Rwa kulszowa – objawy, przyczyny i leczenie
Rwa kulszowa to uporczywa choroba, która może powodować kilkudniowy lub kilkutygodniowy dokuczliwy ból, promieniujący od pleców aż po nogi. Jest to choroba bardzo powszechna i dotyka przede wszystkim osób między 30 a 50 rokiem życia, a często także kobiet w ciąży. Jej przyczyny mogą być różnorakie, ale o rwie kulszowej mówimy wtedy, gdy z jakiegoś powodu naciskany jest nerw kulszowy, a dzieje się tak np. na skutek urazów, innych chorób czy niewłaściwego stylu życia. Często trudno jest określić jedną i konkretną przyczynę tego problemu. Czy rwa kulszowa jest groźna? Czy jest wyleczalna?
Rwa kulszowa – co to jest?
Rwa kulszowa to określenie charakterystycznego bólu, który najczęściej promieniuje wzdłuż nerwu kulszowego. Nerw kulszowy to duży nerw biegnący od dolnej części pleców aż do tyłu każdej nogi. Kiedy z jakiegoś powodu uszkodzimy lub nadwyrężymy ten nerw, może to powodować dokuczliwy ból w dolnej części pleców, który promieniuje na biodro, pośladki i nogę. Powoduje to stan zapalny, ból i często drętwienie chorej nogi. Dobra wiadomość jest taka, że aż 90% osób zdrowieje z rwy kulszowej bez operacji, w ciągu kilku tygodni, choć objawy mogą być naprawdę nieprzyjemne i silne. Zazwyczaj problem dotyka tylko jednej strony ciała. Zdarza się również, że osoby z ciężką rwą kulszową, która powoduje osłabienia kończyn lub inne problemy zdrowotne, takie jak zmiany w jelitach lub w pęcherzu, mogą być w określonych przypadkach kandydatami do operacji.
Rwa kulszowa jest bardzo powszechną dolegliwością, natomiast łatwo można pomylić ją ze zwykłym bólem pleców, który nie zawsze dotyczy akurat nerwu kulszowego. W wielu przypadkach ból pleców jest po prostu wynikiem nadmiernego rozciągania lub napinania wrażliwych mięśni dolnej części pleców. Liczy się sposób, w jaki pojawia się ból – ten związany z rwą kulszową promieniuje w dół nogi i do stopy, utrzymuje się przez co najmniej kilka dni.
| OBJAWY RWY KULSZOWEJ |
|---|
|
Objawy i przyczyny rwy kulszowej
Głównym objawem rwy kulszowej jest przeszywający ból w dowolnym miejscu wzdłuż nerwu kulszowego; może być od dolnej części pleców, przez pośladek, aż do tyłu obu nóg. Innymi, równie częstymi objawami, są: drętwienie nogi wzdłuż nerwu, mrowienie w stopach i palcach, zmienione czucie, osłabienie nóg, uczucia ciężkości, trudności z podniesieniem nogi. No i przede wszystkim ból – stały lub przerywany. Pacjenci opisują go zwykle jako pieczenie lub przeszywające uczucie; ten drugi występuje częściej w okolicy łydki poniżej kolana w porównaniu z innymi częściami nogi. Nasilenia bólu są różne w zależności od przypadku i mogą się nasilać podczas siedzenia lub stania przez dłuższy czas, więc ulgę może czasami przynieść zmiana postawy (ale może też niestety nasilić ból). Zdarza się, że ból jest silniejszy podczas próby wstawania, zginania kręgosłupa do przodu, skręcania kręgosłupa i/lub kaszlu.
Ból może też nasilać się lub utrzymywać się na stałym poziomie podczas leżenia, powodując zaburzenia snu. U niektórych pomóc może leżenie na plecach z lekko uniesionymi i podpartymi poduszką kolanami lub na przykład leżenie na boku z poduszką między nogami.
