Najmniejszy gad na świecie mieści się na czubku palca i ma ogromne genitalia
Brookesia nana to najmniejszy gad świata — kameleon tak maleńki, że mieści się na opuszku palca, ale z genitaliami zaskakująco dużymi jak na swoje rozmiary. Najnowsze badania naukowców z Madagaskaru ujawniają niezwykłą biologię tego mikroskopijnego gatunku i fascynujący przykład ewolucyjnej miniaturyzacji.
Naukowcy niedawno opisali jednego samca i jedną samicę tego gatunku w badaniu opublikowanym 28 stycznia w czasopiśmie Scientific Reports i byli oszołomieni szczególnie małymi wymiarami samca. Mierzący zaledwie 13,5 milimetra w pełni dorosły samiec jest najmniejszym dorosłym gadem, jakiego kiedykolwiek opisano.
W rzeczywistości samiec B. nana mierzył nawet mniej niż jego żeński odpowiednik, który miał długość 19,2 mm od pyska do kloaki.
„Biorąc pod uwagę, że ogólny plan budowy ciała gadów jest raczej podobny do planu ciała ssaków i ludzi, fascynujące jest obserwowanie, jak mogą się zminiaturyzować te organizmy i ich narządy” ‒ powiedział główny autor badań Frank Glaw, herpetolog z Bawarskiego Stanowego Kolekcji Zoologii w Monachium. Jednak nie każdy organ jest tak zminiaturyzowany. Samce jaszczurek i węży mają parę narządów rozrodczych zwanych hemipenami ‒ dwa rurkowate genitalia, które pozostają odwrócone w ciele samca, aż nadejdzie czas na krycie. Narządy rozrodcze hemipeny B. nana miały długość 2,5 mm po całkowitym wywinięciu, co stanowi 18,5 procent całkowitej długości jego ciała.
Co zaskakujące, nie jest to niezwykła cecha wśród najmniejszych jaszczurek na świecie. Zespół odkrył, że długość narządów płciowych wśród spokrewnionych kameleonów waha się od 6,3% do 32,9% całkowitej długości ciała samca, przy czym średnio 13,1% w przypadku 52 gatunków. Chociaż są zwierzęta, które mają znacznie większy stosunek genitaliów do wielkości ciała, w tym kaczki, których długość narządów płciowych może być równa długości ciała, oraz skorupiaki, których genitalia mogą być osiem razy dłuższe niż ich ciała.
„To ujawniło interesujący wzór: najmniejsze gatunki często mają proporcjonalnie większe rozmiary genitaliów” ‒ napisał współautor badania Mark Scherz, herpetolog z Uniwersytetu w Poczdamie w Niemczech. Dlaczego tak się dzieje? Według Scherza może to być związane z dymorfizmem między samcami i samicami tych malutkich gadów. Żart napisał, że nawet jeśli samica pozostaje większa od samca, może się zdarzyć, że „ograniczenie” nakłada się na to, jak małe mogą być jego genitalia. Ponieważ znane są tylko dwa okazy B. nana, trudno jest wyciągnąć jednoznaczne wnioski na temat tej seksualnej dynamiki.
Absolwentka Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Specjalizuje się w technicznych i naukowych tekstach o przyrodzie, zmianie klimatu i wpływie człowieka na środowisko. W swoich artykułach łączy rzetelną wiedzę inżynierską z pasją do natury i potrzeby życia w zgodzie z otoczeniem. Uwielbia spędzać czas na łonie przyrody – szczególnie na Warmii, gdzie najchętniej odkrywa dzikie zakątki podczas pieszych wędrówek i wypraw kajakowych
Opublikowany: 25 listopada, 2025
- https://www.research-in-bavaria.de/research-news/details/meet-the-nano-chameleon-a-new-contender-for-the-title-of-worlds-smallest-reptile; 2021-02-01;
