Czy ślimaki marzą o podróżach? Jak przemieszczają się daleko w krótkim czasie
Ślimaki słyną ze swojego powolnego tempa. Patrząc na nie, można mieć wrażenie, że daleko nie zajdą. A jednak! Badania pokazują, że jak na swoje rozmiary i flegmatyczny temperament ślimaki są zaskakująco efektywnymi podróżnikami. Z punktu widzenia ludzkiego zdrowia fakt ten jest bardzo niepokojący – wyjaśniamy dlaczego.
Dlaczego ślimaki są tak powolne?
Na całym świecie jest ok. 240 tys. gatunków ślimaków – małych i dużych, morskich i lądowych, ze skorupami i bez. Co je wszystkie łączy, to powolne tempo życia. Naukowcy, którzy od dekad zgłębiają ten fenomen doszli do wniosku, że przyczyny są trzy.
Po pierwsze, ślimaki mają tylko jedną nogę, która posuwa ciało za pomocą skurczy, a ich liczba znacząco ogranicza tempo. Po drugie, Matka Natura wyposażyła w gen szybkości te gatunki, które muszą gonić za strawą. Ślimaki jedzą żywe rośliny lub resztki roślinne bądź zwierzęce, które nigdzie nie uciekną, więc spieszyć się nie muszą. Po trzecie zaś, nasi tytułowi bohaterowie mają lepsze techniki obrony przed atakiem niż bieg – jedne chowają się do skorupy, inne trują toksynami, a jeszcze inne zaklejają drapieżców swym śluzem.
Ślimaki pokonują nawet 25 m w ciągu doby, fot. wirestock/envato
Pomału, ale do celu
W psychologii sukcesu dużo mówi się o tym, że małe kroki najpewniej zbliżają do celu. Ślimaki przyswoiły tą filozofię jak własną i mogłyby odgrywać rolę motywacyjnych trenerów. Bo chociaż poruszają się bardzo powoli, pokonują w swej upartości zaskakująco duże dystanse.
Jak duże? Uśrednione szacunki mówią o 1 mm na sekundę, co przekłada się na 25 metrów w ciągu doby. Zdecydowanie wystarczy, aby przemieścić się do sąsiedniego ogrodu lub zaatakować nowy zagon. Ów podróż może przy tym przebiegać bardzo różnie, nawet po szkle i w pionie. Jednym słowem mało jest obiektów, których ślimaki swą uporczywością nie są w stanie sforsować.
Co im pomaga? Technika dobrego poślizgu. Z badań wynika, że ślimaki aż 40% swojej energii zużywają na produkcję śluzu. Niczym smar umożliwia on przesuwanie się ruchem suwnym po różnych powierzchniach, łącznie z porowatymi. Co ciekawe, ślimaki chętnie wykorzystują śliskie ślady pozostawione przez swoich krewnych, znajomych i kuzynów – ta nieco oszukańcza strategia pozwala dostać się dalej mniejszym kosztem.
Warto wiedzieć: Ślimaczy śluz działa z jednej strony jak smar, ułatwiając przesuwanie kurczącej się nogi; z drugiej zaś jak… klej. Jego unikalna konsystencja pozwala przyczepić się do podłoża, tak aby zwierzę nie ślizgało się do tyłu.
Ślimak czasem dają się przewieźć, fot. envato
Pasażer na gapę
Z powyższych szacunków wynika, że ślimak w ciągu 4 dni jest w stanie pokonać 100 metrów, a po 40 dniach mozolnej wędrówki przemieści się o kilometr – o ile w tym czasie nie zostanie zjedzony lub rozdeptany. Takie tempo nie tłumaczy, w jaki sposób ślimaki są w stanie migrować do nowych regionów, a wiemy, że potrafią.
