Co się dzieje z Twoim organizmem, jeżeli przyjmujesz za dużo kofeiny?
Kofeina jest narkotykiem. Dozwolonym, w miarę bezpiecznym, a w wielu przypadkach nawet dobroczynnym, ale mimo to narkotykiem. I tak jak w przypadku innych substancji psychoaktywnych, można spożyć jej za dużo. Grozi to nie tylko miłośnikom kawy, ale także sportowcom korzystającym z napojów i suplementów energetyzujących. Jak rozpoznać przedawkowanie kofeiny i jak mu zaradzić?
Jako naturalny alkaloid kofeina występuje w ok. 60 różnych produktach pochodzenia roślinnego –najwięcej jest jej w ziarnach kawy. Pod względem chemicznym jest stymulantem, co oznacza, że pobudza centralny system nerwowy, serce, mięśnie oraz ośrodki odpowiedzialne za kontrolę ciśnienia krwi. W formie napojów, pokarmów i suplementów jest przyjmowana w celu pobudzenia koncentracji, złagodzenia bólów głowy, poprawy wydajności atletycznej oraz redukcji otyłości. Zbyt dużo kofeiny bywa jednak zdradliwe.
Gdzie występuje kofeina?
Według oficjalnych zaleceń medycznych dla większości dorosłych bezpieczna dawka kofeiny dziennie wynosi 400 mg. Jak to przełożyć na napoje i pokarmy?
Dla większości z nas głównym źródłem kofeiny w diecie jest kawa – jeden normalny kubek średnio silnego naparu to ok. 100 mg. Duże napoje w sieciowych kawiarniach mogą jednak zawierać nawet 330 mg. Jedna szklanka czarnej herbaty to jedynie 47 mg, więc miłośnikom Earl Greya przedawkowanie kofeiny raczej nie grozi. Stosunkowo nieznaczne ilości kofeiny zawiera również czekolada – nawet, jeśli, by zjeść całą tabliczkę deserowej, zwiększymy dzienny bilans zaledwie o 80 mg.
Naprawdę duże ilości kofeiny znajdują się natomiast w wybranych napojach energetycznych oraz suplementach. Jedna półlitrowa puszka może zawierać nawet ponad 300 mg, podczas gdy kofeinowe kapsułki mają w sobie po 100-200 mg. Jaki widać nie tak trudno jest więc przekroczyć zdrową normę.
Tabela przedstawiająca różne źródła kofeiny; opracowanie własne na podst. https://www.cspinet.org/caffeine-chart
Przedawkowanie kofeiny – objawy
Reakcje na kofeinę zależą od wielu czynników, m.in. szybkości konsumpcji, poziomu przyzwyczajenia, jednoczesnego przyjmowania innych używek (np. alkoholu), masy ciała. Niektóre osoby mogą być w tym zakresie być wrażliwsze inne.
Do symptomów łagodnego przedawkowania kofeiny należą:
- zawroty głowy,
- zwiększone pragnienie,
- biegunka,
- ból głowy,
- rozdrażnienie,
- mdłości,
- bezsenność,
- częstoskurcz mięśnia sercowego,
- gorączka.
Objawy te mogą pojawiać się w odstępach czasowych i nie zawsze są łatwe do skojarzenia z nadmiarem kofeinowych używek. Miłość do kawy i herbaty generalnie powodują jedynie przejściowe dolegliwości, które nie zagrażają zdrowiu i życiu, a są jedynie dyskomfortem.
Kto sięga jednak po suplementy kofeinowe, ryzykuje poważnym zatruciem, które objawia się wymiotami, zaburzeniami oddechu, halucynacjami, zaburzeniami pracy serca, niekontrolowanymi ruchami mięśni, a nawet konwulsjami. Za śmiertelną dawkę kofeiny uważa się 57 mg na 1 kg wagi ciała, a więc 70-kilogramowy człowiek musiałby skonsumować blisko 4000 mg, aby zagrozić swemu życiu.
Naturalnie, znacznie większe zagrożenie dla zdrowia dotyczy dzieci i młodzieży, którzy w ogóle nie powinni konsumować kofeiny. U maluchów może wręcz dojść do rozwoju wstrząsu i drgawek.
Uwaga: Większe dawki kofeiny mogą wchodzić w interakcje z lekami. Za szczególnie niebezpieczne uważa się połączenie z efedryną (obecną np. w lekach na grypę i zatoki). Ostrożność należy zachować również przy jednoczesnym stosowaniu m.in. antybiotyków z grupy chinolonów, klozapiny, antydepresantów typu IMAO, leków przeciwzakrzepowych czy moczopędnych.