Większość osób, które chorują na rwę kulszową, jest w wieku między 30 a 50 lat, a bardziej narażone i podatne na to schorzenie są kobiety w trakcie ciąży, ponieważ wtedy łatwiej o ucisk na nerw kulszowy. Natomiast najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest przepuklina dysku. Dyski działają trochę jak poduszki między kręgami kręgosłupa, a w dodatku, z biegiem czasu, stają się coraz słabsze i bardziej podatne na obrażenia. Mogą także naciskać na korzenie nerwu kulszowego, gdy przebijają się przez swoją zewnętrzną wyściółkę. Przepuklina dysku jest więc dość powszechną chorobą. Innym schorzeniem kręgosłupa, które wywołuje czasem rwę kulszową, jest tzw. zwężenie kręgosłupa, gdy w wyniku naturalnego zużycia kręgów zwęża się kanał kręgowy (może się to stać po 60 roku życia).
Nieco zabawną, ale całkiem poważną przyczyną rwy kulszowej może być też… noszenie portfela w tylnej kieszeni spodni! Robią to najczęściej mężczyźni. Ale jeśli sytuacja się powtarza, portfel i siadanie na nim może powodować przewlekły nacisk na mięsień gruszkowaty i może z czasem także pogorszyć nerw kulszowy. Inne przyczyny rwy kulszowej to zapalenie mięśni, infekcja lub uraz, np. złamanie. Tak naprawdę dobrze jest zapamiętać, że każdy stan, który podrażnia lub ściska nerw kulszowy, może wywołać omawiane objawy. W wielu przypadkach nie można nawet znaleźć konkretnej przyczyny tego stanu.
Kto jest narażony na rwę kulszową?
Istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia rwy kulszowej. Jedną z nich jest doznanie kontuzji lub stara kontuzja; jeśli pacjent miał już wcześniej uraz dolnej części pleców lub kręgosłupa, zdecydowanie zwiększa się ryzyko wystąpienia rwy kulszowej. Innym czynnikiem ryzyka, na którzy narażeni są wszyscy, jest wiek i starzenie się.
Wraz z tym procesem dochodzi do naturalnego zużycia tkanki kostnej i dysków w kręgosłupie, co naraża nerwy na uszkodzenie oraz zwiększa prawdopodobieństwo przesunięcia w kościach, dyskach i więzadłach. Warto uważać także na nadwagę; ciężar, który dźwiga kręgosłup, nie pozostaje dla niego bez znaczenia. Im większa masa ciała, tym więcej mięśni pleców musi pracować, by utrzymać je w pionie. Czasami może to prowadzić do nadwyrężenia pleców, bólu i innych problemów z tylną częścią ciała. Żeby odciążyć plecy, warto zadbać także o silne mięśnie, również brzucha, które zapewniają im wsparcie i zapobiegają bólom. Dobrze wiedzieć, że jedynym wsparciem dla dolnej części pleców są właśnie mięśnie. Aktywna, fizyczna praca, taka, która wymaga podnoszenia ciężkich przedmiotów, może niestety zwiększać ryzyko wystąpienia problemów z krzyżem i korzystania z pleców, a praca polegająca na długotrwałym siedzeniu może zwiększać ryzyko wystąpienia problemów z dolną częścią pleców. Ale umiarkowane ćwiczenia i dbanie o mięśnie to jeszcze nie wszystko. Brak odpowiedniej postawy na siłowni i złe wykonywanie ćwiczeń, nadal mogą zwiększać podatność na rwę kulszową. Wszystkie ćwiczenia warto wykonywać, koniecznie dbając o technikę – można wcześniej zapytać o to specjalisty.
Innym czynnikiem ryzyka jest cukrzyca, która zwiększa ryzyko uszkodzenia nerwów, co równocześnie zwiększa ryzyko wystąpienia rwy kulszowej. Narażone są też osoby z chorobą zwyrodnieniową stawów, ponieważ może powodować ona uszkodzenie kręgosłupa i narażać nerwy na ryzyko kontuzji. Podobnie działa także prowadzenie nieaktywnego trybu życia, np. siedzenia przez długi czas, brak utrzymywania mięśni w ruchu, może znacząco zwiększyć ryzyko wystąpienia rwy kulszowej.
Dodatkowo, zła wiadomość dla palaczy. Nikotyna zawarta w tytoniu może uszkadzać tkankę kręgosłupa, osłabiać kości i przyspieszać zużywanie się dysków kręgowych.