Naukowcy przyglądający się losom powolnych mięczaków stwierdzili, że wiele gatunków ma w rzeczywistości zasięg sięgający nawet 30-44 km w ciągu życia. Jak to możliwe? Otóż ślimaki lubią się wozić! Zdarza się, że przyczepiają się klejem własnej produkcji do grzbietów innych, większych zwierząt i w ten sposób pokonują spore dystanse. Nierzadko są to ptaki, które „fundują” pasażerom na gapę międzynarodowe a nawet zamorskie podróże na swoich piórach lub w żołądku. Często nieświadomie pomaga im też człowiek transportując wózki, łodzie lub inne sprzęty na większe odległości. Zupełnie najmniejsze, kilkumilimetrowe gatunki, bywają też przenoszone wiatrem wraz z liśćmi lub innymi naturalnymi odpadkami.
Badania przeprowadzone na Hawajach dowodzą wręcz, że ślimaki gatunku Succinea caduca pokonały przed tysiącami lat ocean, aby osiedlić się na tropikalnych wyspach. W tej imponującej misji pomogły im dryfujące kawałki drewna, na których nawet lądowe ślimaki mogły z łatwością przetrwać tygodnie dryfowania.
Już Karol Darwin w swoich eksperymentach udowodnił, że winniczek zanurzony w słonej morskiej wodzie przeżyje nawet 20 dni. Jest to możliwe wyłącznie dzięki zjawisku estywacji, czyli swego rodzaju hibernacji, w którą zapadają ślimaki w okresie suszy i upałów. Izolują się one wówczas w swojej muszli za pomocą warstwy śluzu, która zapobiega wysychaniu i, jak się okazuje, mogą przetrwać nawet karkołomne podróże.
Tabela przedstawiająca choroby roznoszone przez ślimaki; opracowanie własne
Podróże ślimaków niebezpieczne dla ludzi?
Dlaczego ludzi tak interesują transportowe zwyczaje ślimaków? Wbrew pozorom to nie tylko czysta zoologiczna ciekawość, ale dbałość o własne interesy. Ślimaki są bowiem jednymi z najbardziej efektywnych roznosicieli patogenów chorobotwórczych niebezpiecznych dla człowieka. Mowa przede wszystkim o pasożytach, które przemieszczają się w ciałach mięczaków na odległości dziesiątek kilometrów i mogą zatruwać kolejne zbiorniki wodne.
Szczególnie dotkliwie ten problem odczuwają mieszkańcy Afryki, gdzie słodkowodne ślimaki roznoszą przywry z rodzaju Schistosoma, powodujące ciężką chorobę zwaną schistosomatozą. Wystarczy jedna kąpiel w Nilu, aby zarazić się pasożytem, który wędruje do wątroby, trzustki i płuc rozmnażając się w ludzkich żyłach. Corocznie z tego powodu umiera nawet 200 tys. osób na całym świecie. Co gorsza, jeden ślimak jest w stanie przenieść dość pasożytów, aby zakazić nimi dalszą populację, stwarzając zagrożenie dla milionów ludzi.
Absolwentka Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego, która oddała się pasji zgłębiania zagadek świata i pisania o nich. Specjalizuje się w ekologii, klimatologii i naukach przyrodniczo-naukowych. Żyje ponad granicami, dużo podróżuje, a w wolnym czasie pływa.
Opublikowany: 14 sierpnia, 2025 | Zaktualizowany: 24 sierpnia, 2025
- „The Mysterious Deep Time Movements of Snails” Thom van Doorem, https://thereader.mitpress.mit.edu/the-mysterious-deep-time-movements-of-snails/, 21/07/2025;
- “Snails travel far and wide, spreading disease along the way” Brett Isreal, https://news.berkeley.edu/2017/01/09/snails-travel-far-and-wide-spreading-disease-along-the-way/, 21/07/2025;
- “Snails move 'faster than we thought says study” CBBC, https://www.bbc.co.uk/newsround/23815582, 21/07/2025;
- “Why Are Snails and Slugs So Slow?” John Tooker i in., https://www.atlasobscura.com/articles/why-are-snails-slugs-slow, 21/07/2025;
- “How do slugs and snails move?” Stuart Blackman, https://www.discoverwildlife.com/animal-facts/insects-invertebrates/how-do-slugs-and-snails-move, 21/07/2025;