Przedawkowanie kofeiny a trening
Kilka słów wyjaśnienia należy się suplementom z kofeiną. Zostały one stworzone dla osób, które chcą skorzystać z pobudzającego działania kawy bez jej konsumpcji. Polecane są osobom ciężko pracującym intelektualnie, które chcą tymczasowo zwiększyć poziom koncentracji i ułatwiać sobie zapamiętywanie.
Suplementy te popularne są również wśród sportowców. Z ponad 20 badań przeprowadzanych w tym temacie wynika, że dawka kofeiny przed treningiem może zwiększyć siłę mięśni i poprawić wytrzymałość. Dobre wyniki otrzymano w grupach sprinterów, ćwiczących siłowo oraz aerobowo.
Jaka dawka kofeiny przed treningiem jest polecana? Poprawę fizycznej wydajności osiąga się przy jednorazowym spożyciu 3-6 mg/kg wagi ciała. Powinna być ona przyjęta godzinę przed wysiłkiem. Osoby ważące powyżej 90 kg mogą więc dość łatwo przedawkować kofeinę, zwłaszcza jeśli łączą suplementy z napojami ją zawierającymi.
Cztery filiżanki kawy dziennie mieszczą się w bezpiecznym limicie, fot. SrideeStudio/Shutterstock
Przedawkowanie kofeiny – jak leczyć?
Łagodne przedawkowanie kofeiny objawiające się dyskomfortem i rozdrażnieniem można spróbować złagodzić we własnym zakresie. Należy oczywiście powstrzymać się od przyjmowania kolejnych napojów z kofeiną, a ponadto zwiększyć bilans wodny. Pomagają również spacery na świeżym powietrzu oraz głębokie oddychanie.
Jeśli odczuwamy zawroty głowy lub zaburzenia pracy serca bądź pojawią się wymioty, należy zwrócić się na pogotowie, zgłaszając przedawkowanie kofeiny. Jak leczyć pacjenta decyduje lekarz, ale popularne scenariusze obejmują podawanie węgla aktywnego, płukanie żołądka lub podawanie leków przeczyszczających. Czasami wskazany bywa również monitoring akcji serca, podawanie kroplówki lub wspomaganie oddychania.
Skutki odstawienia kofeiny
Kto doświadczył nieprzyjemnych symptomów przedawkowania kofeiny, może chcieć ograniczyć jej spożycie, a nawet całkiem z niego zrezygnować. Jak się okazuje, nie jest to jednak wcale takie proste. Organizm przyzwyczajony do codziennych, wysokich dawek naturalnego stymulantu, często reaguje bowiem swego rodzaju zespołem abstynencyjnym. Objawiać się on może nerwowością, bólami głowy, zmęczeniem, mdłościami, obniżeniem czujności, problemami z koncentracją, a nawet depresyjnymi nastrojami.
Detoks należy więc prowadzić ostrożnie i stopniowo, redukując ilości spożywanej kofeiny krok po kroku raczej niż ją drastycznie odstawić z dnia na dzień.
Przedawkowanie kofeiny może wymagać hospitalizacji, fot. marvent/Shutterstock
Przedawkowanie kofeiny – pytania i odpowiedzi
Jak objawia się przedawkowanie kofeiny?
Zbyt dużo kofeiny w organizmie może powodować mdłości, zawroty i bóle głowy, zaburzenia oddychania i pracy serca, drażliwość, bezsenność.
Co na przedawkowanie kofeiny?
Łagodne przedawkowanie kofeiny mija po 4-6 godzinach, a w jego redukcji pomaga picie dużych ilości wody, spacery i relaksacyjne oddychanie. Poważniejsze przypadki wymagają wizyty na pogotowiu.
Jakie są skutki odstawienia kofeiny?
Organizm przyzwyczajony do dużych dawek kofeiny może reagować na odstawienie złym samopoczuciem, mdłościami, bólami głowy i ogólnym otępieniem.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 1 stycznia, 2025 | Zaktualizowany: 29 lipca, 2025
- „Caffeine Intoxication: Unregulated, Over-the-Counter Sale of Potentially Deadly Supplements” João Pina Cabral i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8824417/, 10/03/2024;
- “Caffeine Overdose: How Much Is Too Much?” Autumn Rivers, https://www.healthline.com/health/caffeine-overdose, 10/03/2024;
- “Caffeine - Uses, Side Effects, and More” WebMD, https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-979/caffeine, 10/03/2024;
- “Caffeine chart” Center for Science in the Public Interest, https://www.cspinet.org/caffeine-chart, 10/03/2024;
- “Caffeine overdose” Mount Sinai, https://www.mountsinai.org/health-library/poison/caffeine-overdose, 10/03/2024;
- “Wake up and smell the coffee: caffeine supplementation and exercise performance—an umbrella review of 21 published meta-analyses” Jozo Grgic i in., https://bjsm.bmj.com/content/54/11/681, 10/03/2024;