Leczenie rwy kulszowej
Jeśli chodzi o prawidłowe leczenie rwy kulszowej, wiele zależy od jej rodzaju. Bowiem jeśli objawy są łagodne i nie trwają dłużej niż do ośmiu tygodni, prawdopodobnie jest to tak zwana ostra rwa kulszowa i zazwyczaj pomoc lekarska nie jest konieczna, a objawy mijają same. Natomiast jeśli ból utrzymuje się dłużej, konieczne mogą być badania obrazowe, takie jak prześwietlenie rentgenowskie lub MRI, bo niezbędne może być dokładne sprawdzenie, co powoduje ucisk nerwu kulszowego i co konkretnie powoduje takie objawy. Często dla lekarza liczy się także historia choroby oraz zaleca on podstawowe ćwiczenia, by mięsień nerwu kulszowego się rozciągnął.
Jeśli natomiast bólowi mięśnia towarzyszy utrata kontroli nad pęcherzem lub jelitami, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Może to być objaw choroby, która wymaga szybkiej operacji, by nie doprowadzić do trwałego uszkodzenia. Na szczęście ta komplikacja jest stosunkowo rzadka. Większość przypadków rwy kulszowej ustępuje w ciągu kilku dni, maksymalnie kilku tygodni i nie powoduje trwałej szkody na zdrowiu.
Operacja rwy kulszowej jest brana pod uwagę wtedy, kiedy uporczywy ból lub osłabienie nóg utrzymuje się bardzo długo lub postępuje, nawet po zastosowaniu kilku zalecanych metod niechirurgicznego leczenia rwy kulszowej, czyli np. odpowiednich ćwiczeń. Operacja jest rozważana, gdy występuje tzw. zespół ogona końskiego. Jest to nagły przypadek medyczny, w którym funkcje motoryczne i czuciowe w dolnej części ciała zostają utracone. Podobnie postępuje się w przypadku guzów, torbieli, ropni lub ciężkich złamań w lędźwiowym odcinku kręgosłupa. Zdarza się też, że rwa kulszowa dotyka obydwu nóg, wtedy może być spowodowana tzw. wielopoziomową przepukliną krążka międzykręgowego, ciężką jednopoziomową przepukliną lub centralnym zwężeniem kręgosłupa. Ponadto lekarz może podjąć decyzję o operacji, gdy bóle nie ustępują powyżej sześciu lub ośmiu tygodni i uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie.
Jak sobie poradzić z bólem rwy kulszowej?
Generalnie zaleca się jak najwcześniejsze leczenie rwy kulszowej, która trwa długo, w dodatku zazwyczaj zaczyna się leczenie od metod niechirurgicznych, czyli odpowiedniej kombinacji fizjoterapii, leków, zastrzyków terapeutycznych i terapii alternatywnych. Podczas ćwiczeń fizjoterapeutycznych należy wzmocnić kręgosłup i mięśnie dolnej części pleców, brzucha, pośladków i bioder. Czasami lekarz zaleca także basen lub spacery, ale wysiłek musi być wykonywany ostrożnie i zgodnie z zaleceniami, by nie przeciążyć mięśni. Często niezbędny jest także odpoczynek.
Rwa kulszowa jest chorobą uciążliwą, ale na szczęście zwykle nie pozostawia trwałego uszczerbku na zdrowiu. Jeśli objawy są łagodne, można poczekać kilka dni, by same ustąpiły. Jeśli jednak uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie, należy zgłosić się do lekarza, który zaproponuje odpowiednie leczenie. Najlepsza jest zawsze profilaktyka – dbanie o silne mięśnie brzucha i pleców, regularny wysiłek fizyczny, unikanie tytoniu i zdrowa dieta, która zapobiega otyłości i innym problemom.
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sciatica/symptoms-causes/syc-20377435; 2021-06-17;
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12792-sciatica; 2021-06-17;
- https://www.spine-health.com/conditions/sciatica/what-you-need-know-about-sciatica; 2021-06-17;
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/7619; 2021-06-17;
- https://www.webmd.com/back-pain/ss/slideshow-visual-guide-to-sciatica; 2021-06-17;
- https://www.spine-health.com/conditions/sciatica/sciatica-symptoms; 2021-06-17;
