziej szkodliwych zanieczyszczeń. PM2,5 powstaje m.in. w wyniku spalania paliw kopalnych, burz piaskowych oraz pożarów lasów. Jego mikroskopijne rozmiary (około 1/20 szerokości ludzkiego włosa) sprawiają, że może on przenikać do płuc i krwiobiegu, powodując stany zapalne oraz zwiększając ryzyko chorób układu oddechowego, nowotworów, udaru czy zawału serca. Zanieczyszczenie powietrza jest również powiązane z wyższym ryzykiem depresji i stanów lękowych.
Smog w Indiach i Pakistanie: gospodarka kontra zdrowie
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby średnie roczne stężenie PM2,5 nie przekraczało 5 mikrogramów na metr sześcienny. Tymczasem w indyjskim mieście Byrnihat odnotowano w zeszłym roku poziom 128,2 mikrograma – ponad 25 razy więcej niż zalecana norma. „Jestem smutna i bezradna, że Byrnihat wciąż zajmuje czołowe miejsce na tej liście” – powiedziała CNN Suman Momin, 26-letnia mieszkanka miasta liczącego około 70 000 mieszkańców. Jako główne źródła zanieczyszczeń wskazała lokalne fabryki, rozwój budownictwa oraz wycinkę drzew. „Nie wychodzę z domu bez maski” – dodała.
Spośród 20 najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie, 12 znajduje się w Indiach. Stolica kraju, New Delhi, została uznana za najbardziej zanieczyszczoną stolicę świata po raz szósty z rzędu, z rocznym stężeniem PM2,5 na poziomie 91,8 mikrograma. W rankingu znalazło się także sześć miast satelickich Delhi: Faridabad, Loni, Gurugram, Noida, Greater Noida i samo Delhi. W listopadzie ubiegłego roku Delhi zostało spowite gęstym smogiem, który utrudniał ruch lotniczy, ograniczał widoczność i zmusił lokalne władze do ogłoszenia „nagłego wypadku medycznego”.
Mimo że Indie, kraj liczący 1,4 miliarda ludzi, spadły w ogólnym rankingu najbardziej zanieczyszczonych państw z trzeciego na piąte miejsce, raport podkreśla, że problem pozostaje poważnym zagrożeniem zdrowotnym. Zanieczyszczenie powietrza skraca średnią długość życia mieszkańców kraju o szacunkowe 5,2 roku. Sąsiadujące z Indiami Bangladesz i Pakistan zajęły odpowiednio drugie i trzecie miejsce w globalnym rankingu najbardziej zanieczyszczonych krajów pod względem stężenia PM2,5.
Chiny na drodze do poprawy?
Chiny, które jeszcze kilka lat temu dominowały w rankingu miast o najgorszej jakości powietrza, odnotowały niewielką poprawę. Średnie roczne stężenie PM2,5 spadło tam z 32,5 do 31 mikrogramów na metr sześcienny. Jakość powietrza uległa poprawie zwłaszcza w dużych miastach, takich jak Pekin, Szanghaj, Chengdu, Kanton i Shenzhen. W ostatnich latach Chiny prowadziły intensywną kampanię na rzecz ograniczenia emisji i promowania energii odnawialnej. Jednak niedawno organizacje ekologiczne alarmowały, że chiński przemysł energetyczny planuje budowę nowych elektrowni węglowych o łącznej mocy 100 gigawatów – największej od prawie dekady.
Według raportu IQAir, wszystkie 20 najbardziej zanieczyszczonych miast świata przekroczyło normy WHO dotyczące PM2,5 ponad dziesięciokrotnie. Jednak monitorowanie jakości powietrza w niektórych regionach pozostaje problemem. Iran i Afganistan nie znalazły się w tegorocznym raporcie z powodu braku dostępnych danych, a w Azji Południowo-Wschodniej większość krajów ma poważne luki w systemach monitorowania. Z kolei Stany Zjednoczone zapowiedziały niedawno, że przestaną udostępniać dane o jakości powietrza zbierane przez ambasady i konsulaty na całym świecie, co według ekspertów może ograniczyć globalne działania na rzecz poprawy jakości powietrza.
W Ameryce Północnej tylko 17% z 8954 analizowanych miast spełniało normy WHO. Najbardziej zanieczyszczone miasta w regionie – Ontario, Bloomington i Huntington Park – znajdują się w Kalifornii. Mimo to Stany Zjednoczone odnotowały znaczną redukcję poziomów PM2,5, z rocznym spadkiem o 22% w porównaniu do poprzedniego roku.
Jakoś powietrza w Polsce
Według dostępnych danych, jakość powietrza w Polsce w ostatnich latach pozostawiała wiele do życzenia. W 2020 roku miasto Orzesze w województwie śląskim zostało uznane za najbardziej zanieczyszczone w Europie, co odzwierciedlało poważne problemy z jakością powietrza w kraju.
W 2022 roku Polska zajęła 29. miejsce na 37 krajów pod względem najwyższych średniorocznych stężeń dwutlenku azotu (NO₂). Mediana stężenia wyniosła 13 µg/m³, a maksymalne średnioroczne stężenie odnotowano w Katowicach na poziomie 46 µg/m³.
W 2024 roku, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, emisja pyłów zawieszonych PM2,5 i PM10 w przeliczeniu na jednego mieszkańca była najmniejsza od 2000 roku, co wskazuje na pewną poprawę jakości powietrza. Niemniej jednak, Polska nadal przoduje w Unii Europejskiej pod względem wartości tego wskaźnika, ustępując jedynie Łotwie. W rankingu krajów o najgorszej jakości powietrza z 2024 roku Polska znalazła się w połowie stawki – na 75. miejscu na świecie.
W kontekście najbardziej zanieczyszczonych miast w Polsce, oprócz Orzesza, wymienia się również Racibórz i Zgierz.
Warto zauważyć, że pomimo pewnej poprawy w ostatnich latach, jakość powietrza w Polsce wciąż stanowi istotne wyzwanie. Długotrwałe narażenie na zanieczyszczenia powietrza, takie jak pyły zawieszone PM2,5 i PM10, może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym chorób układu oddechowego i krążenia.
Raport IQAir podkreśla, że skuteczna walka z zanieczyszczeniem powietrza wymaga większych inwestycji w energię odnawialną oraz zaostrzenia norm emisji dla pojazdów i przemysłu. Suman Momin z Byrnihat ma nadzieję, że władze podejmą zdecydowane działania, aby poprawić sytuację. „Nie chcę opuszczać mojego miasta, to moje miejsce urodzenia. Chcemy, aby rządy działały na rzecz czystszego powietrza i zdrowia ludzi” – podkreśla.
- Rhea Mogul, CNN ; "The list of the world’s top 20 most polluted cities is out. All but one are in Asia "; https://edition.cnn.com/2025/03/11/india/air-pollution-global-ranking-asia-india-intl-hnk/index.html; 11-03-2025;
- https://www.iqair.com/pl/newsroom/waqr-2024-pr; 11-03-2025;
