Budowa ciała
Jaszczurkowate są gadami małej lub średniej wielkości; największe gatunki to kanaryjka mniejsza (Gallotia stehlini) osiągająca długość do 80 cm (wraz z ogonem) i jaszczurka perłowa (Timon lepidus) osiągająca długość do 90 cm.

Jaszczurkowate charakteryzują się wydłużonym ciałem. Głowa pokryta symetrycznie ułożonymi tarczami rogowymi osadzona jest na wyraźnie zaznaczonej szyi; u części gatunków pod tarczkami znajdują się płytki kostne (osteodermy). Powieki jaszczurek są przeważnie ruchome i pokryte drobnymi łuskami; u niektórych gatunków są zrośnięte i przezroczyste (Ophisops). Zęby są ostre i stożkowate; osadzone są na kościach szczęki i żuchwy. Jaszczurkowate posiadają dobrze wykształcony, rozwidlony na końcu język oraz dobrze rozwinięty narząd Jacobsona.

Grzbietowa powierzchnia ciała pokryta jest drobnymi sześciokątnymi łuskami. Na pograniczu szyi i tułowia po stronie brzusznej znajduje się tzw. kołnierzyk utworzony z większych, poprzecznie ułożonych łusek, który ma znaczenie taksonomiczne.

Ogon jaszczurkowatych jest długi i biczykowaty; wykazuje zdolność do autotomii (odruchowego odrzucenia najczęściej w trakcie ucieczki przed drapieżnikiem) oraz szybkiej regeneracji.

Kończyny są dobrze rozwinięte i silnie umięśnione; posiadają po 5 długich palców zakończonych pazurami. Większość gatunków posiada otwory udowe po wewnętrznej stronie ud, przez które podczas pory godowej wydostają się feromony.

Pożywienie
Jaszczurkowate odżywiają się przede wszystkim bezkręgowcami – pająkami, owadami, stonogami, dżdżownicami, ślimakami oraz gąsienicami motyli. Niektóre gatunki odżywiają się również jajami i drobnymi kręgowcami (jaszczurkami i innymi gadami, pisklętami ptaków, młodymi ssakami). Schwytane ofiary są chwytane i miażdżone w szczękach, a następnie połykane. Większość gatunków drapieżnych uzupełnia swa dietę pokarmem roślinnym.

Gatunki zasiedlające wyspy są przeważnie roślinożerne; odżywiają się nektarem kwiatów oraz dojrzałymi owocami, np. kanaryjka niebieskoplama (Gallotia galloti) lub nasionami, jak kanaryjka mniejsza (Gallotia stehlini).

U niektórych gatunków, zarówno drapieżnych, jak i roślinożernych, występuje zjawisko kanibalizmu, np. jaszczurka zwinka może żywić się młodymi osobnikami swojego gatunku lub innych gatunków jaszczurek.

Rozmnażanie i rozwój
Samce jaszczurkowatych w okresie godowym są jaskrawo ubarwione, wykazują silne zachowania terytorialne – toczą walki z innymi samcami o prawo do kopulacji z samicą. Występuje dymorfizm płciowy – samce i samice różnią się miedzy sobą ubarwieniem.

Jaszczurkowate rozmnażają się na lądzie. Są głównie zwierzętami jajorodnymi, nieliczne gatunki są jajożyworodne, jak Eremias multiocellata i jaszczurka żyworodna (Zootoca vivipara), która na większości obszaru występowania wydaje na świat od kilku do kilkunastu młodych po ciąży trwającej ok. 3 miesiące; na południowych krańcach zasięgu jest jajorodna.

Samice po zapłodnieniu składają po kilka-kilkanaście jaj w miękkiej, pergaminowej osłonie, które następnie zagrzebują w ziemi. Jaszczurkowate nie opiekują się swoimi młodymi. Młode wylegają się po kilku tygodniach; zwykle różnią się ubarwieniem od osobników dorosłych – są znacznie ciemniejsze.

W rodzinie jaszczurek właściwych występuje 7 gatunków partenogenetycznych (reprezentowanych wyłącznie przez samice), powstałych w wyniku hybrydyzacji gatunków biseksualnych. Należą do nich: Darevskia armeniaca, D. bendimahiensis, D. dahli, D. rostombekovi, D. sapphirina, D. unisexualis oraz D. uzzeli.

Gatunek Darevskia rostombekovi powstały w wyniku skrzyżowania się samca gatunku Darevskia portschinskii i samicy gatunku Darevskia raddei jest jedynym przykładem kręgowca monoklonalnego; pozostałe gatunki partenogenetyczne wykazują większe zróżnicowanie genetyczne.