Definicja pojęcia:

organizm żywy

Organizm żywy – każda istota roślinna lub zwierzęca, wykazująca wszelkie oznaki życia, tj. oddychanie, metabolizm, wzrost, ruch, rozwój, rozmnażanie, odżywianie. Substancje organiczne, takie jak kwas nukleinowy, białko czy węglowodany nie stanowią materii żywej. Stają się nią dopiero tworząc zorganizowany układ funkcjonalny, który bierze udział we wspomnianych procesach życiowych (np. w metabolizmie).

Organizm żywy to zbiór komórek zorganizowanych w tkanki, które tworzą poszczególne organy, te zaś integrują się w układy. To układ otwarty. Oznacza to, że stale wymienia on informacje i substancje z otaczającym go światłem zewnętrznym, pozostając jednocześnie strukturą stałą i odrębną. Każdy organizm żywy dąży do utrzymania wewnętrznej równowagi, czyli homeostazy.

Badaniem różnorodności organizmów oraz ich klasyfikacją zajmuje się systematyka organizmów.
pixabay.com
Cechy organizmów żywych

Cechy organizmów żywych są to cechy charakterystyczne dla wszystkich istot żywych, na podstawie których można odróżnić je od martwej materii.
Należą do nich:
  • ruch – organizmy zwierzęce wykazują aktywność ruchową np. poprzez zdolność przemieszczania się, organizmy roślinne z kolei poprzez kierowanie liści w stronę światła lub otwieranie się i zamykanie kwiatów;

  • budowa komórkowa – wszystkie organizmy żywe zbudowane są z komórek, które stanowią podstawowe jednostki strukturalne;
  • wzrastanie i rozwój – wzrost oznacza powiększanie rozmiarów i masy ciała, zaś rozwój obejmuje wszystkie przemiany, przez które organizm przechodzi podczas całego życia;
  • odżywianie się – każdy organizm, aby zapewnić sobie niezbędne do życia pierwiastki i związki organiczne pobiera bogaty w nie pokarm;
  • wydalanie – w wyniku przemiany materii powstają zbędne produkty, które muszą zostać odpowiednio szybko wydalone;
  • oddychanie – dzięki oddychaniu organizm żywy uwalnia energię, którą pobrał wraz z pokarmem;
  • zdolność do rozmnażania się – organizmy żywe są predystynowane do powiększania liczby osobników danego gatunku;
  • reakcja na bodźce – organizmy reagują na bodźce takie jak ciepło, zimno, światło, dźwięk, zapach – dzięki temu potrafią przystosować się do panujących warunków, rozpoznają otoczenie i unikają niebezpieczeństwa.
pixabay.com
Strukturę organizmu opisuje hierarchia poziomów jego budowy.
Hierarchia ta dzieli nauki biologiczne na poszczególne gałęzie:
  • poziom pierwiastkowy,
  • poziom związków chemicznych,
  • poziom struktury komórkowej,
  • poziom komórki,
  • poziom tkankowy,
  • poziom narządów,
  • poziom układu narządów, tworzący odrębny organizm wielokomórkowy.

Najmniejszą i podstawową jednostką strukturalną organizmu żywego jest komórka (łac. cellula). Jest ona zarazem podstawową jednostką morfologiczno-czynnościową ustroju zdolną do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych. W dalszej kolejności komórki tworzą tkanki – zespoły komórek o podobnej budowie, wspólnym pochodzeniu, podobnych przystosowaniach i określonych funkcjach pełnionych w obrębie organizmu. U zwierząt tkankowych wyróżniamy tkankę mięśniową, nerwową, łączną, podporową i nabłonkową. Tkanki są elementami składowymi narządów i całych ich układów. Każdy narząd (np. oko, skóra, wątroba, mięsień, owoc, kwiat, pręcik itd.) jest zatem zbiorem tkanek, a także elementem układu narządów, np. układu rozrodczego, pokarmowego, nerwowego, naczyniowego, sercowego itd. Poszczególne układy wyspecjalizowane są w pełnieniu określonych funkcji i czynności, dzięki którym organizm zdolny jest do zachowania homeostazy. Przykładowo, układ krwionośny człowieka ma za zadanie transportować do komórek gazy oddechowe, substancje odżywcze, hormony i usuwać z nich zbędne produkty przemiany materii. Pozwala też na utrzymanie stałej temperatury ciała oraz pH, a także ma decydujący wpływ na prawidłową odporność organizmu. 
pixabay.com
Każdy organizm zbudowany jest z substancji budulcowych – pierwiastków chemicznych i związków organicznych.
Do związków organicznych zaliczamy:

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu jest uzależnione od pierwiastków chemicznych, które wchodzą w skład wyżej wymienionych związków organicznych i stanowią materiał do budowy struktur komórkowych wszystkich organów. Ich brak powoduje śmierć organizmu, a niedobór prowadzi do dysfunkcji narządów i powolnego wyniszczania organizmu. Podobnie jest z samymi związkami organicznymi, np. witaminami czy aminokwasami. O ile część aminokwasów organizm wytwarza samodzielnie, o tyle witaminy pochodzą wyłącznie z zewnątrz.

Pierwiastki chemiczne dzielimy na makro- i mikroelementy (makro- i mokroskładniki), w zależności od tego w jaki wielu procesach życiowych uczestniczą i w jakim stopniu organizm ich potrzebuje. Makroskładnikami są np. wapń, potas czy sód, do mikroskładników zaliczymy z kolei żelazo, jod, miedź czy też cynk.
Schemat budowy komórki prokariotycznej. By LadyofHatstranslate:real name: Karol Głąbpl.wiki: Karol007commons: Karol007e-mail: kamikaze007 (at) tlen.pl [Public domain], via Wikimedia Commons

Bibliografia

  1. Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996;
  2. Barbara Bukała; “Biologia. Fizjologia zwierząt z elementami fizjologii człowieka ”; Wydawnictwo Szkolne Omega, Kraków 2005;
  3. Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
  4. Zdzisława Otałęga (red. nacz.),; “Encyklopedia biologiczna T. VII”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999;
  5. Bruce Alberts, Dennis Bray, Karen, Hopkin, Alexander Johnson, Julian Lewis, Martin Raff, Keith Roberts, Peter Walter; “Podstawy biologii komórki”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 4.3
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź