Wybielający kwas kojowy – naturalna broń na przebarwienia skóry
Wykorzystanie kwasów w kosmetyce zatacza coraz szersze kręgi. Jedną z gorętszych nowości w tym zakresie jest kwas kojowy – znany już od ponad stu lat, ale dopiero teraz dogłębnie poznawany. Ta całkiem naturalna substancja pochodząca z grzybów z jednej strony budzi pewne kontrowersje, z drugiej wydaje się mieć fantastyczny potencjał medyczny i kosmetyczny. Gdzie i w jaki sposób wykorzystuje się kwas kojowy?
Kwas kojowy to organiczny związek o formule HOCH2C5H2O2OH, po raz pierwszy zidentyfikowany przez japońskich naukowców w 1907 r. Sześć lat później frapujący związek zyskał swoją współczesną nazwę – „koji” to nazwa dalekowschodnich grzybów, z których po raz pierwszy go wyizolowano.
Skąd się bierze kwas kojowy?
Choć kwasy kojarzą się z chemią i syntetyką, w rzeczywistości są wszechobecne w przyrodzie. Kwas kojowy to związek produkowany przez wiele gatunków grzybów z rodzaju Aspergillus, Acetobacter i Penicillium, w szczególności Aspergillus oryzae – typ pleśni występującej na roślinach ryżu i wykorzystywanej w Japonii do przyrządzania napojów alkoholowych takich jak sake.
Na potrzeby kosmetyczne, spożywcze i farmakologiczne kwas kojowy pozyskiwany jest w procesie fermentacji. W małych ilościach można go też znaleźć w produktach spożywczych takich jak sos sojowy czy pasta miso. W wyizolowanej formie ma postać białego, krystalicznego proszku, który w odpowiednich proporcjach dodawany jest do kosmetyków.
Grzyby Aspergillus oryzae produkujące kwas kojowy, fot. Rattiya Thongdumhyu/Shutterstock
Działanie kwasu kojowego
W ciągu ostatniej dekady przeprowadzono szereg badań na właściwościami kwasu kojowego. Za funkcjonalnie najważniejszą uważa się dziś zdolność do blokowania produkcji pigmentu w organizmach zwierzęcych i ludzkich. Otóż kwas kojowy wydaje się hamować wydzielanie enzymy tyrozynazy, który z kolei odpowiada za przebieg melanogenezy, czyli procesu powstawania melaniny.
Kluczowym atutem kwasu kojowego z punktu widzenia kosmetyki jest więc redukcja przebarwień skóry. W tej kategorii wydaje się on równie skuteczny jak hydrochinon – związek będący składnikiem najsilniejszych kremów wybielających, kontrowersyjny jednak ze względu na silne działanie podrażniające i alergizujące. Kwas kojowy polecany jest na zmiany wywołane hormonami (ostuda po ciąży), nadmierną ekspozycją na słońce (typu piegi), a także przebarwienia typowe dla procesu starzenia i niektórych schorzeń autoimmunologicznych.
Poza tym kwas kojowy w badaniach wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, a paradoksalnie nawet przeciwgrzybiczne. Okazuje się skuteczny wobec takich drobnoustrojów jak gronkowiec złocisty (S. aureus), pałeczka okrężnicy (E. coli), gronkowiec skórny (S. epidermidis), a także drożdże Candida albicans. Regularne stosowanie kosmetyków z kwasem kojowym łagodzi więc objawy trądziku, zapobiega grzybicom skóry oraz zakażeniom bakteryjnym.
Dodatkowo, kwas kojowy okazuje się być silnym antyoksydantem, który przeciwdziała starzeniu się skóry. W połączeniu z właściwościami rozjaśniającymi pomaga tym samym uzyskać efekt młodszej, gładszej cery.
Ciekawostka:
Kwas kojowy badany jest również w kontekście potencjalnego zastosowania wewnętrznego. Jest ono o tyle kontrowersyjne, że związek sam w sobie uważany jest za rakotwórczy, ale, z drugiej strony, w badaniach klinicznych wykazuje silne działanie przeciwzapalne, immunomodulacyjne i antynowotworowe. Czas pokaże, czy potencjał kwasu kojowego da się wykorzystać na korzyść zdrowia. Póki co, związek polecany jest wyłącznie do zewnętrznego użytku.
Tabela przedstawiająca właściwości kwasu kojowego; opracowanie własne
Jak stosować kwas kojowy?
Jako składnik kosmetyczny kwas kojowy dodawany jest do kremów, mydeł, emulsji, serum, pianek do mycia. Dopuszczalne stężenie w preparatach przeznaczonych na skórę wynosi 1%. Alternatywnie można nabyć kwas kojowy w proszku lub płynie i wówczas jest on przeznaczony do rozcieńczenia w kosmetyku bazowym według wskazówek producenta.
W zależności od stężenia i formuły danego preparatu, inne są reguły stosowania. Przy wyższych stężeniach (3-6%) niezbędne jest zmycie emulsji po kilku minutach, w innych przypadkach (do 1%) kosmetyk pozostawia się do wchłonięcia. Częstotliwość stosowania również bywa różna – rozjaśniające emulsje do mycia z kwasem kojowym można używać codziennie, maski najwyżej raz na tydzień.
Uwaga:
Zabiegi rozjaśniające z wykorzystaniem bardziej stężonego kwasu kojowego powinna wykonywać wyłącznie dyplomowana kosmetyczka lub dermatolog. Wyższą skuteczność wybielania daje połączenie kwasu kojowego z kwasem mlekowym i witaminą C.
Japońskie mydło wybielające z kwasem kojowym, Unwanus / Shutterstock.com
Kwas kojowy – przeciwwskazania i efekty uboczne
Kosmetyki zawierające dopuszczalne stężenie kwasu kojowego (1%) generalnie uważane są bezpieczne. Mimo to reakcje mogą być bardzo indywidualne. U osób z wrażliwą skórą stosunkowo często obserwuje się skutki uboczne w postaci zaczerwienienia, podrażnienia, świądu, wysypki, bólu i opuchlizny skóry. Objawy te przemawiają za rezygnacji ze stosowania preparatów z kwasem kojowym.
Terapii wybielających na bazie kwasu kojowego nie należy też prowadzić przed wakacjami. W miarę stosowania skóra staje się bowiem wrażliwsza na działanie promieni słonecznych i łatwiej podlega niebezpiecznym oparzeniom. Jako środek zaradczy dermatolodzy proponują kremy z filtrem UV, ale idealnie jest unikać przedłużonej ekspozycji na słońce.
Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z kwasem kojowym jest również uszkodzona skóra, w tym otwarte rany, skaleczenia, oparzenia.
Kwas kojowy – pytania i odpowiedzi
Gdzie można kupić kwas kojowy?
Kwas kojowy dostępny jest w aptekach i drogeriach pod postacią proszku do rozpuszczania, a także gotowych mydeł, kremów i emulsji.
Jak szybko działa kwas kojowy?
Pierwsze rezultaty rozjaśnienia skóry widać zwykle po ok. 12 tygodniach stosowania.
Czy kwas kojowy jest bezpieczny?
Kwas kojowy w stężeniu do 1% uważany jest za bezpieczny przy aplikacji zewnętrznej. U wrażliwych osób może jednak wywoływać podrażnienia i wysypkę.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
- “Microbial production of organic acids for use in food” M. Sauer i in., Microbial Production of Food Ingredients, Enzymes and Nutraceuticals, 2013 ;
- “Kojic acid” Anna Gotter, https://www.healthline.com/health/kojic-acid, 21/05/2024;
- “Kojic Acid: Side Effects and Benefits” Vinmec International Hospital, https://www.vinmec.com/en/news/health-news/beauty/kojic-acid-side-effects-and-benefits/, 21/05/2024;
- “Biological activities and safety data of kojic acid and its derivatives: A review” Júlia Capp Zilles i in., Experimental Dermatology, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/exd.14662, 21/05/2024;
- “Nanotechnology-Enhanced Cosmetic Application of Kojic Acid Dipalmitate, a Kojic Acid Derivate with Improved Properties” Angreni Ayuhastuti i in., https://www.mdpi.com/2079-9284/11/1/21, 21/05/2024 ;
- “Kojic Acid: A Comprehensive Review” Farah Bashir i in., https://www.researchgate.net/publication/350198357_Kojic_Acid_A_Comprehensive_Review, 21/05/2024;
